بخشی از مقاله
چکیده
مهم ترین مفهوم برداشت شده از هویت، ملیت است. بدون هیچ تردیدی هویت هر منطقه با فرهنگ و رسوم و تاریخ آن پهنه رابطه مستقیم دارد و مهم ترین نشانه های هویت هر منطقه زبان و فرهنگ بومی مردمان آن خواهدبود . ولی در سال های اخیر ظاهر بسیاری از شهر ها به علل مختلف دچار دگرگونی های عمده ای شده است و دیگر نشانه ای از دوران گذشته در آنها دیده نمی شود. به همین دلیل راهی که می تواند از فراموشی فرهنگی جلوگیری کند استفاده از نمادها و المانهای بصری در شهرهاست. وجود المانها و نمادهای با محتوا افزون بر زیبایی ظاهری عملکرد فضاها را نیز افزایش می دهد که این عملکرد بر ذهن شهروندان نقش می بندد،لذا طراحان باید در طراحی و جانمایی المان ها از نمادهایی بهره بگیرند که باعث انتقال هویت بومی در شهروندان و ارتقا کیفیت زندگی شهری گردد.بدین شکل که المان ها با قرار گرفتن در نقاط و فضاهای عمومی و اصلی تأثیر بسزایی در هویت بخشی به شهرها انجام می دهند. در این تحقیق سعی بر آن شده که با توجه به اهمیت فرهنگ سازی و رشد هویت بومی شهروندان اصفهان ، استفاده از المان های شهری مورد بررسی قرار گیرد. در همین جهت پس از مطالعه نظریات مرتبط باموضوع به بررسی نقش المانها در کیفیت و هویت زندگی مردم اصفهان پرداخته شده ونتایج حاصل بیانگر این موضوع است که ارتباط شهروندان با المانها و نمادهایی که در برگیرنده هویت بومی و فرهنگی جامعه است بسیار نزدیک و قابل درک است.
-1 مقدمه
شهر مرکز تجمع فعالیت های فرهنگی،اقتصادی و اجتماعی است و مکانی است که حداکثر قدرت و تاریخ و فرهنگ یک جامعه بروز می کند.نمادها و المان ها بیانگر تجارب انسان ها در طول تاریخ می باشند.بناها و یادمان ها و معابر عمومی ،در مقایسه با ساخت های نواحی غیرشهری ،بیشتر در برابر دید انسان ها جلوگیری می کنند.[11] فضاهای عمومی در هر شهر بهترین مکان جهت تعاملات اجتماعی است[4]نمادهای شهری می توانند به عنوان یک عملگرخاص در فضاهای شهری عمل کنند.بررسی المان های شهری بیانگر رابطه ای مستقیم بین این المان ها و اخلاقیات می باشد.از سویی آموزه های نمادی و نشانه ای با ارتقا فرهنگ شهروندی رابطه مستقیم دارند .امروزه این آموزه ها در تعیین موقعیت فرد در جریان توسعه شهری امری ضروری است[7]هدف از المان های شهری افزایش کیفیت و ایجاد سرزندگی در فضاهای شهری به منظور بدین شکل است که در بخش توصیفی اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه ای و مشاهدات میدانی ودر بخش تحلیلی با توجه به تاریخ و فرهنگ غنی شهر اصفهان با انطباق مفاهیم گردآوری شده از مفاهیم توصیفی و تحلیلی و عکس های تهیه شده از المان های شهر،نقش و تاثیر این المان ها برهویت و کیفیت زندگی شهروندان مورد بررسی قرار گرفته شد ودر انتها نتیجه گیری حاصل از این پژوهش ارائه شده است.
-2 مبانی نظری
ساختمان ها و فضاهای شهری باید بتوانند تصویر روشنی از تاریخ و فرهنگ شهررا در ذهن شهروندان ایجادکنند که این امر نقش بسیار مهمی درهویت شهروندان بازی می کند[9]هویت از منابع کثیری چون ملیت،مذهب،قومیت،طبقه اجتماعی جامعه و جنسیت تاثیر می گیرند،منابعی که امکان تضاد و تداخل در آنها وجود دارد[12] فضاهای شهری به عنوان بخشی از فضاهای عمومی شهری هستند که بهره مندی از آنان برای عموم مردم مجاز است.فضاهای عمومی شهری می توانند به عنوان یک سیستم فضایی با اندازه های مختلف و متناسب با کارکردها و معانی متفاوت بوجود آیند.[8] در نتیجه فضای شهری مفهومی است که در ذهن شهروندان نقش می بندد.ریچارد راجرز فضای شهری رابخش هایی از بافت شهری می داند که میادین وسایر مسیرهایی که دیگران حق عبور از آن را دارندو سایر فضاهایی که دسترسی مردم در ان ها آزاد بوده و واسطه ای برای برقراری ارتباط با افراد جدید و کسانی است که آنها را می شناسیم از جکله فضاهای شهری محسوب می شوند.[5]
1-2 هویت شهری
شهرهای با هویت فرهنگی،شهرهایی هستند که در آن ها بناهای معروف و با اهمیت از جمله آثار مذهبی،تاریخی و آموزشی وجود دارد[6]بدون تردید هویت هر منطقه با فرهنگ و رسوم آن سرزمین رابطه مستقیم دارد ولی در سالیان اخیر ظاهر مناطق شهری دچار دگرگونی شده اند که هیچگونه نشانه ای از تاریخ و گذشته در آنها دیده نمی شود.لذا راه حلی که می توان در این خصوص ارائه کرد استفاده از نمادها و المان های متناسب با هویت شهراست.به طورکلی هویت شهردارای چندبعد است.ازجمله هویت محیطی هویت اجتماعی-فرهنگی،هویت اقتصادی و هویت کالبدی .
2-2 نماد،المان و هویت شهری
هویت می تواند در نقش یک واحد ایفای نقش کند و مکانی را به عنوان فضایی متمایز از سایر مکان ها معرفی کند.به علت قرار گرفتن نمتدها بر پایه فرهنگ،رسوم و تاریخ،نمادها در شهر بیانگر هویت شهر هستند..[2]بنابرتعریف به مجموعه اجزایی که در فضاهای شهری چیده می شوند وجهت رفع نیازهای ذهنی و زیستی مردم،ظاهر شهر را تحت تاثیرقرار می دهند المان شهری گویند[14]
این نمادها و المان ها در زندگی روزمره شهروندان نقش مهمی ایفا می کنند وبا اقبات خود در محیط شهری علاوه بر بیان معنای خود به بیان هویت شهر نیز می پردازند و به علت آنکه در طول زمان در مقابل دیدگان حضور دارند لذا خود را در ذهن انسان ها تثبیت می کنند. نقش اصلی المان های شهری در مجموعه محیط شهری ایجاد فضاهایی است که بیانگرهویت انسان و ظاهر زیبای شهرباشد. المان های شهری به مانند بسیاری از عناصر دیگر در ظاهر شهر تاثیر گذارند،لذا در طراحی آنها باید برنامه ریزی و مطالعات دقیق و متناسب با فرهنگ و تاریخ شهروندان انجام داد.هر المان دارای ویژگی های منحصربه فرد خود می باشد که خودرا در غالب زیبایی و کارکرد بروز می دهدوالمان در صورتی ماندگار و تاثیرگذار است که هر دو ویژگی را همزمان داشته باشد. المان های شهری انواع مختلفی دارند که می توان آنها را به چهار گروه المان های ترکیبی،المان های عملکردی،المان های بیانی و المان های ترکیبی تقسیم کرد[14] المانهای نمایشی کاربرد کمتری در سطح شهردارندوبیشتر در نمایشگاههای هنری استفاده می شوندواز جنبه های هنری و نمایشی برخوردارند و عموما دارای مفهوم خاصی هستند.
شکل شماره - - 1 المان نمایشی - منبع :نگارنده -
المان های بیانی کاربرد گسترده ای در سطح شهردارندو بازگو کننده رویدادهای تاریخی می باشندوعموما مخاطب عام دارند.
شکل شماره - - 2المان بیانی - منبع :نگارنده -
