بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این تحقیق بررسی تأثیر یک دوره تمرینات ایروبیک منتخب بر توان بیهوازی، توان هوازی و برخی از عوامل فیزیولوژیکی زنان غیر ورزشکار بود. پژوهش حاضر از نوع نیمه تجربی و کاربردی بوده و لذا باتوجه به هدف مربوطه آزمودنیها از بین زنان غیر ورزشکار شهر اصفهان انتخاب و به دو گروه سنی زیر 35 سال 30 - نفر - قد-×161/52سانتی متر و وزن-× 67/22 کیلو گرم و بالای 35 سال 30 - نفر - قد ×-×160 سانتی متر و وزن 73/85- کیلو گرم تقسیم گردیدند. پروتکل تمرینی تحقیق شامل یک سری از تمرینات و حرکات کاربردی در ورزش ایروبیک با استفاده از برخی وسائل ساده و همراه با موزیک مناسب بود. کلیه آزمودنیها 3 جلسه در هفته - یک روز در میان - برای مدت 8 هفته در برنامه تمرین شرکت نمودند. سپس برنامه تمرینات در 2 هفته اول با 55 درصد و مدت 45 دقیقه شروع و هر دو هفته بر شدت و مدت آن افزوده شد. از آمار توصیفی و آمار استنباطی - آزمون T در گروههای همبسته و مستقل - جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات استفاده گردید. همچنین از نرمافزار SPSS به منظور محاسبات آماری بهره گرفته شد. نتایج به دست آمده حاکی از عدم تأثیر متغیر مستقل روی توان بیهوازی و فشار خون در هر دو گروه آزمودنیها همچنین، تأثیر معنیدار روی توان هوازی - p< 0/05 - ترکیب بدن 0/05 - - p< و ضربان قلب استراحتی - p< 0/05 - در هر دو گروه می باشد. بر اساس یافتههای این تحقیق زنان غیر ورزشکار میتوانند با شرکت در فعالیتهایی چون ایروبیک نسبت به بهبود عوامل مؤثر فیزیولوژیکی اقدام نموده و بدین ترتیب به سطح سلامتی و زندگی فعال خود بیفزایند.
مقدمه
برنامههای تمرینی و فعالیتهای جسمانی مناسب و مبتنی بر اصول صحیح و دقیق منجر به سازگاریهای سوخت و سازی و فیزیولوژیکی ویژهای میگردد که بستگی زیادی به هدف آن برنامهها دارداز. جمله روشهای تمرینی نسبتاً جدید، تمرینات ایروبیک میباشد که اصولاً ماهیت تمرینات هوازی را دارد. این تمرینات کم و بیش با شدت زیر بیشینه اجرا شده و مجموعهای از حرکات مختلف، پیچیده، همآهنگ و دارای ریتم است که همراه با موسیقی سنتی انجام شده و شامل حرکاتی توأم با جهش و پرش و بدون پرش یا پرشهای کنترل شده و نیز حرکات پلایومتریک بوده که گاهاً با استفاده وسائلی چون طناب، چوب، وزنه و غیره به اجرا درمیآید - ویسی و کشتیدار، . - 1388 به دلیل طبیعت و اهداف تمرینات ایروبیک و باتوجه به شدت، مدت و تعداد جلسههای تمرین میتوان به تنظیم برنامههای هدفمندی دست زد که بتواند به سازگاری و بهبودی دستگاه انرژی ویژهای منجر گردد. توان بیهوازی و توان هوازی از جمله عوامل فیزیولوژیکی مهمی میباشند که در تربیت بدنی و علوم ورزشی مورد توجه قرار گرفته است. توان بیهوازی از جمله قابلیتهای مهمی است که متعاقب تمرینات بی هوازی عاید شده و شامل افزایش سطوح سوبسترای بی هوازی - مک دوگال، - 1977، بهبودی در قدرت عضلانی و افزایش قابل ملاحظه در سطوح ATP، CP و کراتین، افزایش کمیت و فعالیت آنزیم کلیدی بیهوازی - فسفو فروکتوکیناز - - جیکوب 1987، تورستنون - 1975، افزایش سطوح گلیکوژن و آنزیمهای گلیکولیتی در نتیجه افزایش قابل توجه لاکتات خون هنگام تمرین شدید - گولنیک و هرمانس - 1973 می باشد. بطور کلی و باتوجه به مفهوم ویژگی تمرین، فعالیتهایی که مستلزم سطح بالایی از سوخت و ساز میباشند تغییرات ویژه ای در دستگاه های تولید فوری و کوتاه زمان انرژی ایجاد میکنند بدون اینکه، همزمان کارکردهای هوازی را افزایش دهند. این ظرفیتها تنها وابسته به یک عامل نبوده بلکه به شکل و نوع ورزشی که فرد در آن شرکت میکند - ماگل 1978، مک آردل - 1973 و نیز به مجموع عواملی چون سن، جنسیت، توده عضلانی، تمرین، وراثت و درصد تارهای عضلانی بستگی دارد. کودکان به دلیل کمتر داشتن توده عضلانی دارای ذخایر انرژی کمتری بوده و لذا توان بیهوازی کمتری دارند - خدایی، . - 1385 توان بیهوازی پس از 20 سالگی رو به کاهش میگذارد. این کاهش ظاهراً با افزایش سن رابطه خطی معکوس دارد، بدین معنا که در هر 10 سال 6 درصد از توان بیهوازی کاسته میشود و این کاهش در هر دو جنس مردان و زنان تقریباً مشابه است - بوچارد، . - 1991 تمرین روی توان و ظرفیت بیهوازی مؤثر است - تذکاری، - 1376 از طرفی تمرینات هوازی و از آن جمله تمرینات ایروبیک منجر به افزایش اندازه و تعداد میتوکندری و آنزیم های هوازی شده که کمک به اکسایش چربیها - کوگان 1993، ریویر - 1989 و کربوهیدراتها - هولوسزی، - 1973 میگردد و در نتیجه توان هوازی را بهبود میبخشد. تمرینات شدید هوازی با سازگاریهایی در ظرفیتهای عملکردی مختلف مربوط به انتقال و مصرف اکسیژن همراه است - کوگان 1992، جونز 1993، وانگر . - 1995 برخی از این سازگاریها عبارتند از افرایش اندازه و حجم قلب - میشل، - 1994، افزایش حجم پلاسما - کانورتینو 1991، لوتکمیر - 1994، کاهش ضربان قلب هنگام تمرین و استراحت - فاکس 1378، مک آردل - 1996 افزایش حجم ضربهای - اسپینا، - 1993 افزایش برونده قلبی - فاکس 1378، مک آردل، - 1996 افزایش اکسیژنگیری از خون - ماگل 1978؛ راول، - 1994 کاهش فشار خون سیستولی و دیاستولی هنگام تمرین و استراحت. وراثت عامل 93 درصد از تفاوتهای توان هوازی و حدود 81 درصد توان بیهوازی و 86 درصد ضربان قلب بیشینه را تشکیل میدهد - لش، 1995؛ لهمان، . - 1993 با این حال توان هوای زنان حدود 15 تا 30 درصد پایینتر از مردان است - هرمانس، 1965، ووگل . - 1986 این تفاوت آشکارا بین مردان و زنان را به تفاوت در ترکیب بدن و میزان هموگلوبین نسبت داده اند - کچ و همکاران، . - 1988 چنین برآورد شده که حدود 69 درصد توان هوازی بیشینه افراد را میتوان به حساب تفاوتهای موجود در توده بدن، 4 درصد را به حساب جثه و 1 درصد را به وزن بدون چربی گذاشت - ویندهام، . - 1969 سن افراد نیز عامل بخشی از توان هوازی است - کاش 1988، شولمان 1989، استمفورد . - 1988 توان هوازی در طول سالهای رشد سریعاً افرایش پیدا میکند - بونن، - 1988 و سپس به دلیل تجمع چربی نسبتاً زیاد سیر نزولی را طی می کند - کراهانبوهل، : - 1985 توان هوازی پس از 25 سالگی بطور مستمر 1 درصد در سال کاهش پیدا میکند . هدف از این تحقیق تأثیر یک دوره تمرین ایروبیک منتخب بر توان بیهوازی و هوازی بر برخی عوامل فیزیولوژیکی در دو گروه از زنان غیر ورزشکار میباشد. چنین برنامههایی میتواند تأثیر متفاوتی روی شرکتکنندگان بر جای گذارد.
مواد و روشها
جامعه و نمونه آماری: پژوهش حاضر از نوع نیمه تجربی و کاربردی بوده که در آن آزمودنیها بر اساس سن مورد نظر به 2 گروه سنی تقسیم گردیدند و جمعآوری اطلاعات در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون به مرحله اجرا درآمده است. جامعه آماری تحقیق شامل زنان غیرفعال در رده سنی 20 الی 50 سال شهرستان اصفهان میباشند. نمونه آماری تحقیق را 60 نفر از زنان غیر ورزشکار تشکیل داده که بطور داوطلبانه در این تحقیق شرکت نموده و بر اساس اهداف پژوهش به دو گروه سنی 20 تا 35 سال و 35 الی 50 سال تقسیم گردیدند. روش نمونهگیری از نوع هدفمند و در دسترس بوده و از افرادی تشکیل شده که به تازگی در یک باشگاه ورزشی به منظور استفاده از برنامههای ایروبیک زیر نظر مربی شرکت نمودهاند. ابزارها و مواد تحقیق: وسائل و ابزار مورد استفاده در این تحقیق عبارتند از: نیمکت یا پله به ارتفاع 33 سانتیمتر، مترونوم، ضربان سنج دیجیتالی مارک REFCH-453 ساخت چین، دستگاه فشار سنج بازوئی دیجیتالی مارک REFCH-453، کرونومتر، تخته مدرج دیواری، نمودار لوئیز - فاکس و ماتیوس - ، قدسنج دیجیتالی، ترازوی معتبر و دقیق دیجیتالی، جدول و معادلههای توان هوازی.شاخص های مورد اندازه گیری: متغیر مستقل شامل تمرینات ایروبیک منتخب و متغیرهای وابسته شامل توان هوازی، توان بیهوازی، ترکیب بدن، فشار خون و ضربان قلب استراحتی. فرضیه های این تحقیق عبارتند از اثبات تاثیرگذاری
و وجود تفاوت معنی دار یک دوره تمرینات ایروبیک منتخب روی پارامترهای فوق الذکر در آزمودنیهای زیر 35 سال و بالای 35 سال. پروتکل تمرینات آیروبیک: با توجه به شرایط جسمانی و هدف پژوهش آزمودنیها به 2 گروه 30 الی 35 سال و 35 الی 50 سال تقسیم گردیدند. کلیه افراد 3 روز در هفته و برای مدت 8 هفته در جلسات تمرین شرکت نمودند. در شروع تمرین افراد برای مدت 10 دقیقه توسط راه رفتن، حرکات کششی و نرمش خود را گرم میکردند. سپس آزمودنیها حرکات اصلی و ایروبیک از پیش تعیین و انتخاب شده خود را به سرپرستی مربی متخصص همراه با موزیک ملایم انجام می دادند. به منظور فشار مناسب و موثر بر آزمودنیها شدت تمرین به صورت ذیل محاسبه و اجرا گردید. ابتدا با استفاده از معادله مربوطه - ضربان قلب پیشینه سنی - 220- میانگین حداکثر ضربان قلب افراد محاسبه گردید. سپس انجام تمرینات با توجه به شدت تمرین و افزایش مناسب آن در طول 8 هفته برای هر گروه به صورت ذیل در نظر گرفته شد: دو هفته اول %55 ضربان قلب بیشینه و سپس در هر دو هفته به ترتیب 60 درصد، 65 درصد و 70 درصد بر شدت تمرینات افزوده شد. جهت کنترل و افزایش شدت در جلسات تمرین بر سرعت و مدت برنامه تمرین در هر دو هفته افزوده میشد، همچنین ضربان قلب چند نفر از شرکتکنندگان در هر گروه بلافاصله پس از انجام هر جلسه تمرین اندازهگیری میگردید. شیوه جمع آوری اطلاعات: در تحقیق حاضر از طریق اطلاعرسانی و هم آهنگی با چند مرکز تمرین ایروبیک بانوان شهر اصفهان از داوطلبان ثبت نام به عمل آمد. سپس یک هفته قبل از اجرای تمرینات از آنها دعوت به عمل آمد و در یک جلسه عمومی هدف از تحقیق به اطلاع آنها رسانده شد و علاقمندان به شرکت فورم رضایتنامهای تکمیل و به متصدی مربوطه تحویل دادند. علاوه بر فورم رضایت نامه داوطلبان پرسشنامهای مبنی بر داشتن بیماری یا مشکلات جسمانی ویژهای را در آن مشخص نمودند. در نهایت با بررسی این پرسشنامه افراد دارای مشکلات تنی و قلبی عروقی از تحقیق کنار گذارده شدند. سپس قد و وزن، ضربان قلب و فشار خون استراحتی و توان بی هوازی - آزمون پرش سارجنت - ثبت و اندازه گیری گردید. روش آنالیز اطلاعات: در این تحقیق از آمار توصیفی جهت سازمانبندی، خلاصهها، و میانگین نمونه ها و از آمار استنباطی جهت برآورد و تجزیه و تحلیل نتایج توسط آزمون T در گروههای همبسته و مستقل استفاده گردید. همچنین از نرمافزار SPSS جهت محاسبات آماری بهره گرفته شده است. یافته ها بر اساس جدول مشخصه های فردی آزمودنی ها - جدول - 1-4، میانگین سن در گروه اول برابر با 27/093 سال، در گروه دوم برابر با 43/21 سال می باشد. همچنین میانگین قد در گروه اول برابر با 161/52 سانتیمتر، در گروه دوم با 160/80 متر محاسبه شده است. میانگین وزن در گروه اول در پیش آزمون برابر با 67/22، در گروه دوم برابر با 73/8520 و در پس آزمون گروه اول 64/92، و درگروه تجربی71/55 کیلوگرم بود.
