بخشی از مقاله
طراحی شبکه دوچرخه سواری برای شهراصفهان
چکیده :
سیستم دوچرخه سواری یکی از قدیمیترین سیستمهای حمل وتقال درون شهری می باشله که در ابتدای شهرنشینی ها مورد توجه فراوان قرار گرفته بود ولی به تریج با افزایش اتومبیل و وسایل نقلیه موتوری توجه به این سیستم رو به کاهش نهاد و در پاره ای از شهرها کاملا فراموش گردید.
امروزه با توجه به محدودیت های ایجاد شده در منابع و امکانات لازم جهت پیاده سازی سایر سیستم های جدید حمل و نقل و عوارض و پیامدهای نامطلوب حاصل اثر آن ها، گرایش دوباره ای به استفاده اثر این سیستئه و وسیله پاک و که هزینه در جابجایی های شهری صورت گرقته است، در واقع این گونه حمل و نقل سعی در کاهش حجم ترافیک و ترددهای درون شهری و جلوگیری از آلودگیهای ناشی از آن در شهرهای بزرگ، مخصوصا هسته های مرکزی و پر تراکم آنها دارد. در این مقاله سعی خواهد شد نتایج مطالعات صورت گرفته در خصوص طراحی علمی و کاریردی یک شبکه دوچرخه سواری در شهر اصفهان ارائه گردید.
کلید واژه: دوچرخه – شبکه دوچرخه سواری – حمل و نقل
1. مقدمه
توجه به برنامه ریزی مناسبب شهری در جهت تامین راحتی و آسایش ساکنان شهرها و ایجاد سیستم های مطلوب حمل و نقلی، جز مهمی از برنامه ریزی های مسئولین شهری قلمداد می شود.
بکارگیری تعدای از سیستم های حمل و نقلی در کنار تمامی مزایای خود نیازمند سرمایه گذاری های بالا و امکانات زیرساختی گسترده ای می باشد. همچنین بکارگیری این سیستم ها متاثر از منابع موجود و عوارض زیست محیطی و اجتماعی شهرها نیز می باشد. سیستم دوچرخه سواری از سیستم های حمل و نقلی است که امروزه با توجه به معضلات و مشکلات شهری، محدودیت منابع، و پیامدهای اجتماعی - زیست محیطی نامطلوب بوجود آمده از سیستم های حمل و نقلی، مورد توجه مسئولین و برنامه ریزان شهرها قرار گرفته است. مزایایی از قبیل سرمایه گذاری و زیرساخت کم مورد نیاز این سیستم، محدودیت های فضایی موجود در شهرها، جذابیتهای حاکم بر این سیستم، سازگاری بالای این وسیله با محیط زیست، مصرف بسیار مناسب انرژی، سلامت و عدالت اجتماعی حاکم، در کنار معایب و مشکلات موجود از قبیل رشد بی وریه استفاده از وسایل نقلیه موتوری، میل به استفاده از این سیستم را در حمل و نقل های درون شهری مورد توجه بسیار قرار داده است. شهر اصفهان با توجه به وجود معضلات ناشی از ترافیک بالا در مناطق خاص، دارا بودن شرایط گردشگری و توریستی، وجود مناطق پر ترافیک، پر تردد و پر جاذبه، امکانات و بستر های لازم، دارا بودن فرهنگ استفاده از دوچرخه، محلی بسیار مناسب برای پیاده سازی شبکه دوچرخه رانی به شمار می آید.
همچنین برای شهری چون اصفهان که به واسطه دارابودن مکان های تاریخی، محدودیت ایجاد خیابان را دارد و به دلیل وجود شرایط خاص آب و هوایی که امکان افزایش آلودگی هوا را بسیار مستعد ساخته است، طراحی یک شبکه حمل و نقل غیر موتوری (دوچرخه) از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. در راستای تبیین این مساله لازم به ذکر می باشد که طبق آمار سال 1379 میزان مسافر جابجا شده توسط سه وسیله سواری، تاکسی و وانت شخصی در ساعات 7 صبح (ساعت اوج)، حدود 135000 نفر بوده است. از این میزان به طور تقریبی ۹0٪، مسافت های کمتر از 5 کیلومتر و حدود 75 ٪، مسافتهای کمتر از 10 کیلومتر را پیموده اند؛ در حالیکه استفاده کنندگان از دوچرخه در همین زمان تقریبا 24000 نفر بوده اند. به این ترتیب پتانسیل بالای موجود، جهت سوق به سیستم دوچرخه کاملا واضح و روشن می باشد.[1]. هدف این تحقیق طراحی یک شبکه دوچرخه سواری کارا برای شهر اصفهان (به کمک نقشه های تمایل سفرهای کوتاه مردم) می باشد. فرضیه این تحقیق عبارتست از این مطلب که استقلال زمان سفر دوچرخه از زمان سفر شبکه شهری، بواسطه ایجاد شبکه ویژه دوچرخه سواری؛ نقش مهمی در انتقال سفرهای کوتاه برد شهر اصفهان به شبکه دوچرخه سواری ایفا می کند. این تحقیق یک تحقیق کاربردی - توصیفی در محیط طبیعی قلمداد می شود، که به عنوان یک مطالعه موردی و اقدام پژوهشی می باشد که در آن با توجه به منابع کتابخانه ای و جستجوها و گردآوری اطلاعات لازم از طریق بررسی پایگاه ها، مصاحبه، پر کردن پرسشنامه، و بازدید، اقدام به جمع آوری اطلاعات لازم و موجود در این زمینه خواهد شد. مراحل انجام تحقیق به شرح زیر بوده است:
۰ تعریف دقیق مساله و بیان اهداف
. مروری بر شبکه های دوچرخه در دیگر شهر های دنیا
• بررسی شرایط اصفهان
• بررسی وضعیت حمل و نقل درون شهری اصفهان و تحلیل وضع مربوط به آن
• طراحی کلان شبکه دوچرخه به کمک نقشه های تمایل سفرهای کوتاه مردم
. طراحی تفصیلی شبکه دوچرخه و بارگذاری آن به کمک نرم افزار EMME2
. ارائه شبکه پیشنهادی دوچرخه برای شهر اصفهان
• ساخت و پرداخت مدلهای انتخاب وسیله نقلیه (سوار، تاکسی، اتوبوس واحد، موتور و دوچرخه) برای شهر اصفهان
. تعیین میزان جذب سفر شبکه دوچرخه سواری به کمک مدلهای انتخاب وسیله نفلیه ساخته شده
در این مقاله به طور اجمالی به نتایج حاصله از این تحقیق پرداخته می شود.
2. متن اصلی: سیستم حمل و نقل عبارتست از فعالیتهای بین مکانی و مجراهای انطباق یافته که بین فضاهای انطباق یافته یک شهر، منطقه یا کشورها برقرار می باشد. یکی .3 وسایل حمل و نقل خصوصی، دوچرخه است. دوچرخه ماشین ساده ای است که تقریباً هر کسی می تواند مکانیسم، طرز کار و سوار شدن آن را به راحتی فرا گیرد. به علاوه به علت ارزان بودن نسبی آن، غالب افراد جامعه قادرند آن را تهیه کنند. تهیه و استفاده از هیچ وسیله نقلیه دیگری به سادگی دوچرخه نیست و برای گروههای خاصی از جامعه، نظیر نوجوانان و یا افراد کم در آمد، دوچرخه شاید تنها وسیله ای باشد که بتوانند به کار برند.[2] دوچرخه از نظر مصرف انرژی با صرفه ترین وسیله نقلیه است و انرژی که انسان برای راندمان آن طی مسافتی تقریباً معادل 600 کیلومتر صرف می کند، فقط برابر با انرژی یک لیتر بنزین است. انرژی لازم برای ساخت 100 دوچرخه با انرژی تولید یک اتومبیل برابر است. به علاوه، دوچرخه در مناطق شهری برای dyssa مسافت های کوتاه در شهرها دوچرخه .3 جذابیت بالایی برخوردار است. غالباً متوسط سرعت دوچرخه از متوسط سرعت دیگر وسایل نقلیه در مسافتهای کوتاه بیشتر است. از نظر اشغال فضای توقف یک اتومبیل در نظر گرفته شده است قریب 15 دوچرخه را به راحتی جا داد. همچنین به کمک دوچرخه در جاده هایی به عرض 3/6 متر می توان 10 برابر نسبت به سایر وسایل نقلیه موتوری مسافر عبور داد. دوچرخه تقریباً هیچگونه اثر نامطلوبی بر محیط زیست ندارد و استفاده از آن به سلامت افراد نیز کمک می کند. حرکت با دوچرخه همه مزایای پیاده روی نظیر ارزانی، صرفه در مصرف انرژی، کم بودن اثرات نامساعد در محیط زیست را دارد. علاوه بر این، سرعت آن زیادتر است و طول زیادتری را می توان با آن طی کرد.[ 3] البته جهت استفاده از دوچرخه در سیستم های شهری موانعی موجود می باشد. تعدادی از این موانع در یک جمع بندی به شرح زیر می باشند:[4]
• نبود فرهنگ دوچرخه سواری
• بی نظمی ترافیک موتوری و خطرات ناشی از آن برای دوچرخه سواران
• آلودگی هوای شهرها
• روسازی نامناسب راهها
• وضعیت نامناسب اقلیمی
• شیب های طولانی تند راه
• نبود مسیر یکپارچه دوچرخه سواری
• نامناسب بودن مدت زمان سفر دوچرخه در مقایسه با دیگر وسایل نقلیه
• عدم ایمنی لازم برای دوچرخه سواران
• نبود تاسیسات و تجهیزات ترافیکی برای دوچرخه سواران
• کمبود تولیدات دوچرخه و افزایش بهای آن
• سرعت های بالای وسایل نقلیه موتوری
به طور کلی مزایای دوچرخه را نیز می توان به صورت زیر جمع بندی نمود:
• در سفرهای کوتاه شهری، سرعت جا به جایی با دوچرخه معمولاً از سرعت جا به جایی با اتومبیل کمتر نیست و در اوقات شلوغ این سرعت برای دوچرخه عملاً بیشتر است.
• دوچرخه به جای کمتری برای عبور (25 0 تا 0/3ا سواری) و به جای بسیار کمتری برای پارکینگ (حدود 1/0 سواری) نیاز دارد. • هزینه تملک و نگهداری آن ناچیز است.
• هزینه احداث راه و پارکینگ برای دوچرخه ها بسیار کمتر است (0/1 تا 0/2)
• هوا را آلوده نمی کند.
• انرژی مصرفی دوچرخه کم می باشد. (مقدار این انرژی تقریبا معادل 1/7 انرژی حرکتی عابر پیاده و 1/7 انرژی حرکتی اتومبیل می باشد)
• تهدید کمتری برای ایمنی پیاده ها است.
• منابع تجدید ناپذیر (سوخت فسیلی) را مصرف نمی کند و با توسعه پایدار سازگار است.
• به سلامت افراد جامعه کمک می کند.
جهت پیاده سازی یک شبکه مناسب دوچرخه سواری پنج خواسته اصلی از طرف دوچرخه سواران مطرح می باشد. در زیر یک مرور سریع بر این موارد انجام می گیرد. [5]
• پیوستگی
شبکه دوچرخه سواری باید کامل باشد. کامل بودن شبکه به این معنی است که همه مقصدها از همه مبدأها برای دوچرخه سواران قابل دسترسی باشد.
• آسان بودن
شبکه دوچرخه سواری باید آسان باشد. در شبکه آسان، دوچرخه سواری برای اکثریت مردم آسان است. شیب های طولی تند، تعداد و زمان زیاد ایستادن ها در تقاطع ها و انحراف مسیر از کوتاه ترین مسابیر مسابیر سخت می کند.
• ایمنی
این خواسته اصلی دوچرخه سواران در برنامه ریزی برای گسترش دوچرخه سواری و همچنین در طرح اجزای مسیر مورد توجه قرار می گیرد. • زیبایی ضمن رعایت آسانی و پیوستگی مسیر، باید سعی کرد که اضلاع مهم شبکه دوچرخه سواری از محیط های زیبا متنوع، متباین و با دید زیبا عبور کند.
• راحتی
اگر رعایت راحتی دوچرخه سواران رعایت اصلی کوتاهی و پیوستگی شبکه در تعارض نباشد، باید این عامل نیز در تعیین شبکه در نظر گرفته شود. رعایت این اصول، توجه به موانع موجود در دوچرخه سواری و در نظر داشتن مزایای دوچرخه برای افراد و جامعه، باید در طراحی شبکه های دوچرخه سواری مدنظر قرار داده شوند تا بتوان یک شبکه کارا و جذاب برای کاربران آن طراحی شود. استفاده از دوچرخه برای حمل و نقل مسافر، رایج ترین مورد استفاده از این وسیله در جهان و دومین روش از نظر رواج بین مردم بعد از پیاده روی است. استفاده از دوچرخه در حمل ونقل یکی از روش هایی است که سال هاست در بسیاری از کشورهایی که با مشکلات جمعیتی، ترافیک، آلودگی هوا و محیط زیست روبه رو هستند در حال اجرا است .
چین را می توان امپراتوری دوچرخه نامید. این کشور دارای بیشترین تعداد دوچرخه در دنیاست. به طور تخمینی تنها در شهر پکن در چین ۹ میلیون دوچرخه مورد استفاده است و در سالهای دهه 1980 تخمین زده شد که حدود 500 میلیون نفر در چین از دوچرخه برای حمل و نقل استفاده می کنند. در بندر شانگهای چین هم دوچرخه مهمترین وسیله حمل و نقل است. در سال 2000 به طور تخمینی در ژاپن 80 میلیون دوچرخه مورد استفاده قرار می گرفت که 17 درصد سفرهای داخل شهری به محل کار یا سکونت به وسیله آن ها انجام می گرفت.
در زیر به تعدادی از شبکه های مهم دوچرخه سواری در دنیا اشاره هي شود [6]|:
جدول 2. تعدادی از شبکه های دوچرخه سواری دنبا
از ویژگی های کلی آب و هوای اصفهان طولانی بودن مدت گرما است که گاهی بیش از هفت ماه طول می کشد. طی آمار سی ساله (1352- 1380) اداره کل هواشناسی استان اصفهان حداکثر مطلق دما 36/5 درجه سانتی گراد و حداقل مطلق 1/6/6 درجه سانتی گراد می باشد. از دیگر خصوصیات این منطقه قلت باران است و شهر اصفهان تحت عنوان آب و هوای نیمه بیابانی حوضه اصفهان - سیرجان جزو این اقلیم است. طبق آمار بارندگی ماهانه شهر اصفهان طی دوره سی ساله (1380 1352) متوسط مجموع بارش سالانه این شهر 123 میلیمتر می باشد. تعداد روزهای یخبندان در شهر اصفهان طبق آمار سال 1380 اداره کل آب و هواشناسی استان 64 روز می باشد که البته این تعداد در ماههای آبان تا اسفند رخ داده و بیشترین تعداد روز یخبندان در دی
