بخشی از مقاله
چکیده
به منظور ارزیابی تأثیر روشهای آبیاری بر برخی از صفات مورفولوژیکی برنج، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در سه تکرار در سال 1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه گنبد اجرا شد. تیمارهای مورد بررسی شامل پلات اصلی سه روش آبیاری - غرقابی، زیرسطحی و قطره ای - و پلات فرعی ورمی کمپوست در سه سطح - صفر، 15 و 30 تن - بود. صفات ارتفاع بوته، عرض برگ پرچم، وزن کاه، تعداد پنجه بارور، وزن خوشه اصلی و وزن دانه پر اندازهگیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر آبیاری بر روی همه صفات به غیر از ارتفاع و وزن دانه پر اثر معنیدار داشت. همچنین عرض برگ پرچم تحت تأثیر تیمار ورمیکمپوست قرار گرفت. باتوجه به نتایج به دست آمده بیشترین وزن کاه مربوط به آبیاری زیرسطحی و بیشترین پنجه بارور و سنگینترین وزن خوشه مربوط به تیمار آبیاری سطحی بود.
کلمات کلیدی: آبیاری، برنج، ورمیکمپوست.
-1مقدمه
سیستم کشت برنج در ایران مبتنی بر بکارگیری ارقام برنج با آبیاری غرقابی و جریان مداوم در طول فصل رشد است که بروز کم آبی و خشکسالی در طی سالیان اخیر و ضرورت توجه به تغییر در توسعه سیستم مناسبی از کشت برنج در مناطق تحت بحران و یا در معرض خطر در جهت کاهش معنیدار در مصرف آب و تولید برنج اجتناب ناپذیر شده است. این گیاه به سبب قرار گرفتن در گروه محصولات راهبردی و از سوی دیگر وابسته بودن اقتصاد بخش قابل توجهی از جمعیت ساکن در مناطق شمالی کشور به آن، نیازمند تعاریفی جدید در زمینه چگونگی آبیاری است . - 4 - کمبود آب در سالهای اخیر به عنوان یک بحران مطرح گردیده و راههای غلبه بر این مشکل، افزایش بهرهوری آب با بکارگیری فناوریهای نوین آبیاری همچون قطرهای، زیرسطحی، لولههای تراوا و همچنین استفاده از سیستم کم آبیاری میباشد . - 2 - در سالیان اخیر محققین توجه گستردهای به استفاده از آبیاری زیرسطحی با کپسول های رسی متخلخل نشان دادهاند که این قطعات به دلیل ایجاد رطوبت ظرفیت زراعی در پای ریشه گیاهان، امکان استفاده بهینه از آب آبیاری را فراهم میسازند . - 8 - ورمی کمپوستها دارای ذرات با سطح ویژه بالایی می باشند که این باعث بهبود وضعیت فضاهای ریز خاک از نظر فعالیت میکروبی و قابلیت نگهداشت بالای عناصر تغذیهای میشود . - 7 - مدیریت حاصلخیزی خاک با استفاده از کودهای آلی مانند کودهای بیولوژیک و کود ورمیکمپوست در رسیدن به حداکثر عملکرد و بهبود ساختمان خاک دارای اهمیت است . - 3 - موسوی و همکاران - 5 - گزارش کردند که اثر متقابل کود در سال های کوددهی تعداد کل دانه در خوشه و عملکرد را تحت تاثیر قرار داد؛ همچنین ورمیکمپوست غنی شده با کود شیمیایی در مقایسه با تیمارهای غنی نشده، رشد و عملکرد برنج را به مقدار بیشتری افزایش میدهند. در بررسی سیستمهای آبیاری قطرهای سطحی و زیرسطحی بر عملکرد پنبه در کرمان، عملکرد محصول و کارایی مصرف آب ناشی از اعمال تیمار سیستم آبیاری قطرهای زیرسطحی نسبت به سیستم آبیاری قطرهای به ترتیب به میزان 11 و 11/3 درصد افزایش داشت . - 1 -
-2مواد و روشها
این آزمایش به صورت اسپلیت پلات با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه گنبد کاووس در طول جغرافیایی55° و"12 شرقی و عرض جغرافیایی 37° و"16 شمالی در سال زراعی 1395 انجام گردید. پلات اصلی روشهای آبیاری شامل: -1 غرقابی -2 زیر سطحی -3 قطرهای، پلات فرعی ورمیکمپوست شامل: 0 - 1 کیلوگرم 15 -2 کیلوگرم 30 -3 کیلوگرم بود.تهیه زمین برای کشت غرقابی زمین بهصورت متداول انجام شد و برای آبیاری زیرسطحی لوله های رسی در عمق 40 سانتیمتری زمین کارگذاری گردید. نازلهای آبیاری قطرهای از نوع نتافیلم 8 لیتر بر ساعت و فاصله خروجیها باهم 40 سانتیمتر بود. تهیه خزانه در اردیبهشت ماه انجام شد. نشاءکاری در کرتهایی به ابعاد 1×3 انجام گرفت و فاصله بوته ها باهم 20 سانتیمتر بود. عملیات آبیاری تا ابتدای شروع گلدهی به صورت متداول و با آغاز گلدهی تیمارهای آبیاری اعمال گردید. به منظور بررسی صفات، از هرکرت 5 بوته بهطور تصادفی انتخاب و کف بر شده و به آزمایشگاه انتقال داده شد. صفات ارتفاع بوته، عرض برگ پرچم، وزن کاه، تعداد پنجه بارور و وزن خوشه اصلی اندازهگیری گردید. دادههای حاصله بهوسیله نرمافزار SAS تجزیه شده و برای مقایسه میانگین از آزمون حداقل تفاوت معنیدار - - LSD در سطح احتمال 5 درصد استفاده شد.
-3نتایج و بحث
باتوجه به جدول تجزیه واریانس - 1 - اثر آبیاری روی صفت عرض برگ پرچم و تعداد پنجه بارور درسطح 5 درصد معنیدار شد و نیز روی وزن کاه و وزن خوشه اصلی در سطح یک درصد اثر معنی دار نشان داد. اثر آبیاری تأثیر معنی داری بر ارتفاع و وزن پر دانه نداشت. همچنین نتایج جدول تجزیه واریانس نشان داد که اثر ورمی-کمپوست تنها بر عرض برگ پرچم در سطح 5 درصد معنی دار است.
.1 جدول تجزیه واریانس اثر آبیاری و ورمی کمپوست بر برخی صفات مورفولوژیکی برنج
با توجه به جدول مقایسه میانگین - 2 - عرض برگ پرچم با میانگین 1/54 سانتیمتر در تیمار آبیاری زیرسطحی بیشتر بوده است. بهعبارتی برگ پرچم در دو تیمار آبیاری دیگر باریکتر بوده است. بیشتر بودن عرض برگ پرچم جذب نور و فتوسنتز را در گیاه افزایش میدهد، در این صورت میتوان نتیجه گرفت که گیاهان با آبیاری زیرسطحی در فتوسنتز کاراتر بودهاند. نتایج جدول مقایسه میانگین اثر ورمیکمپوست بر عرض برگ پرچم - 3 - نشان میدهد که بیشترین عرض برگ پرچم با میانگین 1/53 سانتیمتر مربوط به تیمار شاهد و کمترین عرض برگ پرچم با میانگین 1/45 سانتیمتر مربوط به تیمار 30 کیلوگرم در هکتار بود، که نشان دهنده اینست که ورمیکمپوست اثر مثبتی بر روی برگ پرچم نداشته است. همچنین مقایسه میانگین روشهای مختلف آبیاری بر وزن کاه نشان داد که بیشترین وزن کاه با میانگین 67/07 گرم مربوط به آبیاری زیر سطحی بود، که نشان میدهد رطوبت دائمی خاک میزان رشد گیاه را افزایش داده است. جدول مقایسه میانگین - 2 - نشان میدهد که بیشترین تعداد پنجه بارور با میانگین 18/61 و همچنین بیشترین وزن خوشه اصلی با میانگین 2/52 گرم مربوط به آبیاری زیرسطحی بود. به طور کلی میتوان نتیجه گرفت که آبیاری غرقابی به دلیل تامین آب مصرفی میزان باروری بوته را اندکی افزایش داده است . گریگ و همکاران - 2000 - گزارش کردند که زمانیکه آبیاری در برنج به تأخیر افتد وزن خوشهها کاهش مییابد. لذا ورمی کمپوست به تنهایی تاثیر بسزایی بر عملکرد ندارد.
.2 جدول مقایسه میانگین اثر آبیاری بر عرض برگ پرچم، وزن کاه، تعداد پنجه بارور و وزن خوشه اصلی آبیاری عرض برگ وزن کاه - گرم - تعداد پنجه بارور وزن خوشه اصلی - گرم - پرچم - سانتیمتر -
