بخشی از مقاله
چکیده
راه اندازی و توسعه آموزش های الکترونیکی یکی از ابزارهای بلامنازع در ارتقاء دانش و توانمندسازی عموم مردم در فضای مجازی است. نگاهی گذرا به تجربیات گذشته در این زمینه دستاوردها و مزایای بیشماری را نمایان می سازد. از طرفی همگام با پیشرفت جوامع، همواره نظام های آموزشی و فعالیت های حاکم بر آنها دستخوش تغییر و تحول بوده است و تحول آموزشی خود معلول تحول اجتماعی و تحول علوم و فن آوری است و با پیدایش و گسترش فناوری رایانه و اینترنت، وسیله جدید و قدرتمندی در اختیار دانشگاه ها قرار گرفت که با آنها هم می توانند به مقاصد موسسه خود نایل شوند و محیط های یاددهی -یادگیری پویا و جدیدی ایجاد کنند.
امروزه یادگیری الکترونیکی به یک روند تازه رو به رشد در یادگیری و همچنین یک استراتژی مهم جهت ترویج و ارتقاء آموزش و پرورش در تمام کشورهای بزرگ جهان تبدیل شده است. به همین جهت، توسعه سیستم های آموزش مجازی یکی از الزامات اساسی فرایند یادگیری الکترونیکی می باشد، و با این نسبت بررسی ضرورت های آموزش مجازی می تواند راه گشای مناسبی برای درک فرایندهای یادگیری الکترونیکی و توسعه خط مشی های آن باشد.
هدف اصلی این مقاله ، ارائه ضرورتهای مورد نیاز برای یک آموزش از نوع مجازی می باشد. از اینرو در این تحقیق ضمن مرور بر روشهای اجرا و پیاده سازی آموزش های الکترونیکی به ضرورت استفاده از آموزشهای مجازی در سطوح مختلف و بالاخص محیطهای یادگیری و آموزش پرداخته شده و انواع چالشهای ممکن در این راه را معرفی و راهکارهایی نیز جهت کاهش تاثیر آنها ارایه می نماییم.
مقدمه
با توسعه فضای مجازی و شهر های الکترونیکی، بسیاری از محدودیتهای زمان-مکانی در ارایه خدمات شهری حذف شده خدمات آموزشی نیز از این جنبه مستثناء نبوده و اشتیاق به سمت توسعه آموزش الکترونیکی فراوان است. مضافا اینکه حوزه عملکردی و پوشش آموزش الکترونیکی گسترده تر بوده و بسیاری از محدودیتهای فیزیکی یا فردی نیز از آن برداشته شده است.
از طرف دیگر نیاز به آموزش و ارایه خدمات آموزشی در شهر الکترونیکی نه تنها کم رنگ نشده بلکه با توسعه دانش و تحول سریع فناوری، این نیاز بیشتر و عمیق تر می گردد. آموزش در مقاطع تحصیلی ابتدایی، متوسطه و دانشگاهی، آموزش های ضمن خدمت برای ارگانها، شرکتهای خصوصی و دستگاههای دولتی، دوره های باز آموزی و تکمیلی برای متخصصین و پزشکان و بالاخره انواع دوره های آموزشی فنی و حرفه ای مصادیقی از خدمات آموزشی هستند که هیچگاه حذف نشده و روند رو به رشد و افزایشی دارند.
فرد به عنوان یکی از عناصر اساسی در برنامه درسی نقش موثری در تسهیل یادگیری و اثربخش سازی فرایند آموزش دارد. روز آمدی منابع انسانی یکی از دغدغه های اصلی سازمانها می باشد ،از آنجا که رویکردهای سنتی قادر به برآورده ساختن تمامی نیازهای آموزشی افراد نیست ،بهره گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات به ویژه آموزش مجازی می تواند بسیاری از موانع و مشکلات شیوه سنتی آموزش از جمله کاهش ساعات حضور فرد در محل کار و اختلال در برنامه کاری ،همگام نبودن آموزش با تغییرات علمی و پژوهشی ،محدودیتهای زمانی و مکانی و غیره را بر طرف و راه را برای پیدایش نوین آموزش نیروی انسانی هموار نماید.
در این رابطه می توان با فراهم آوردن امکانات ،تجهیزات و زیرساختهای مورد نیاز ،دوره های آموزش مجازی از راه دور مبتنی بر شبکه را برقرار نمود تا افراد علاقمند در هر زمان و مکان به برنامه های آموزشی دسترسی داشته باشند ،اطلاعات مورد نیاز بطور سریع و به موقع و همگام با تغییرات در اختیار آنها قرار گرفته و فرصتهای سازمان یافته به منظور بازآموزی ،ارتقاء و کسب دانش و مهارتهای جدید و به روز برای آنان فراهم آید.
با ظهور فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی نظام آموزش از راه دور به صورت نظام آموزشی کار آمدتر که قادر به پاسخگویی به بسیاری از نیاز های آموزشی افراد جامعه می باشد مطرح شد. نظام آموزش از راه دور توانسته است بسیاری از مسائل و مشکلات آموزش های حضوری سنتی در سطوح مختلف آموزشی - ابتدائی تا عالی - را به نحو مطلوب حل نماید که از عمده ترین این مسائل ظرفیت محدود جذب دانشجو در نظام دانشگاهی حضوری، انعطاف پذیری در اختصاص اوقات آموزش و یادگیری، و مخارج هنگفت ارائه آموزش های حضوری بوده است.
مبانی نظری
مولفه های راه اندازی در نظام آموزش مجازی :
مطالعات تطبیقی و مرور متون آموزش مجازی نشان میدهد اهم مولفه های راه اندازی نظام آموزش مجازی عبارتند از :
-1 زیر ساخت فناوری : مشتمل بر سیستمهای زیربنایی مخابرات ،شبکه های اینترنت و...
-2 زیر ساخت انسانی : راه اندازی نظام آموزش مجازی مستلزم کارکنان فنی و پشتیبانی ،طراحان فنی و آموزشی ودانشجویان ،برنامه ریزان و مدیران به عنوان کاربران و بازیگران اصلی نظام آموزش مجازی است.
-3 زیر ساخت پداگوژیکی : تغییر پارادایم یاددهی و یادگیری ،تغییر از آموزش کنترل شده کلاسی به سیستم یادگیری خود سرعتی فارغ از محدودیتهای زمانی و مکانی سبک های آموزشی جدید ،حرکت از استاد محوری به دانشجو محوری و...
-4 زیرساخت فرهنگی ،اجتماعی و ارزشی : اشاعه فرهنگ نتوکراسی - اینترنت گرایی - تربیت شهروند جهانی با حفظ ارزشهای ملی و بومی ،توجه به شکاف دیجیتالی و تلاش برای توزیع عادلانه یادگیری و آموزش ،آداب و رسوم شبکه ای ،تغییر نقش اجتماعی آموزش عالی ,رواج فرهنگ پداگوژی جدید به عنوان فرهنگ سازمانی غالب در محیط های یاددهی و یادگیری
-5 زیر ساخت اقتصادی : تجارت الکترونیکی،درآمدزایی ،روشهای نوین تخصیص منابع و بودجه،مدل های جدید تامین منابع و...
-6 زیرساخت مدیریت و رهبری : مدیریت دانش ،اتخاذ راهبرد دو جانبه رقابت و همکاری راهبردهای جدید مدیریت پیش کنشی ،پویا و آینده پژوه و....
-7 زیر ساخت اداری و نظام پشتیبانی : نظام اداری الکترونیکی و بدون کاغذ ،نظام پشتیبانی سازمانی ،آموزشی و فنی برای دانشجو ،استاد و کارکنان ،دسترسی به منابع و خدمات دیجیتالی و ...
منابع و امکانات لازم برای استقرار نظام آموزش مجازی :
برای استقرار نظام آموزش مجازی وجود ساختار - منابع فنی - فضای واقعی آموزشی اما بسیار محدود - منابع کالبدی - محتوای دیجیتالی ،نیروی انسانی ماهر و متخصص و منابع مالی ضروری است.در این میان نقش نیروی انسانی ماهر و متخصص که بتواند چرخ آموزش مجازی یک موسسه آموزشی را به حرکت درآورد جدی و برجسته است.
بازیگران اصلی محیط یادگیری مجازی ،فراگیران و معلمان هستند.
دانشجویان دوره های آموزش مجازی باید نقش فعالی در کلاس درس داشته باشند.نگرش ،مهارت و پایبندی دانشجویان ،معیارهایی هستند که تعیین کننده هستند.
صلاحیت های فراگیران آموزش مجازی :
بازیگران اصلی محیط یادگیری مجازی ،فراگیران و معلمان هستند.
دانشجویان دوره های آموزش مجازی باید نقش فعالی در کلاس درس داشته باشند. نگرش ،مهارت و پایبندی دانشجویان ،معیارهای هستند که تعیین کننده هستند.
دانشجویان مجازی باید خود انگیخته ،مسئولیت پذیر،پذیرنده تفکر انتقادی و مایل به انجام دادن کار گروهی باشند.همچنین مهارتهای ارتباطی نگارشی خوب و تجربه کار با فناوری مهم است.نقش معلم نیز در این محیط ها از انتقال دهنده اطلاعات به تسهیل کننده ،ناظر و طراح آموزشی تغییر می یابد - جعفری: - 129اجرای محیط های یادگیری مجازی مستلزم توانایی مربیان در جنبه هاب فناوری و سازمانی و همچنین مهارت های کاربرد روش های جدید است.
مایر سه صلاحیت را به عنوان صلاحیت های کلیدی که فراگیران هنگام استفاده از محیط های یادگیری اینترنتی داشته باشند را به شرح ذیل مطرح کرده است :
.انتقال ایده ها و اطلاعات
.کار با دیگران و به صورت تیمی
.استفاده از فناوری محیط یادگیری اینترنتی :
فراگیران می توانند در محیطهای یادگیری اینترنتی از مواد آموزشی و منابع متعددی که روی خط اینترنت وجود دارد بیاموزند.الگوی محیط یادگیری اینترنتی برای تمام رشته های دانشگاهی و آکادمیکی قابل استفاده است و محدودیتی برای رشته خاصی وجود ندارد
بااین حال ،برخی موضوعات از طریق این محیط ها بهتر از موضوعات دیگر ارائه می شوند.برای مثال موضوعات نظری با این روش سازگاری و هماهنگی بیشتری دارندتا موضوعات عملی.
محیط یادگیری کلاس سنتی تعامل بین معلم و فراگیر را فراهم میکند و تعامل یک عنصر مهم در تدریس است،یکی از پیش فرض های اساسی در آموزش مبتنی بر اینترنت این است که از مزایای آموزش حضوری نیز استفاده کند.
