بخشی از مقاله
معرفی چارچوبی جهت انجام مذاکرات عاملهای هوشمند در یک محیط چند عاملی
چکیده - در جوامع بشری زمانی که اختلافی بین انسانها بوجود میآید، هر یک سعی میکند با بیان یکسری جملات، اختلاف را حل و دیگران را متقاعد نماید. بدیهی است که قبل از شروع مذاکره باید درباره جملات و ادلهای که میتواند طرف مقابل را متقاعد کند، تصمیمگیری شود تا مذاکره با موفقیت پایان پذیرد. بعبارت دیگر، باید طرح دقیقی از جملات و نحوه بیان آنها محاسبه گردد. در یک محیط چندعاملی نیز، گاهی عاملها در راه رسیدن به هدف برای انجام اعمال و حل اختلافات پیشآمده نیاز به همکاری و مذاکره با یکدیگر خواهند داشت. با در نظر گرفتن مطالب فوق، در این پژوهش، چارچوبی جهت انجام مذاکرات توسط عاملهای هوشمند معرفی میگردد. این چارچوب با تعریف یک زبان ارتباطی و پروتکلی که روند انجام مذاکره را مشخص مینماید و همچنین مکانیزمهایی جهت تصمیمگیری عامل پیشنهاددهنده و پاسخدهنده، سعی در بهبود عملکرد عاملها دارد. در مرحله ارزیابی، نحوه استفاده از این چارچوب بررسی شده است. بدیهی است وجود یک چارچوب مذاکراتی بخصوص هنگامی که دانش عامل دانشی ناقص است مثمر ثمر خواهد بود.
کلید واژه- پروتکل- چند عاملی- عاملهای هوشمند- مذاکره
-1 مقدمه
در یک جامعه، زمانی که اختلافی بین انسانها پدید می آید هر یک با بیان یکسری جملات سعی در متقاعد کردن دیگری دارد. در این زمان گاهی نیاز است که فرد برای اثبات ادعا و پیشنهاد خود توجیه مناسبی نیز داشته باشد تا بتواند براساس یک سری ادله طرف مقابل را قانع نماید. بنابراین یک فرد در جامعه برای انجام اعمال خود تحت تاثیر افراد دیگر خواهد بود.[1,2] در یک محیط چندعاملی نیز به همین صورت است. در این محیط چندین عامل با اهداف مختلف وجود دارند و برای رسیدن به هدف گاهی نیاز است یک عامل انجام عمل خاصی را از دیگری تقاضا کند. بنابراین عامل باید توانایی ارتباط با دیگر عاملها در محیط را داشته باشد و به نوعی انجام یک عمل خاص توسط او تحت تاثیر عاملی دیگر در محیط قرار میگیرد. در این زمینه مذاکره یک ابزار اساسی برای دستیابی به توافق، بهنگام اختلاف بین عاملها است. از طریق مذاکره عامل علاوه بر دادن پیشنهاد میتواند درخواست خود را با دلیل و توجیه مناسب بیان نماید، موقعیت خویش را در مذاکره توجیه کند و بر موقعیت عاملهای دیگر نیز تأثیر گذارد.[3,4,5] برای مدل کردن مذاکرات یک عامل و اینکه عامل چگونه مذاکرات خود را بیان نماید،نیازمند بیان یک چارچوب مذاکره خواهیم بود که به عامل اجازه شناسایی، مدیریت و حل اختلاف ایجاد شده را میدهد.
این مقاله به شرح زیر سازماندهی شده است: در بخش دوم راجع به طرح مذاکره صحبت خواهد شد. در بخش سوم زبان مذاکره و پروتکل مربوط به آن مطرح میشود. در بخش چهارم مکانیزمهای تصمیمگیری برای ساخت گفتوگو و مذاکره بین عاملها بیان میشود. در بخش پنجم، ارزیابی و حل یک مثال براساس مطالب گفته شده خواهیم پرداخت و در نهایت نتایج این تحقیق را بیان خواهیم شد.
-2 طرح مذاکره
یک چارچوب مذاکره به عامل اجازه شناسایی، مدیریت و حل اختلاف ایجاد شده بین آنها در یک محیط چند عاملی را میدهد. همانطور که گفته شد، ممکن است انجام یک عمل توسط عامل تحت تاثیر عاملهای دیگر قرار گیرد و این عاملها در انجام عمل مورد نظر تاثیر بگذارند.
در یک سیستم چند عاملی شبکهای از نقشها و روابط بین آنها وجود دارد و این عاملها هستند که هر کدام نقشی را در این سیستم بازی میکنند. ارتباط بین عاملها از طریق ارتباطاتی است که بین نقشها در سیستم تعریف میشود. [6] براساس روابطی که بین نقشها بیان میشود یک سری تعهدات بین عاملها مطرح میگردد. بعبارتی، براساس این روابط یک عامل متعد به انجام عملی برای دیگری خواهد شد. به عنوان مثال یک دانشجو و استاد راهنمای او را در دو نقش متفاوت در نظر بگیرید. ارتباط بین این دو نقش به این صورت است که دانشجو موظف به نوشتن یک مقاله ژورنالی از طرف استاد راهنمای خود میشود. بنابراین تعهدی که بین استاد و دانشجو ایجاد میگردد این است که دانشجو در برابر استاد متعهد به نوشتن مقاله شده و در مقابل به استاد این حق داده میشود که از دانشجو درخواست نوشتن آن را داشته باشد .[2] حال زمانی اختلاف پیش میآید که مثلا دانشجو از نوشتن مقاله سرباز زند و در آن زمان قصد انجام عمل دیگری را داشته باشد و هر کدام از آنها با بیان یک سری جملات و ادله که در ذهن دارند باید دیگری را قانع نماید و وارد مذاکره با او شود. همانطور که در مثال نیز مشخص است در یک زمان خاص دانشجو قصد انجام کاری را دارد و در همان زمان از طرف استاد کار دیگری به او واگذار میگردد و این دانشجوست که باید تصمیم بگیرد کدام عمل را انجام دهد و یک معیاری برای این تصمیمگیری نیاز است. پارامتری که در اینجا مطرح میکنیم درجه اثر خواهد بود که عددی بین 1-0 میباشد. این پارامتر را برای هر عمل در نظر میگیریم و زمانی که قرار شد عامل از بین دو عمل در یک زمان خاص یکی را انتخاب نماید براساس درجه اثر آن، انتخاب خود را انجام میدهد.
طبق مثال و مطالب فوق مجموعههای زیر را تعریف می کنیم:
:A مجموعه ای متناهی از عاملها
:R مجموعه ای متناهی از نقشها
:P مجموعه ای متناهی از روابط
:Sc مجموعه ای متناهی از تعهدات
:θ مجموعه ای متناهی از اعمال
:F مجموعه fهایی که هر کدام نشان دهنده درجه اثر یک عمل خواهد بود.
طبق این تعاریف هر نقش در یک رابطه قرار می گیرد (R*P) و عاملها این نقشها را بازی میکنند .(R*A) بنابراین بصورت فرمال، اگر عامل a1 در نقش r1 و عاملa2 در نقش r2 در رابطه P ظاهر شوند. تعهدی که بین آنها تحت این رابطه مطرح میگردد به این صورت خواهد بود:
طبق این رابطه عامل a1 متعهد به انجام عمل θ برای عاملa2 با درجه اثر f خواهد شد و عامل a2 حق درخواست و اجرای این عمل را از عامل a1 خواهد داشت.[2]
-3 زبان و پروتکل مذاکره
علاوه بر تعاریفی که در قسمت طرح مذاکره بیان گردید و حقوق و تعهدات عاملها را در قالب نقشها و روابط مطرح شد، نیاز به ابزاری برای بیان این آرگومانها و مکانیزمی برای نظارت بر تعاملات بین عاملها و راهنمایی آنها برای حل اختلاف در یک سیستم چندعاملی است. در این قسمت ابتدا زبان مذاکره و سپس پروتکل مربوط به آن را بیان میکنیم.
-1-3 زبان مذاکره
در یک چارچوب مذاکره زبان نقش مهمی را ایفا میکند و نه تنها اجازه بیان یک سری آرگومانها و پیشنهادها را به عامل میدهد، بلکه به عامل اجازه ارتباط و تبادل نظر با عاملهای دیگر را نیز خواهد داد. در اینجا زبان مذاکره را در دو قسمت زبان دامنه و زبان ارتباطات بیان میکنیم. زبان دامنه شامل گزارههایی برای بیان روابط، نقشها، تعهدات و اعمال خواهد بود که برخی از آنها در زیر گفته شدهاند و اطلاعات بیشتر راجع به آن مرجع [2] آمده است.
- A*R :Act نشان دهنده این است که عامل یک نقشی را بازی میکند .
- F*(SC∪O∪R) : Influence Of نشان دهنده درجه اثر مربوط به یک تعهد، وظیفه و یا یک حق است. o) نشان دهنده یک وظیفه obligation و R حق یا Right می باشد.)
- A*θ :Do نشان دهنده این است که یک عامل یک عمل خاص را انجام خواهد داد.
- do (A*θ) * do (A*θ ) :Conflict نشان دهنده این است
که انجام این دو عمل باعث ایجاد اختلاف خواهد شد. در زبان ارتباطات چون عامل باید با عاملهای دیگر در تعامل باشد، پیشنهادی را مطرح نماید، برای پیشنهاد خود توجیهاتی ذکر کند و در مقابل نیز عامل دیگر آن پیشنهاد را می پذیرد و یا رد مینماید، زبان مذاکره باید تمام این تعاملات بین عاملها را پشتیبانی نماید. مواردی که در اینجا مطرح میشوند به نوعی بلوکهای پروتکل مذاکره ما را نیز تشکیل خواهند داد. موارد گفته شده در زیر براساس کارهای نویسندگان مختلف [8,9] میباشد و در این مقاله سبک بیان آنها براساس مرجع [2] است.
- OPEN-DIALOGUE OPEN-DIALOGUE (a1, a2) or
OPEN-DIALOGUE (a2, a1)
برای شروع یک فرایند مذاکره ابتدا عامل اول باید وارد یک مذاکره شود و عامل دوم نیز ورود خود به فرایند مذاکره را اعلام نماید. که اینها توسط دو گزاره بالا بیان میگردد.
- PROPOSE PROPOSE (a1, a2, do (a2, θ2), do (a1, θ1))
برای بیان یک پیشنهاد از طرف a1 به a2 میباشد. طبق این گزاره عامل a1 به عامل a2 پیشنهاد میدهد عمل θ2 را انجام دهد و در قبال آن عاملa1 به عنوان پاداش عمل θ1 را برای a2 انجام خواهد داد. مقدار پارامتر چهارم در گزاره بالا میتواند تهی باشد یعنی عامل انجام عملی را بعنوان پاداش در نظر نگیرد.
TPECCA
ACCEPT (a2, a1, do (a2, θ2), do (a1, θ1))
به این معنی است که عامل a2 پیشنهاد عامل a1 را پذیرفته است.
- REJECT REJECT (a2, a1, do (a2, θ2), do (a1, θ1))
به این معنی است که عامل a2 پیشنهاد عامل a1 را رد کرده است.
- CHALLENGE CHALLENGE (a1, a2, REJECT (a2, a1, do
(a2, θ2), do (a1, θ1))) CHALLENGE(X, Y, ASSERT(X, Y, L))
در گزاره اولی عامل a1 میخواهد رد کردن پیشنهادش توسط عامل a2 را به چالش بکشد و از او توجیهی برای رد پیشنهاد خود بخواهد. در گزاره دومی هر کدام از دو عامل مذاکره کننده a1 و a2 میتوانند اظهاراتی را بیان نمایند و هر کدام از انها میتواند ادعای دیگری را به چالش بکشد.
- ASSERT ASSERT(X, Y, L)
ASSERT(X, Y, ⇁L)
طبق این گزاره هر کدام از عاملهای ادعای خود را به دیگری براساس یک فرمول خوش ساخت از گزارههای موجود در زبان دامنه((L بیان میکند.
- CLOSE-DIALOGUE CLOSE-DIALOGUE (a1, a2) or
CLOSE -DIALOGUE (a2, a1)
در پایان بعد از اینکه عاملها از طریق این گزارهها نظرات و ادعا-های خود را بیان نمودند باید به این فرایند مذاکره خاتمه دهند که توسط گزارههای بالا هر کدام خروج خود از این مذاکره را اعلام میدارند.[2] در مجموع با استفاده از زبان دامنه و زبان ارتباطات به عامل اجازه یک مذاکره موفق و بیان یک سری پیشنهادها و جملات داده میشود تا به وسیله آن توانایی تعامل با عاملهای دیگر در محیط را داشته باشد.
-2-3 پروتکل مذاکره
بعد از بیان زبان مذاکره حال نوبت توصیف پروتکل مذاکراتی خواهد بود. این پروتکل به نوعی نحوه تعاملات بین عاملها را نشان میدهد. به این صورت که زمانی که اختلافی بین دو عامل تشخیص داده شد و علت اختلاف مشخص گردید عاملها برای برطرف نمودن آن وارد فرایند مذاکره خواهند شد. حال اینجا ما دو عامل داربم: عاملی که شروع کننده بحث خواهد بود یا عامل پیشنهاد دهنده و عاملی که پیشنهاد را پاسخ میدهد یا عامل پاسخ دهنده.
در این پروتکل همانطور که در شکل 1 مشخص است، زمانی که عامل پیشنهاد دهنده پیشنهادی را مطرح میسازد، عامل پاسخ دهنده یا آن پیشنهاد را میپذیرد و یا رد میکند. اگر پیشنهاد پذیرفته شود، بحث خاتمه مییابد ولی اگر عامل پاسخ دهنده پیشنهاد را رد کند، عامل پیشنهاد دهنده سه راه پیش رو دارد: -1 از عامل دلیل رد پیشنهادش را بخواهد و بعبارتی دلیل رد پیشنهاد خود را به چالش بکشد. -2 از مجموعه پیشنهادات خود پیشنهاد دیگری را انتخاب و مطرح سازد. - 3 و یا اینکه کلا به بحث خاتمه دهد. در نهایت کار بحث با قبول یک پیشنهاد و یا رد آن پایان میپذیرد و دو عامل به بحث خاتمه میدهند.[10]
-4 مکانیزم تصمیم گیری
پروتکل پس از تعریف زبان مذاکره و پروتکل مذاکراتی عاملها، نیاز به تعریف مکانیزمهایی جهت تصمیمگیری هر عامل در نحوه انجام مذاکراتش میباشد. نحوه استفاده از این مکانیزمها در
شکل 2 آمده است. این شکل در برگرفته مکانیزهای تعریف شده برای هر دو عامل میباشد که مکانیزمهای عامل پیشنهاد دهنده با p و عامل پاسخ دهنده با R مشخص شده است.
-1-4 مکانیزمهای تصمیمگیری برای عامل پیشنهاد دهنده
چندین مکانیزم تصمیمگیری برای عامل پیشنهاد دهنده در نظر میگیریم تا از طریق آن بتواند مذاکره را شروع نماید، پیشنهادهای خود را مطرح سازد، اطلاعات خود را بروز نماید و در نهایت بحث را خاتمه بخشد. هر کدام از این توابع با توضیح مختصری شرح داده میشوند.
-1 مکانیزمی برای اینکه مشخص نماید آیا عامل برای انجام عمل مورد نظر خود نیاز به کمک عامل دیگری دارد یا خیر؟ اگر عامل برای انجام عمل نیاز به مذاکره داشت از طریق پیامی آن را به عامل دیگر اطلاع داده و از او خواستار شروع مذاکره میگردد.
-2 سپس باید بررسی کند که چگونه میتواند درخواست خود را مطرح سازد و به عبارتی پیشنهاد خود را چگونه بیان نماید .
