مقاله طراحی الگوی توسعهی منابع انسانی کارآفرین بر اساس نظریهی یادگیری اجتماعی

بخشی از مقاله

طراحی الگوي توسعهي منابع انسانی کارآفرین
بر اساس نظریهي یادگیري اجتماعی

چکیده

مطابق دیدگاه یادگیري اجتماعی، یادگیري میتواند با مشاهدهي رفتار دیگران و پیآمدهاي حاصل از رفتار آنان اتفاق بیفتد. هنگامیکه فرد رفتارکارآفرینانه را از یک کارآفـرین مشاهده میکند و فرد کارآفـرین نیز مورد حمایت اطـرافیان قـرار میگیرد، این رفتار در فرد مشاهدهکننده تقویت شده و پس از طی فرایندهاي یادگیري، فعالیت کارآفرینانه را آغاز خواهد کرد.

تحقیق حاضر، پس از تعیین مدل مفهومی و تأیید روایی مدل توسط خبرگان و همچنین توزیع پرسشنامه و اجراي مصاحبههاي نیمهساختیافته، با بیست و سه نفر ازکارآفرینان برتر جشنوارهي شیخ بهایی، انجام شده است. روش تحقیق، به شیوه کمی و کیفی است. در بخش کمی، هدف محقق، تعیین اولویت عوامل محیطی، و میزان تأثیرگذاري عوامل مزبور بر توسعهي منابع انسانی کارآفرین بوده است. یافتههاي بخش کمی نشان میدهد از دیدگاه کارآفرینان، ابتدا سایر عوامل محیطی (عوامل یادگیري مشاهدهاي) با میانگین5/52 و سپس خانواده با میانگین5/33

تأثیر بسیار زیادي بر توسعهي کارآفرینی دارد. در بخش کیفی، اطلاعات حاصل از مصاحبه ها، پس از پیاده سازي براساس »نظریهي بنیادي2« مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتیجهي تحقیق، به صورت مدل علّی، زمینه اي و واسطه اي ارایه گردیده است.

نتایج تحقیق حاضر نشان داد که، مشاهده، نقش بسیار زیادي در تحقق رفتارهاي کارآفرینانه دارد. در مصاحبه ها، بارها فرایندهاي یادگیري مشاهدهاي مورد تأکید کارآفرینان قرار گرفته و اذعان نمودهاند که این گونه رفتارها را در اطرافیان مشاهده کردهاند. فراهم نمودن امکان مشاهدهي رفتارهاي کارآفرینانه و اقدامات حمایتی دولت، از جمله راهبردهاي عملی توسعه منابع انسانی کارآفرین است.

کلیدواژهها: توسعهي منابع انسانی کارآفرین؛ رفتار کارآفرینانه؛ الگوبرداري؛ نظریهي یادگیري اجتماعی1؛ خودکارآمدي2؛ نظریهي بنیادي.

مقدمه
بیش از هفتاد سال از تبیین کارآفرینی بـه عنـوان موتـور توسـعه ي اقتصـادي توسـط شـومپیتر3

میگـذرد. کشـور هـاي توسـعهیافتـه، بـا اسـتفاده از ایـن رهنمـود، بـه پیشـرفت هـاي قابـل تـوجهی دستیافته اند و این امر در سطوح مختلف این جوامع مورد پـذیرش و حمایـت جـدي قـرار گرفتـه است. به طوريکه آرزوي هر جوان و فرد جست وجوگر یـافتن فرصـت تبـدیل رؤیـاي خـویش بـه کسب و کار، تولید و ارایه ي محصـول، خـدمات و تبـدیلشـدن بـه یـک قهرمـان کسـبوکـار در صحنه ي اجتماعی است. در کشور ما نیز باید توسعهي کارآفرینی، بـهعنـوان یـک فرهنـگ متعـالی کسبوکار مطرح شود و قهرمانان شایسته ي کسبوکار مورد حمایت هاي اجتماعی، قانونی، مـالی و حتی رسانهاي قرار گیرند و به جامعه معرفی شوند. نتیجهي ایـن معرفـی ایـن اسـت کـه جوانـان و نوجوانان با الگوبرداري از این قهرمانان و با درك و شناسایی واقعـی اسـتعدادهايشـان، راه تحقـق رؤیاي آینده ي خود را هموار خواهند ساخت (احمدپورداریانی، .(5 :1382 در این راستا و بهمنظور ایجاد فضاي کارآفرینانه، توجه به عوامل محیطی، اقتصادي، سیاسی، فرهنگی، حمایت اجتمـاعی و ارایه ي الگوهاي کارآفرینی در امر تشویق افراد به اقدامات کارآفرینانه از اهمیت ویژه اي برخوردار است.

بیان مسأله

یکی از رویکردهاي توسعه ي منابع انسانی کارآفرین، شناسایی و ارایه ي الگوهاي کـارآفرین و فراهم آوردن زمینههاي مساعد حمایتی از آنان در جامعـه اسـت. بـدیهی اسـت کـه فـراهم بـودن شرایط محیطی از یک طرف و در معرض انسان هاي موفق بودن از طرف دیگر، مـوقعیتی را ایجـاد میکند تا مردم براي فعالیت هاي کارآفرینانه شور و شوق بیشتري از خود نشان دهنـد و تصـمیم بـه راهاندازي کسب و کار را اتخاذ نمایند. موریس1 در امر اقدام بـه راهانـدازي موسسـات کوچـک و کارآفرین معتقد است که هرگاه فعالیت مؤسسات کوچک کارآفرین بهطور رسـمی یـا غیررسـمی آغاز شود، میل به شروع و راه اندازي کسبوکار، به دیگران نیز سرایت می کند و بهنوعی فرهنـگ کسبوکار شکل میگیرد (موریس، .(2001

مقاله ي حاضر، به منظور طراحی الگـوي توسـعه ي منـابع انسـانی کـارآفرین، براسـاس نظریـه ي یادگیري اجتماعی تهیه شده است. بر این اساس محقق به دنبـال پاسـخگـویی بـه ایـن سـؤال اسـت که:»چهگونه میتوان از طریق شناسایی عوامل محیطی و فرایندهاي یادگیري مشاهده اي، موجبـات توسعهي منابع انسانی کارآفرین و اقدام به رفتارکارآفرینانه در مردم را فراهم نمود؟« همچنین هدف تحقیق، تعیین اولویت عوامل محیطی: اجتماعی، دولت، فرهنگ، قانون، اقتصاد،

خانواده و سایر عوامل محیطی (یادگیري مشاهدهاي) و میزان اثرگذاري عوامل مزبور بر توسعهي منابعانسانی کارآفرین است.

مبانی نظري، الگوي مفهومی تحقیق
غالباً به این گفته ي مکتب رفتارگرایی که »رفتار تابعی از محیط است.« انتقادکرده اند. بندورا2

این گفته را تکمیل کرده و اظهار داشته اسـت: »محـیط هـم تـابعی از رفتـار اسـت« (سـیف، :1376 .(313 بحث تأثیر محیط و متغیرهـاي محیطـی بـر رفتـار، از موضـوعاتی اسـت کـه در روانشناسـی

اجتماعی مورد توجه قرار می گیرد.1 روانشناسان اجتماعی بر این باورند که رفتار اجتماعی در خلأ رخ نمیدهد و شیوه هاي متعدد رفتار اجتماعی، با محیط فیزیکی مرتبط است و تعامل اجتمـاعی در متن محیط طبیعی واقع میشود. براساس مفروضات نگرش تعاملی (نظریهي یادگیري اجتماعی)، از یک سو محیط بر رفتار اجتماعی اثر می گـذارد و از سـوي دیگـر، بازتـاب همـین رفتـار بـه محـیط خارجی بازمیگردد.

نظریهپردازان یادگیري اجتماعی، تأکید دارند که رفتار شخص (فرایندهاي شناختی) و عوامل محیطی، عوامل دوطرفه هستند. این امر، رابطه ي پویـایی را شـرح مـیدهـد کـه در آن، شـخص نـه به طور مکانیکی و نه با طیبخاطر، نسبت به نیروهاي محیطی واکنش نشان میدهد (لوتـانز2، :2006 .(94 بندورا متذکر می شود که گرچه بین افراد، محیط و رفتار، کنش متقابل وجود دارد، هـر یـک از این اجزا در یک زمان معین میتوانند از اجزاي دیگر تأثیرگذارتر باشند. براي مثال، یک صداي بلند در محیط، ممکن است موقتاً بیش از هر چیز دیگري بر رفتار فرد تـأثیر داشـته باشـد. در مواقـع دیگر، باورهاي فرد ممکن است مهمترین عامل تعیـینکننـده ي اعمـال او باشـند. مطالعـات زیـادي نشان داده اند که رفتار آدمیان، بیش از آن چه عملاً اتفاق میافتد به وسیله ي باورهاي مربوط بـه آن چه که اتفاق میافتد هدایت میشود (هرگنهان و السون..(386 :1376

در نظریه ي یادگیري اجتماعی همچنانکه افراد بر محیط خودشان اثر میگذارند، محـیط هـم به نوبه يخود بر چگونگی اندیشیدن و رفتار آنان اثر میگذارد. نمودار (1) خلاصه مدلی از ابعـاد و روابط نظریه ي یادگیري اجتماعی است. تأثیر دوطرفه ي رفتار آدمی، فرایندهاي شناختی (شخص)

و محیط اجتماعی، جزء جدانشدنی این معادله ي پیچیده است. گاهی رفتـار آدمـی غلبـه مـییابـد و گاهی محیط و در این میان، آدمیان ادراك کرده، به داوري نشسته و نوعی خودکنترلی را در خود ایجاد میکنند (رضائیان، .(81 :1381

-1 حکیم ابونصرفارابی (معلم ثانی) در کتاب »السیاسه المدنیه« صفحه 41 به این مسئله توجه نموده و از تأثیر محیط بر اجتماع بحـث کرده است. به عقیده وي محیط فیزیکی، جغرافیایی و شرایط آب و هوایی در اخلاق و رفتار انسان اثر میگذارد و رفتار افراد را تغییر میدهد (آذربایجانی و دیگران، .(13 :1382

افراد، تاحدي میتوانند رفتار خود را کنترل کنند که بر حمایتهاي شناختی و اداره تبعات و

حالات محیطی مربوط متکی خودکنترلی
هستند.

محیط

فرد
ادارهي ذهنی گفتاري نمادین واقعیت، به هدایت رفتار کمک میکند.

فرایندهاي نمادین

یادگیري مشاهدهاي رفتار

نمودار 1ـ مدل مفهومی نظریه یادگیري اجتماعی

رفتار کارآفرینانه و یادگیري اجتماعی

نظریه ي یادگیري اجتماعی پیشنهاد میکند که یک راه یـادگیري، از طریـق جانشـینی1 اسـت که افراد از طریق مشاهده2، رفتارهاي دیگران را به عنوان الگو میپذیرند. براسـاس اصـول نظریـه ي یادگیري اجتماعی براي الگوهاي رفتار کارآفرینانه، افرادي که بیشتر در معرض کارآفرینان دیگر هستند، احتمالاً در آینده ي زندگی خود، دخالت بیشتري درکسبوکارهاي کارآفرینانـه خواهنـد داشت (یانکرز3، .(2003 هنگامیکه فرد، رفتار کارآفرینانه را از یک کارآفـرین مشاهده می کند و از طرف دیگر، فرد کارآفـرین، مورد حمایـت محـیط اجتمـاعی و اطــرافیان قــرار مـی گیـرد و بـه موفقیتهایی دست مییابد، این رفتار، در فرد مشاهدهکننده تقویت شده و پـس از طـی فراینـدهاي یادگیري (توجه، یادسپاري، بازتولید، انگیزش)4 و فـراهمشـدن زمینـه هـاي اجرایـی/ انگیزشـی، فعالیـت کارآفرینانه را آغاز خواهد کرد.

در نظریه ي یادگیري اجتماعی، کلیدي ترین واژه، مفهوم خودکارآمدي1 است و به معناي آن است که شخص اعتقـاد دارد از عهـده ي انجـام کـاري برمـی آیـد.2 ایـن بـاور، درحقیقـت حاصـل مجموعه ي عوامل بیرونـی و مشـاهدات شـخص از محـیط؛ بـهعـلاوه ي عوامـل درونـی فراینـدهاي یادگیري، که محصول آن خودکارآمدي است شکل میگیرد و توسط بندورا یـادگیري اجتمـاعی نامیده شده است. وي معتقد است، شدت اطمینان مردم به کارآمدي خود، معین میکند کـه آیـا بـا مشکلات کنار خواهند آمد یا نه؟ اگـر مـردم تصـور کننـد کـه از پـس موقعیـتهـاي تهدیدکننـده برنمی آیند، از آن اجتناب مـی کننـد. در حـالیکـه وقتـی خـود را در برابـر موقعیـت دیگـري توانـا می بینند، قاطعانه عمل می کنند (بندورا، .(91 :1372 همینطور، کارآفرینانی که به کارآمـدي خـود اعتقاد راسخ دارند؛ ابتـدا دیـدگاهی از آنچـه را کـه مـی خواهنـد انجـام دهنـد، در ذهـن پـرورش میدهند؛ سپس اهداف بلند و چالشی را برمیگزیننـد؛ آنگـاه اسـتراتژيهـاي مبتکرانـه ي تولیـد و بازاریابی را در پیش می گیرند و می توانند در حوزه ي کارشان تحول ایجادکنند و بالأخره به رشـد بالا در کسبوکارشان دست مییابند (بندورا، .(136-120 :2000

ضرورت و اهمیت تحقیق

با توجه به این که توسعهي منابع انسـانی کـارآفرین و ـ بـهطـور کلـی ـ هـر امـر اجتمـاعی یـا اقتصادي، بهشدت تحت تأثیر عوامل فرهنگی آن جامعه قرار دارد، جا دارد در جامعه ي ایران، ایـن بررسی مورد توجه قرار گیرد. در این رابطه نگرش تعاملی بندورا، نهتنها بر تأثیر عوامل محیطـی بـر شخص تأکید دارد؛ بلکه شخص و رفتار وي را نیز مـؤثر مـیدانـد. هـر یـک از سـه عامـل محـیط، شخص و رفتار، بهطور تعاملی میتوانند در بسط و توسعهي منـابع انسـانی کـارآفرین نقـش اساسـی داشته باشند و نیز در کاهش و محدودسـازي فعالیـتهـاي کارآفرینانـه، بـدون اثـر نیسـتند. ادبیـات تحقیق نشان داده است که در این معادلـه، نقـش شـخص و اراده و اختیـار او از اهمیـت بـیشتـري برخوردار است و همین امر بر ارزش و اهمیت تحقیق میافزاید. بنابراین، رفتـار شـخص، محـیط را می سازد. این محیط جدید نیز، به نوبهيخـود، رفتـار را تحـت تـأثیر قـرار مـیدهـد و ایـن کـنش و

واکنش دوجانبه بدون توقف ادامه می یابد. اهمیت این گونه تعبیر از تأثیر عوامل اجتماعی بـر رفتـار آدمی، این است که انسان نیروي خود رهبري دارد؛ یعنی میتواند در شکلدادن سرنوشت خود، از طریق ایجاد تغییر در محیط، بهطور فعال شرکت داشته باشد (سیف، .(313 :1376

هدف تحقیق

هـدف تحقیـق حاضـر طراحــی الگـوي توسـعهي منـابع انســانی کـارآفرین براسـاس نظریــهي یادگیري اجتماعی میباشد. بر این اسـاس، مـدل ارایـه شـده توسـط محقـق، از نظریـه ي یـادگیري اجتمــاعی بنــدورا اقتبــاس گردیــده و قصــد دارد نقــش یــادگیري مشــاهدهاي را در رفتــار و اقــدام کارآفرینانه مورد مطالعه و بررسی قرار دهد.

روش تحقیق، جامعه و نمونه آماري

روش تحقیق، براساس هدفها و ماهیت موضوع تحقیق انتخاب میشود. بدین منظـور، بـراي آگاهی از ابعاد و اهمیت موضوع، ادبیات تحقیق مورد بررسی قرار گرفت. جامعـه آمـاري تحقیـق، کارآفرینان شرکت کننده در جشنواره ي کارآفرینی شیخ بهایی می باشند کـه بـه منظـور شناسـایی و برقراري ارتباط با آنان، به بایگانی جشنواره مراجعه شد و اطلاعات مربـوط بـه بیسـت و سـه نفـر از کارآفرینانی که توانسته اند مراحل مختلف انتخاب در جشنواره را با موفقیت طی کننـد و بـه عنـوان کارآفرینان برتر شناخته شوند در اختیار محقق قرار گرفت. اطلاعات مورد نیاز در دو بخـش کمـی و کیفی جمعآوري و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

الف- بخش کمی (ابزار گردآوري اطلاعات و روش تجزیه و تحلیل آماري)

به منظور جمعآوري اطلاعات به روش کمی، پرسش نامه ي 57 سـؤالی توسـط محقـق سـاخته شد. پس از طی مراحل علمی تحقیق و تأییـد روایـی محتـواي پرسـش نامـه توسـط خبرگـان و بـین کارآفرینان مورد مطالعه توزیع گردید. پایایی پرسشنامه نیز به روش آلفاي کرونبـاخ، میـزان 0/88

به دست آمد. پرسش نامه هاي تکمیلشده، با اسـتفاده از نـرمافـزار آمـاري SPSS12 مـورد تجزیـه و

تحلیل قرار گرفت. بر این اساس، ابتدا نرمـالبـودن توزیـع مؤلفـه هـاي هفـتگانـه ي فـوق از روش کالموگروف اسمیرنوف تکنمونهاي مورد تأیید قرار گرفت. براساس اطلاعات بهدستآمده، بـا توجـه به اینکه آمارهي K-S-Z در سطح p <0/05 معنادار نبـوده اسـت، توزیـع مؤلفـههـاي هفـتگانـهي متغیرهـاي محیطی، از توزیع نرمال پیروي مینماید که به معناي آن است که دیدگاههاي جامعهي آماري، از ترکیب طبیعی لازم برخوردار است.
جدول (1) نشان میدهد که، میانگین عامل محیط اجتماعی، به طور معنـاداري (P <0/0001)

کمتر از متوسط (4) میباشد. عامل محیط اجتماعی، متشکل از مؤلفـه هـاي ارزشهـاي اجتمـاعی و حمایت هاي اجتماعی میباشد و بیانگر این است که از دیدگاه کارآفرینان، عامل محیط اجتماعی و مؤلفه هاي آن، تأثیر زیادي بر توسعه ي منابع انسانی کـارآفرین نـدارد. هـمچنـین، میـانگین عامـل محیط دولت، به طور معناداري کمتر از متوسط میباشد. عامل محیط دولت، متشکل از مؤلفـه هـاي سیاست هاي دولت، سیاست هاي مالی شبکهي بانکی و سیاستهاي ایجاد اشتغال میباشد و بیانگـر این است که، از دیدگاه کارآفرینان عامل محیط دولت و سیاستهـاي حمـایتی آن مطلوبیـت لازم را براي توسعه ي منابع انسانی کارآفرین ندارد. براسـاس یافتـه هـاي جـدول مزبـور، میـانگین عامـل محیط فرهنگی به طور معناداري بـالاتر از متوسـط مـیباشـد و بیـانگـر ایـن اسـت کـه، از دیـدگاه کارآفرینان مورد مطالعه، محیط فرهنگی از اهمیت زیادي براي توسـعه ي منـابع انسـانی کـارآفرین برخوردار است. عامل محیط فرهنگی، متشکل از مؤلفـه هـاي تعـالیم نظـام آموزشـی و رسـانه هـاي همگانی میباشد. نتایج نشان میدهد که، میانگین عامل محیط قـانونی، بـه طـور معنـاداري کمتـر از متوسط میباشد. و بیانگر این است که از دیدگاه کارآفرینان، محیط قانونی موجود، تأثیر کمی بر توسعه ي منابع انسانی کارآفرین دارد. عامل محیط قانونی، مؤلفههاي قوانین مالیاتی، گمرك، کـار، بیمه، را دربرمیگیرد. هم چنین، میانگین عامل محیط اقتصادي، کمی بـیشتـر از متوسـط مـیباشـد لکن از سطح معناداري قابل قبول برخوردار نمیباشد. عامل محیط اقتصادي، از مؤلفه هـاي شـرایط مناسب اقتصادي براي اقدامات کارآفرینانه و بازار تشکیل شده است. از دیدگاه کارآفرینـان مـورد مطالعه، میانگین عامل محیط خانواده، بهطور معناداري بالاتر از متوسط میباشد. و بیانگر آن اسـت که، محیط خانواده تأثیر زیادي بر اقدامات و رفتارهاي کارآفرینانه افراد دارد. عامل محیط خانواده از مؤلفه هاي کسبوکار پدر و مادر و وضـعیت مـالی و همچنـین حمایـت هـاي مـالی و غیـر مـالی

اعضاي خانواده تشکیل شده است. در نهایت، جدول مزبـور نشـان مـیدهـد میـانگین سـایر عوامـل محیطی به طور معناداري (P <0/0001) بالاتر از متوسط میباشد. میانگین به دست آمده بیانگر این واقعیت است که از دیدگاه کارآفرینان، سایر عوامل محیطی (عوامل یـادگیري مشـاهده اي)، تـأثیر زیادي بر توسعه ي منـابع انسـانی کـارآفرین دارد. سـایر عوامـل محیطـی، از مؤلفـههـاي مشـاهدهي پیشرفت هـاي دیگـران، الگوهـاي رفتـاري مشـخص، حمایـت و همکـاري دوسـتان و کارفرمایـان، مسافرتهاي خارجی و مشاهدهي کارآفرینان کشورهاي دیگر تشکیل شده است.

جدول 1ـ مقایسهي میانگین نمرات عوامل محیطی مؤثر بر توسعهي منابع انسانی کارآفرین

ردیف

1

2

3

4

5

6

7

Test Value = 4
عوامل محیطی میانگین انحراف خطاي t معناداري
استاندارد استاندارد

سایر عوامل
محیطی (یادگیري 5/52 0/83 ١٧٤/٠ ٧٤/٨ 0/000
مشاهدهاي)
محیط خانواده 5/33 1/18 0/246 5/41 0/000
محیط فرهنگی 4/95 0/61 0/129 7/43 0/000
محیط دولت 3/37 0/92 0/191 -3/26 0/004
محیط اجتماعی 2/77 1/12 0/235 -5/208 0/000
محیط قانونی 2/54 0/96 0/200 -7/27 0/000
محیط اقتصادي 4/10 1/01 0/210 0/51 0/611

براساس یافتههاي جدول، t مشاهده شده در سطح P < 0/0001 معنـادار بـوده، بنـابراین تـأثیر عوامل هفتگانه بر توسعه ي منابع انسانی کارآفرین یکسان نبـوده اسـت. در ایـن میـان، از دیـدگاه جامعه آماري مورد مطالعه، به ترتیب، سایر عوامل محیطی (یادگیري مشاهده اي)، محـیط خـانواده، و محیط فرهنگی بیشترین تأثیر را در توسعه ي منابع انسانی کارآفرین تبیین مینماید. علاوه بـر آن، نتایج فوق نشان میدهد، محیط قانونی و محیط دولت از کمترین تأثیرات بر توسعه ي منـابع انسـانی

کارآفرین برخوردارند. این نتایج، با نتایج تحقیق کیفی که از طریق مصاحبه هاي نیمه ساخت یافته با کارآفرینان انجـام شـده اسـت، انطبـاق دارد. در همـین رابطـه، بارهـا کارآفرینـان از فقـدان قـوانین حمایتی و ضعف سیاست هاي حمایتی از سوي دولت اظهار ناامیدي نمودهانـد. همچنـین یافتـههـاي مربوط به عامل محیط اقتصادي معنادار نمیباشد.

ب- بخش کیفی

در مرحله ي بعد، به منظور تعیین نقش یادگیري مشاهدهاي بر توسعه ي منابع انسانی کـارآفرین رفتار کارآفرینانه، با برقراري ارتباط مستقیم با کارآفرینـان و انجام مصاحبه هاي نیمه سـاخت یافتـه تحلیل و نتیجهگیري، از فنون روش تحقیق کیفی به شیوهي نظریهي بنیادي استفاده شد.

نظریهي بنیادي (برخاسته از داده)

نظریه ي مفهوم سازي بنیادي یا نظریهي برخاسته از داده، نوعی استراتژي تحقیقی است کـه در پی تدوین تئوري است و ریشه در داده هایی مفهـومی دارد کـه بـهصـورت نظـام منـد گـردآوري و تحلیل شده اند. به اعتقاد مارتین1 و ترنر(1986) 2، نظریه ي بنیـادي نـوعی نظریـه ي اسـتقرایی اسـت.

روششناسی این نظریه، به محقق اجازه میدهد تا مبناي نظري را از ویژگـیهـاي عمـومی یـا کلّـی یک موضوع که همزمان ریشـه در مشـاهدات یـا داده هـاي تجربـی دارد، ارایـه دهـد. تفـاوت بـین نظریه ي بنیادي و دیگر استراتژيها، رویکرد خاص آن نسبت بـه تـدوین نظریـه اسـت. در نظریـهي بنیادي، بین جمع آوري و تحلیل دادهها، نوعی اثر متقابل باید وجود داشته باشد که براي تحقق ایـن امر، رویههاي مشخصی را با هم به کار می برد. از این رو، براساس نظریه ي بنیادي، فراینـد پرسـیدن ســؤالات و انجــام مقایســههــا بــراي ارایــهي رهنمودهــاي لازم بــهمنظــور تحلیــل و تســهیل فراینــد تئوريسازي به تفصیل مطرح میشود (داناییفرد و دیگران، .(19 :1383

گردآوري داده هاي کیفی، با هدف تحلیل آن ها، یکی از مراحل مهم نظریه ي بنیـادي اسـت.