بخشی از مقاله
چکیده
در قرن بیستم با رشد وسایل نقلیه موتوري، شهرها بخش اعظم سرمایههاي خود را صرف معابر کردند تا خود را با ترافیک موتوري سازگار سازند. امروزه، ترافیک اتومبیلها در جهان به ویژه در کشورهاي در حال توسعه رو به رشد است. در ترکیب با زیرساختهاي انبوه و توسعه کلان، این امر به سلامت مردم آسیب زده و خطرات معابر را نیز افزایش داده است. دیگر جریان ترافیک روان نیست و به دلیل افزایش هر ساله ازدحام، وقت زیادي از دست میرود. سرمایه گذاري بر روي حمل و نقل عمومی و حمل و نقل با نیروي انسانی یا بسیار کم است یا اصلاً وجود ندارد. هدف پژوهش، گسترش دوچرخه در سطح شهر یاسوج، در کنار افزایش آگاهی نزد مردم و مسئولین نسبت به استفاده از دوچرخه و ایجاد مسیرهاي ویژه براي دوچرخه سواري درنقاط مختلف شهر می باشد، نوع پژوهش از نظر هدف کاربري و از نظر روش توصیفی-تحلیلی است .
دراین تحقیق سعی شده تا پس از بررسی و شناخت ابعاد مختلف برنامه ریزي کالبدي ومحیطی شهر یاسوج مهم ترین عوامل تاثیرگذار بر طراحی و برنامه ریزي استفاده از دوچرخه شناسایی شده و پیشنهاداتی جهت بهبود وضعیت استفاده از دوچرخه و افزایش نقش آن در حمل و نقل شهري ارائه گردد. اگرچه شرایط توپوگرافیکی و محیطی شهریاسوج در کنار سبک زندگی با تسلط وسایط نقلیه ماشینی یکی از موانع عمده استفاده از دوچرخه می باشد لیکن همین تنوع محیطی در کنار اقلیم مطلوب و چشم اندازهاي منجصر به بفرد به شرط انجام برنامه ریزي کالبدي مناسب و مهیا نمودن شرایط براي شهروندان مهم ترین مشوق و محرك استفاده از دوچرخه نیز می باشد.
واژگان کلیدي: راهکارها، توسعه، دوچرخه، حمل ونقل، شهریاسوج.
.1 مقدمه
با نگاهی اجمالی به توسعه و رشد فزاینده شهرها در دهه هاي اخیر میتوان گفت اولین کاربري که نقش موثري بر تکوین و ساخت شهر دارد، سیستم حمل و نقل درون شهري میباشد و در حقیقت پیچیدهترین شبکه در کالبد فیزیکی شهر همانا وجود شبکه راهها و معابر به هم تنیده بوده که این کاربري عمده ترین و در صورت بررسی بالاترین استفاده را در حمل و نقل مسافر و کالا در سطح شهر دارد. به عبارتی به واسطه این معابر که شامل بزرگ راههاي درون شهرها، راههاي درجه اول، راههاي درجه دو و سه و نیز دسترسی هاي درون مناطق و محلات از جمله معابر فرعی می باشد کلیه مراسلات و جابجاییها در این شبکه ها انجام می شود - حسن زاده، . - 1387
شبکه درون شهري به لحاظ گستردگی تا حدود 30 درصد فضاي شهر را اشغال می کند هر چقدر این شبکه، اصولی و با رعایت استانداردهاي شهرسازي طراحی شود ؛ بر روانسازي ترافیک و حمل و نقل شهري تاثیر عمیقی گذاشته و بواسطه این کاربري دسترسی به تمام مناطق، نواحی و محلات عملی می شود. در ضمن پیچیده ترین کاربري در تقسیمات انواع کاربريهاي درون شهري شامل کاربري شبکه حمل و نقل درون شهري است که هر اندازه شهرها بزرگتر میشوند و به کلانشهر، مادر شهر و مترو پلیس تبدیل می شوند، پیچیدگی آنها نیز مضاعف گردیده و شکل و فرم شبکه راهها در درون شهرها دچار تغییر و دگرگونی می شود. در سالهاي اخیر با توجه به چالشهاي ترافیکی رو به گسترش قرن حاضر همه روز شاهد روانسازي شبکه حمل و نقل در درون شهرها هستیم که بطور مثال می توان به تقاطع هاي غیر هم سطح ، طراحی و اجرا شده در شبکه معابر شهري در سطح کلان شهرها اشاره نمود - سلطانی، . - 1387
همچنین ایجاد خطوط ویژه اتوبوسرانی، و مسیرهاي ویژه تاکسی و دوچرخه سواري که در کشورهاي اروپایی این مسیرهاي ویژه در سالهاي قبل ایجاد گردیده بود، در کشور ایران عزیزمان نیز در دهه هاي گذشته براي این موضوع نیز اهمیت ویژه اي قائل شده اند . با این اوصاف و با توجه به راه اندازي خطوط ویژه دوچرخه سواري در کلانشهرها میتوان از این ایده ي بسیار موثر در شهرهاي میانه اندام و بزرگ نیز بهره مند شد و این مقوله را در سطح سایر شهر نیز گسترش داد. در واقع چالش پیش روي شهروندان همانا امنیت ترافیکی در درون شهرها می باشد که در صورت تحقق این مهم می توان امیدوار بود که شهروندان ساکن شهرها به راحتی و با صرف هزینه کم به این امکانات دسترسی پیدا خواهند کرد. و البته باید در نظر داشت رویکرد جدید شهرسازي به سمت وسایل نقلیه کم هزینه و نشاط انگیز است - حاجیان، - 1378
.2 بیان مسئله
شهر نوپاي یاسوج درکنار رودخانه بشار در آغوش تپههاي متعدد در ارتفاع 1870 متري از سطح دریا قرار گرفته است. این شهر که در سال 1344 فقط داراي یک خیابان اصلی بود امروزه از گسترش و توسعه زیادي برخودار میباشد . شهر یاسوج تاکنون بالغ بر 18 کیلومتر وسعت یافته است. که یکی از مهمترین دلایل این توسعه مرکزیت اداري و سیاسی این شهر میباشد که از سال 1342 مرکز فرمانداري کل کهگیلویه و بویر احمد بوده و سپس در سال 1355 به مرکزیت کل استان ارتقاء یافته است و دلیل دیگر مهاجرت وسیع وروز افزون به این شهر از نواحی پیرامونی و دیگر نقاط استان می باشد.
حرکت با دوچرخه همه مزایاي پیاده روي نظیر ارزانی، صرفه در مصرف انرژي، کم بودن اثرات نامساعد در محیط زیست را دارد. علاوه بر این سرعت آن زیادتر است و طول زیادتري را می توان با آن طی نمود - سلطانی، . - 1387 دوچرخه در مناطق شهري میتواند سرعت قابل قبولی داشته باشد تجربه نشان می دهد که براي پیمودن مسافت هاي کوتاه در شهرها - تا6 کیلومتر - غالبا متوسط دوچرخه از متوسط سرعت دیگر وسایل نقلیه بیشتر است.از نظر فضاي اشغال شهري نیز دوچرخه نسبت به سایر وسایل نقلیه فضاي کمتري را اشغال می کند. علاوه بر آن تاخیر زمانی ناشی از تراکم و توقف هاي اجباري براي دوچرخه نسبت به دیگر وسایل نقلیه کمتر اتفاق می افتد به طوري که براي دسترسی به ان لزومی به پیمودن مسافت از منزل به محل توقف آن وبالعکس وجود ندارد - حسن زاده،. - 1387
علاوه براینکه عبورازترافیک سنگین بوسیله دوچرخه به راحتی صورت میگیرد دوچرخه سواري به دلیل عدم نیاز به هر نوع انرژي محرك غیر از انرژي ماهیچه اي ، باعث حفظ پاکیزگی طبیعت ومحیط زیست نیز می شود ، به همین دلیل در بسیاري از کشورهاي جهان دید مردم نسبت به دوچرخه سوار مثبت و دوچرخه، ارزش بیشتري نسبت به سایر وسایل نقلیه دارا می باشد که صد البته این امر یعنی استفاده ازاین وسیله نقلیه وانجام ورزش دوچرخه سواري، نیاز به رشد و توسعه فرهنگ دوچرخهسواري در بین افراد جامعه دارد . با جمع بندي اثرات دوچرخه در حل بحران آلودگی هوا و محیط زیست و مشکلات ترافیک و فواید پزشکی دوچرخه، می توان اظهار داشت فراهم کردن تمام تسهیلات جهت تشویق مردم به استفاده از دوچرخه از قبیل راه اندازي ایستگاه هاي دوچرخه رایگان و پولی ، پارکینگ هاي دوچرخه ، مسیرهاي دوچرخه سواري درون شهري و برون شهري ، استفاده از دوچرخه دراماکن عمومی و ورزشی ، استفاده ازدوچرخه درمناطق و پارك هاي حفاظت شده ، در اختیار قرار دادن دوچرخه به طرق مختلف به شهروندان و ایجاد فضاي امن و قابل احترام براي دوچرخه سواران ، امري ضروري بوده و تحقق آن می تواند گویاي میزان اهمیت سلامت جسمی و روحی افراد یک جامعه در نزد مسئولان آن جامعه باشد . در این پژوهش سعی خواهیم کردیم تا مهم ترین پتانسیل ها و امکانات و البته مهم ترین محدودیت ها و مشکلات موجود در برنامه ریزي بهینه ي استفاده از دوچرخه در ناوگان جابجایی درون شهري در یاسوج را شناسایی نموده ومطابق با این اطلاعات راهکارهایی اجرایی جهت استفاده ي روزافزون این وسیله ي نقلیه پاك توسط شهروندان و گردشگران در شهر یاسوج را ارائه نمائیم.
.3اهمیت و ضرورت تحقیق
با نگاهی گذرا به استفاده از دوچرخه در سطح کشور می توان اذعان نمود که شهرهاي میانه اندام کشور قابلیت بیشتري بلحاظ استفاده از دوچرخه را دارا می باشند و بعلت وجود ترافیک نسبتاً روان در درون شهرهاي متوسط به وضوح می توان گفت فرهنگ استفاده از این ابزار نقلیه، به صورت مطلوب گزارش میگردد هرچند در حد ایده آل نمی باشد. چندین عامل باعث به وجود آمدن این مسئله گردیده استاولاً. وجود سوخت هاي فسیلی ارزان در کشور و نیز دسترسی راحت به نقاط مختلف شهر و سفرهاي درون شهري که نیاز به زمان کمتري دارند علاقه و استفاده از وسیله فوق را محدود ساخته است.
در شهرهاي بزرگ و کلانشهرها با توجه به سیاستهاي دهه هاي گذشته و نیز به منظور کاهش هزینه هاي سوخت، مسیرها و خطوط ویژه دوچرخه سواري ایجاد گردیده که این خطوط امنیت دوچرخهسواران را در ترافیک هاي سنگین تضمین می نماید ولی با بررسی انجام شده از خیابانهاي کلان شهر تهران که توسط اینجانبان در اوقات شبانه روز انجام گردیده مشخص گردید استفاده کنندگان از این خطهاي تردد ویژه محدود می باشند و شاید در روزهاي تحقیق که مصادف با پایان شهریور ماه بوده استفاده از این وسیله نقلیه به نوجوانان محدود شده که شاید بصورت انگشت شمار در اوقات شبانه روز مورد استفاده واقع شده اند . در شهرهاي کوچک و کمتر از یکصد هزار نفر در سطح شهر علاقه و رغبت مردم به دوچرخه سواري بالا می باشد. و شاید شهروندان ساکن در این شهرها در گستره کشور بیشترین استفاده را از دوچرخه دارند. و هدف اکثریت مردم نیز با توجه به درآمد پایین و دسترسی آسان، جابجایی در درون شهرها می باشد.
.4 فرضیه ها و سوالات تحقیق
برنامه ریزي و تعین مسیر بهینه تا چه میزان منجر به افزایش استفاده از دوچرخه در شهر یاسوج می گردد؟
.1.4 فرضیههاي تحقیق
-1برنامه ریزي و ایجاد مسیر ویژه می تواند استفاده از دوچرخه در نزد شهروندان یاسوجی را افزایش دهد.
-2توپوگرافی، وجود رودخانه دائمی، چشم انداز متنوع در کنار اقلیم مطبوع می تواند شهر یاسوج را به یکی از شهرهاي دوچرخه محور در ناوگان حمل ونقل شهري تبدیل نماید.
.5 اهداف تحقیق
راهکارهایی توسعه گسترش دوچرخه سواري در سطح شهر یاسوج افزایش آگاهی نزد مردم و مسئولین نسبت به استفاده از دوچرخه
