بخشی از مقاله
چکیده
به منظور مطالعه تأثیر روشهای مختلف آبیاری و مقادیر مختلف پلیمر بر برخی از صفات مورفولوژیکی برنج، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در سه تکرار در سال 1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه گنبد اجرا شد. تیمارهای مورد بررسی شامل پلات اصلی سه روش آبیاری - غرقابی، زیرسطحی و قطرهای - و پلات فرعی پلیمر در دو سطح 0 - و 60 گرم در مترمربع - بود. صفات ارتفاع بوته، طول برگ پرچم، طول خوشه، وزن خوشه اصلی، وزن کل بوته و وزن هزاردانه اندازهگیری شد. نتایج نشان داد که اثر پلیمر بر روی هیچکدام از صفات اثر معنیداری نداشت. اثر آبیاری بر وزن خوشه، وزن کل بوته و وزن هزاردانه معنیدار بود. همچنین بیشترین وزن خوشه و وزن هزاردانه مربوط به آبیاری سطحی و بیشترین وزن کل بوته مربوط به آبیاری زیرسطحی بود.
واژههای کلیدی: آبیاری زیرسطحی، ارتفاع، برنج، پلیمر.
-1 مقدمه
کمبود آب در سال های اخیر به عنوان یک بحران مطرح گردیده و تولید برنج را در کشور دچار چالش نموده است، بنابراین برای رفع مشکل کنونی، چاره ای جز افزایش بهرهوری و همچنین استفاده بهینه از آب با کیفیت پایین وجود ندارد . - 7 - به طور معمول مقدار آب مصرفی برای تولید یک کیلو گرم برنج - در صورت محاسبه تبخیر و تعرق - 500-2000 لیتر گزارش شده است . - 8 - با توجه به بحرانهای موجود در زمینه آب در چند سال گذشته که عمدتاً ناشی از کاهش نزولات جوی در اثر تغییرات آب و هوایی و نیز افزایش تقاضا برای آب میباشد؛ لازم است از منابع آب موجود به بهترین نحو استفاده گردد و با اعمال مدیریت صحیح آبیاری، بهرهوری آب را در بخش کشاورزی تا حد ممکن افزایش داد . - 4 - روش تأمین رطوبت خاک با قطعات سفالی کوچک - کپسولهای رسی متخلخل - یکی از روشهایی است که میتواند در مزارع کوچک و متوسط مقیاس مناطق خشک و نیمه خشک مورد استفاده قرار گیرد . - 3 - آبیاری قطرهای یکی از روشهای پربازده و تکامل یافته از روشهای آبیاری تحت فشار میباشد؛ که عبارت است از در اختیار قرار دادن آب در منطقه ریشهی گیاه به منظور افزایش بازده و کاهش تبخیر از سطح خاک، که در آن آب با فشار کم از روزنه یا وسیلهای به نام قطره چکان از شبکه خارج و به صورت قطراتی در طول یک خط آبرسانی در مجاورت ردیف گیاه پخش میشود . - 6 - بررسی تاثیر آبیاری با لولههای سفالی زیرسطحی بر روی رشد بامیه، بادمجان و شلغم نشان داد که این روش آبیاری باعث صرفهجویی در آب تا 80 درصد در مقایسه با روش آبیاری سطحی شد. همچنین عملکرد محصولات کشاورزی در سبزیجات آبیاری شده با این روش 5 تا 16 درصد بیشتر از روش آبیاری سطحی متعارف بود . - 9 - پلیمرهای سوپرجاذب ترکیبات آلی به شدت آبدوست هستند که به صورت مصنوعی از پلی آکریلات پتاسیم و کوپلیمرهای آمید ساخته شدهاند و قادرند به میزان 200-500 میلی لیتر آب به ازای هر گرم وزن خشک پلیمر در خود ذخیره نمایند . - 10 - یکی از روشهای جدید در علوم آب و خاک استفاده از مواد سوپر جاذب رطوبت به عنوان مخزن ذخیره، جلوگیری از اتلاف و افزایش راندمان آب آبیاری است . - 5 - الهیاری و همکاران - 1391 - با بررسی پلیمر بر روی گیاه نخود دریافتند که استفاده از پلیمر سوپر جاذب به مقدار 150 و 300 گرم در متر مربع در شرایط دیم موجب افزایش معنیدار عملکرد و اجزای عملکرد ارقام مورد مطالعه گردید. اثر پلیمرهای سوپرجاذب و نوع رقم بر تعداد غلاف در بوته در سطح احتمال یک درصد معنیدار گردید.
-2 مواد و روشها
این آزمایش به صورت اسپلیت پلات با 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه گنبد کاووس در طول جغرافیایی55° و"12 شرقی و عرض جغرافیایی 37° و"16 شمالی در سال زراعی 1395 انجام گردید. پلات اصلی روشهای آبیاری شامل غرقابی، زیرسطحی - به وسیله کپسولهای رسی متخلخل - و قطرهای و پلاتهای فرعی شامل دو سطح پلیمر: -1 صفر کیلوگرم - شاهد - 60 -2 گرم در هر مترمربع بود. در این آزمایش از پلیمر سوپر جاذب آب استفاده شد. ابعاد هر کرت 1×3 و فاصله بین کرتها یک متر و فاصله بین بلوکها دو متر در نظر گرفته شد. بعد از آماده سازی کرتها،پلیمر به کرتها اضافه شده و به عمق 20 سانتیمتر خاک زیر و رو گردید. تهیه خزانه در اردیبهشت ماه انجام شد. انتقال نشاء به زمین اصلی در ابتدای خرداد ماه انجام شد و فاصله بوتهها از هم 20 سانتی-متر بود. عملیات آبیاری تا ابتدای شروع گلدهی به صورت متداول و با آغاز گلدهی تیمارهای آبیاری اعمال گردید. به منظور بررسی صفات، از هرکرت 5 بوته بهطور تصادفی انتخاب و کف بر شده و به آزمایشگاه انتقال داده شد صفات ارتفاع بوته، طول برگ پرچم، طول خوشه، وزن خوشه اصلی و وزن کل بوته اندازهگیری گردید. دادههای حاصله به-وسیله نرمافزار SAS تجزیه شده و برای مقایسه میانگین از آزمون حداقل تفاوت معنیدار - - LSD در سطح احتمال 5 درصد استفاده شد.
-3نتایج و بحث:
جدول تجزیه واریانس - 1 - نشان داد که اثر آبیاری بر وزن خوشه اصلی در سطح 1 درصد معنیدار شد و همچنین بر وزن کل بوته و وزن هزار دانه در سطح 5 درصد اثر معنیدار نشان داد و روی بقیه صفت اثر معنیداری نداشت. با توجه به جدول تجزیه واریانس پلیمر بر هیچکدام از صفات معنیدار نبود.
با توجه به جدول مقایسه میانگین - 2 - بیشترین وزن خوشه با میانگین 2/52 سانتیمتر مربوط به آبیاری غرقابی بوده است و این نشان دهنده این است که کاهش آب مصرفی و کمبود رطوبت خاک باعث کاهش وزن خوشه شده است. بیشترین وزن بوته با میانگین 94/31 گرم نیز مربوط به آبیاری زیرسطحی بوده است، که نشان دهنده این است که رطوبت دائمی سطح خاک در آبیاری زیرسطحی رشد بوته را افزایش داده است. کمترین وزن بوته نیز مربوط به آبیاری قطرهای با میانگین 75/45 گرم بود. وزن هزار دانه یکی از اجزا عملکرد میباشد که نشان دهنده اختصاص بیشتر مواد فتوسنتزی به دانهها است. جدول مقایسه میانگین - 2 - اثر آبیاری نشان داد که بیشترین وزن هزاردانه با 20/16 گرم مربوط به تیمار آبیاری غرقابی بود. اسدی و همکاران - 1 - نیز کاهش وزن هزاردانه را در اعمال تیمارهای مختلف آبیاری بر برنج گزارش کردند.
با توجه به نتایج حاصله پلیمر در تیمارهای اعمال شده موثر نبوده لذا بهتر است به صورت مجدد بر روی ارقام دیگر برنج نیز تکرار گردد.
.1 جدول تجزیه واریانس اثر آبیاری و پلیمر بر برخی صفات مورفولوژیکی برنج
