بخشی از مقاله
مقایسه برخی ویژگی های فیزیولوژیکی معلمان فعال با غیر فعال شهرستان مسجد سلیمان
خلاصه
بررسی تاثیر تمرینات ورزشی بر شاخصهای استرس معلمان از مسائل مهم و ضروری است که متاسفانه تا کنون توجه چندانی به آن نشده است. هدف از این تحقیق، مقایسه برخی ویژگیهای فیزیولوژیکی استرس معلمان فعال و غیرفعال شهرستان مسجد سلیمان بود. در این تحقیق نیمه تجربی، 40 نفر از معلمان 20) نفر فعال و 20 نفر غیر فعال) بطور تصادفی انتخاب شدند. متغیر های فیزیولوژیک استرس شامل کورتیزول بزاقی، تستوسترون بزاقی، فشار خون سیستولی و دیاستولی و ضربان قلب استراحت بود.. جهت آزمون یافته های تحقیق از آزمون کلموگروف- اسمیرنوف، آزمون t مستقل و تحلیل واریانس استفاده شد. سطح معنا داری نیز برای تمام محاسبات (α=0/05) در نظر گرفته شد.نتایج نشان داد که در غلظت تستوسترون بزاقی (P=0/001) ، فشار خون سیستولی (P=0/001) و فشار خون دیاستولی (P=0/001) بین معلمان فعال و غیر فعال تفاوت معناداری وجود دارد اما در ضربان قلب استراحت (P=0/591) و کورتیزول((P=0/009آنها تفاوت معناداری وجود نداشت. در مجموع گروهی از معلمان که به هر گونه فعالیت ورزشی مشغول هستند نسبت به گروه غیر فعال در شرایط فیزیولوژیکی بهتری قرار دارند. از این رو انجام فعالیت های ورزشی به افراد جامعه بخصوص کسانی که مانند معلمان در مشاغل استرس زا مشغولند، توصیه می شود.
کلمات کلیدی: کورتیزول، تستسترون، فشار خون، ضربان قلب
مقدمه
استرس یکی از پدیده های شایع در حرفه های مختلف است که گریبانگیر حرفه معلمی نیز شده است. بطوری که مشخص شده است تدریس یکی از ده حرفه استرسزای جهان محسوب میشود و در همین زمینه اکثر معلمان میزانی از استرس را در مورد خود و شغلشان گزارش کرد ه اند.[1] عواملی از قبیل تدریس به دانشآموزان فاقد انگیزه، کمبود وقت، کنترل دانشآموزان بدرفتار، آموزش ناکافی، تغییرات مداوم در برنامه درسی، مشکلات مربوط به ساختار کلاس، مشکلات انضباطی دانشآموزان و ... از جمله منابع مهم استرس در معلمان می باشند [2]که خستگی، نگرش منفی به
دانشآموزان، افت کارآمدی معلمان در تدریس و ایجاد باورهای منفی در آنان از جمله اثرات زیانباری که استرس در این زمینه اعمال می کند. مطالعات نشان می دهند که اکثر معلمان در ایران تحت استرس شدید بوده که بخش وسیعی از این استرس بخاطر شغل و حرفه معلمی است بطوری که بیش از 30 درصد معلمین در ناحیه خطر بالای استرس شغلی قراردارند.[3] نتیجه تحقیق کولی و همکاران((2012 نشان داد که نگرش معلمان نسبت به دانشآموزان بیشترین تأثیر را بر استرس شغلی آنها دارد.[4] با توجه به نتایج تحقیقات مشخص شده است که سابقه کمتر معلمان، زنان نسبت به مردان و تحصیلات بالاتر باعث ایجاد استرس بیشتری در معلمان می شوند.[3]
از جمله شاخص های فیزیولوژیکی متعددی که نشان دهنده بروز استرس می باشند، می توان به تستسترون و کورتیزول ، فشار خون و ضربان قلب اشاره کرد که در بیشتر تحقیقات در این زمینه، مورد توجه قرار گرفته اند. کاردوسو همکاران (2010) نتیجه گرفتند که تمرینات هوازی منظم در حین اجرا و پس از آن باعث کاهش فشار خون بیماران مبتلا به فشار خون بالا می شود. هرچند دادهها درباره تاثیر تمرینات مقاوتی بر فشار خون بسیار کم بود، اما تحقیقات موجود نشان دادهاند که بعد از تمرین مقاومتی اثر کوتاه مدت کاهش فشار خون و کاهش استرس بالا گزارش شده است.[5]
گزارش شده است که میزان کورتیزول بعد از تمرینات ترکبیبی افزایش معنی داری پیدا می کند[6] و یک جلسه تمرین مقاومتی باعث افزایش کورتیزول مردان جوان شده است40 .[7] دقیقه پیاده روی باعث افزایش فشار خون شد.[8] داوزده هفته فعالیت هوازی(60دقیقه ، 2 روز در هفته) باعث کاهش فشار خون سیستول و دیاستول در زنان می شود[9] همچنین 12 هفته تمرین تای چای باعث کاهش فشار خون سیستولیک شده است[10] و افزایش فشار خون سیستولیک یاستولیک بعد از یک فعالیت وامانده ساز در بیماران دیابتی گزارش شده است.[11]بررسی تاثیر تمرینات ورزشی بر شاخصهای استرس معلمان از مسائل مهم و ضروری است که متاسفانه تا کنون توجه چندانی به آن نشده است. از اینرو گمان میرود که شناخت این موضوع که فعالیت ورزشی معلمان چه تاثیری بر شاخصهای فیزیولوژیکی و روانشناختی استرس معلمان دارد، ضروری به نظر میرسد. لذا محققین بر آن شدند تا به مقایسه ویژگی های فیزیولوژیکی و روانشناختی استرس معلمان فعال و غیر فعال شهرستان مسجد سلیمان بپردازند.
مواد و روش ها
از میان جامعه آماری معلمان مقطع ابتدایی شهر مسجد سلیمان در سال تحصیلی 94-95، تعداد 40 نفر 20) نفر فعال و 20 نفر غیر فعال) برای شرکت در تحقیق به روش تصادفی انتخاب شدند. معلمان فعال در باشگاه ها و کانون های ورزشی وابسته به آموزش و پرورش (فوتبال، فوتسال، والیبال، بدمینتون، تنیس روی میز، بسکتبال و آمادگی جسمانی) عضویت داشتند. برای انتخاب معلمان غیر فعال انتخاب تصادفی آموزشگاه و معلمان انجام شد. کلیه آزمودنیها شرایطی چون عدم ابتلا به بیماری جسمی و روانی، عدم مصرف دخانیات و الکل ، عدم مصرف دارو ها و مکمل های غذایی نیروزا و روان گردان، و عدم اشتغال در پست معلم تربیت بدنی را احراز نمودند.
سپس با حضور آزمودنی ها ، متغیرهای سن، قد و وزن و ضربان قلب آزمودنی ها اندازه گیری شد. فشار خون سیستولی و دیاستولی نمونه ها نیز پس از اندازه گیری ضربان قلب با استفاده از فشار سنج دیجیتال مارک OMRAN
اندازه گیری شد. پس از آن نمونه گیری بزاقی از آزمودنیها توسط کارشناسان آزمایشگاهی با استفاده از ابزار نمونه گیری و نگهداری جهت انتقال به آزمایشگاه انجام شد.
اطلاعات به دست آمده از متغییر های مورد اندازه گیری بر حسب شاخص های مرکزی و پراکندگی توصیف شدند. جهت آزمون یافته های تحقیق از آزمون کلموگروف- اسمیرنوف، آزمون t مستقل و تحلیل واریانس استفاده شد. سطح معنا داری نیز برای تمام محاسبات (α=0/05) در نظر گرفته شد.
یافته ها
ویژگی های جمعیت شناختی آزمودنی ها که شامل سن، قد و وزن می باشد در جدول 1 نشان داده است. برای بررسی نرمال بودن توزیع داده ها از آزمون کلموگروف اسمیرنف استفاده شد. نتایج این آزمون با توجه به سطح معناداری بدست آمده برای متغیر های مورد بررسی نشان داد که توزیع داده های بدست آمده از اندازه گیری ها نرمال است( جدول .(2
نتابج نشان داد که در آزمودنیهای گروه فعال ، میانگین مقادیر تستوسترون بزاقی، فشار خون سیستولی، فشار خون دیاستولی و میانگین ضربان قلب استراحت کمتر از گروه غیر فعال است. در صورتی که میانگین مقادیر کورتیزول بزاقی آزمودنیهای گروه فعال بیشتر از گروه غیر فعال است.
یافتههای حاصل از آزمون تحلیل واریانس و آزمون t مستقل نشان داد که غلظت تستوسترون بزاقی (P=0/001)، فشار خون سیستولی (P=0/001) و فشار خون دیاستولی (P=0/001) بین معلمان فعال و غیر فعال تفاوت معناداری وجود داشت. اما ضربان قلب استراحت (P=0/591) و غلظت کورتیزول بزاقی (P=0/009)، بین دو گروه تفاوت معنی داری نداشت (جدول .(3
بحث
یافته های حاصل از تحقیق حاضر نشان داد که غلظت کورتیزول بزاقی آزمودنیهای گروه فعال بیشتر از گروه غیرفعال بود. نتایج تحقیات چن و همکاران((2015 و الغدیر و همکاران((2015
