بخشی از مقاله
چکیده
در این مقاله سعی بر این شده تا بررسی و مقایسه ای بین سه بندر نوشهر (ایران) ، بورگاس ( بلغارستان و استانبول (ترکیه) ، صورت گیرد. این بررسی بر روی اقلیم منطق ، زیرساخت های موجود ، حجم تردد( تعداد کشتی های ورودی و خروجی) ، ظرفیت پذیرش کشتی ، مشخصات فنی اسکله ها ( نوع سازه ، آبخور ، طول ، و ...)، دهانه ورودی کشتی، تعداد و طول موج شکن ها ، امکانات موجود در بنادر ، طرح های توسعه ای ، زیرساخت های توریستی انجام می شود . سپس کمبودها و کاستی های هریک و راهکارهای توسعه ای بنادر به منظور ارتقاء راندمان، ارائه خواهد شد .
واژه های کلیدی مقایسه بنادر، بندر نوشهر ، بندر استانبول ، بندر بورگاس ، اسکله
مقدمه
ترابری دریایی روند جابجایی افراد، کالاها و غیره به وسیله قایق، کشتی و دیگر شناورها از طریق دریاها اقیانوس ها، دریاچه ها کانال ها و رودخانه ها است. این جابجایی اغلب برای مقاصد بازرگانی، تفریحی و نظامی انجام می گیرد.یکی از دلایل انتخاب این سه بندر تا حدودی پتانسیل های مشابه موجود در این بنادر و کشورها می باشد . در حقیقت این مقایسه بین سه بندر نوشهر و بورگاس و استانبول از سه کشور مختلف اما تا حدودی همسایه انجام می گیرد . ایران و ترکیه با هم مرز مشترک دارند و ترکیه و بلغارستان نیز با هم مرز مشترک دارند ، به همین دلیل، بیشتر داد و ستد کالاها از طریق کشتی مابین این سه کشور انجام می گیرد . یکی دیگر از دلایل انتخاب این موضوع ، وجود آب و هوای تقریبا مشابه می باشد و نیز بهره گیری از دریا و کشتیرانی و دلیل دیگر قابلیت این سه کشور در جذب توریست ( از طريق دریایی ) می باشد .
خطوط کشتیرانی دریای خزر دارای خطوط گوناگون کشتیرانی می باشد که هر کدام از اهمیت خاصی برخوردار هستند این خطوط عبارتند از : خط کشتیرانی خزر- ولگا ، این خط کشتیرانی از یکی از بنادر در دریای خزر شروع می شود و در شمال خزر وارد مصب ولگا می شود و تمام طول رودخانه را پیموده و در ساحل فنلاند وارد آبهای دریای بالتیک می شود و از آنجا به آبهای آزاد می پیوند و در واقع خط کشتیرانی خزر - ولگا- بالتیک، کشورهای شمال اروپا را به بنادر دریای خزر متصل می کند. نرخ حمل بار از این راه در مقایسه با راه آبی خلیج فارس ۵۰ تا ۷۰ درصد کاهش می یابد.
خط کشتیرانی دریای خزر - دریای سیاه - دریای مدیترانه ، این راه آبی از یکی از بنادر در دریای خزر آغاز و به بندر آستارا خان در سواحل شمال غربی می رسد و از آنجا وارد شط ولگا شده و پس از طی مسافتی از راه ولگا وارد کنال ولگا ۔ دن می شود و به طرف دریای سیاه پیش می رود.
خط کشتیرانی دریای خزر - دریای سیاه - رود دانوب - بالتیک ، این خط از یکی از بنادر دریای خزر شروع می شود و در شمال این دریا وارد مصب ولگا شده و پس از عبور از کنال ولگا۔ دن و دریای سیاه به دانوب می رسد کشورهای شمال و جنوب اروپا و نیز کشورهایی که در کنار رود دانوب قرار گرفته اند با استفاده از این خط کشتیرانی به یکدیگر و به کشورهای حوزه خزر متصل می شوند. [۴] اما برای بررسی بیشتر و بهتر ابتدا به بررسی این بنادر به طور مجزا می پردازیم و سپس آن ها را مورد قیاس قرار خواهیم داد . ابتدا از بندر نوشهر در کشور پهناور ایران با پتانسیل های بسیار بالا شروع می کنیم : بندر نوشهر بندر نوشهر یکی از بنادر شمال ایران می باشد که قابلیت بهره وری از دریای خزر را دارد .
دریای خزر با وسعتی حدود ۴۳۸۰۰۰ کیلومتر مربع بزرگترین دریاچه کره زمین به شمار می رود که از طریق رود «ولگا» و «ولگادن» به دریای سیاه و دریای بالتیک راه یافته و بنادر دریای خزر را به بنادر شمالی و جنوبی اروپا متصل می نماید. عمق این دریا از شمال به جنوب افزایش یافته بطوریکه عمق نواحی شمالی از ۱۶ متر تجاوز ننموده و در جنوب و جنوب غربی عمیق ترین نقطه آن به ۱۰۰۰ متر می رسد. هشتاد درصد آب ورودی دریای خزر از طریق رود ولگا تأمین می گردد. طول دریای خزر حدود ۱۲۰۵ کیلومتر و عرض متوسط آن ۵۵۴ کیلومتر است. در سال ۱۳۷۲ اختلاف سطح آب دریای خزر نسبت به دریاهای آزاد در بندر نوشهر 26.2 - متر ثبت شده است. مهمترین بهره برداری از دریای خزر کشتیرانی و مبادلات تجاری، نفتی، مسافربری و صیادی است. کناره های این دریا عموما شنزار و پست می باشد. وجود دریای خزر نقش تعیین کننده ای در آب و هوای سواحل شمال ایران داشته و به يقين تمام زیبائیهای بی نظیر استانهای گیلان، مازندران و گلستان بستگی به موجودیت شرایط زیست محیطی این دریا داشته و دارد. [۵] طول سواحل ایران در این دریا از "خليج حسینقلی" تا شهر مرکزی "آستارا" امتداد داشته و استانهای گیلان، مازندران و بخشی از استان گلستان را در بر گرفته است. مهمترین بنادر فعال دریای خزر در سواحل ایران بنادر " انزلی" و "نوشهر" در آذربایجان بندر "باكو" در روسیه بنادر "ماخاچ قلعه" و "آستاراخان " در قزاقستان بندر " اكتائو" و در ترکمنستان بندر ترکمن باشی" یا " کراسناودسک" میباشند. در سالهای اخیر بدنبال استقلال جمهوریهای حاشیه دریای خزر، موقعیت سیاسی و اقتصادی دریای خزر دگرگون گشت و در این میان ایران بعنوان نزدیکترین راه ارتباطی این کشورها به دریای آزاد و قرار داشتن در مسیر کریدور شماره ۹ از اهمیت خاصی برخوردار گردید. حمل ونقل و جابجایی کالاها از طریق بنادر دریای خزر به اروپا در مقایسه با مسیر خلیج فارس به علت شرایط مساعد آب و هوایی، ارزانی نرخ حمل و نقل و کوتاه بودن مسیر کشتیرانی بسیار مناسب تر و مقرون به صرفه می باشد [۱]
اداره کل بنادر و دریانوردی استان مازندران در راستای رسالت خود با اعمال مدیریت شایسته و بهره گیری از شیوه های نوین مدیریتی و مشارکت بخش خصوصی فعال در زمینه های مختلف عملیات بندری ، امور خدماتی و ... بیشترین سهم حمل و نقل دریایی را به بنادر استان اختصاص داده است. [۹]
امکانات مدرن و تسهیلات ویژه این اداره کل در میان بنادر شمال کشور موجب جلب رضایت مشتریان و جذب شرکتهای معتبر کشتیرانی گردیده است . اعمال وظایف حاکمیتی در حفاظت و ایمنی دریانوردی ، تجسس و نجات دریایی ، حفظ محیط زیست دریایی و مقابله با آلودگی آب دریا ، برقراری سیستم های مخابرات دریایی ، رعایت و اعمال کنوانسیون های بین المللی در مدیریت امور بندری و دریایی و انجام کلیه امور مربوط به آزمون ، صدور و تمدید گواهینامه های شایستگی شناور های تجاری زیر ۵۰۰ تن و شناسنامه های دریانوردی و ثبت و بازرسی کلیه شناورها و ارائه گواهینامه های مربوطه و ........ اداره کل بنادر و دریانوردی استان مازندران را از جمله بنادر مطرح حاشیه دریای خزر ساخته است. [۱] اطلاعات جغرافیایی شهرستان نوشهر شهرستان نوشهر از شمال به دریای خزر، از جنوب به رشته کوههای البرز ، از شرق به شهرستان نور و از غرب به شهرستان چالوس متصل است . اطلاعات جغرافیایی شهرستان در جدول شماره ۱ ارائه شده است. [۹]
تاریخچه بندر نوشهر ساخت بندر نوشهر در سال ۱۳۰۹ ه. ش توسط شرکتهای بور ورکس از هلند و اگرمن بلژیک آغاز و در سال ۱۳۱۸ ه. ش راه اندازی شد. قطعات و ماشین آلات کارخانه ذوب آهن کرج اولین محموله ای بود که از طریق روسیه با یک کشتی تجاری به ظرفیت ۱۰۰۰ تن بارگیری و سال ۱۳۱۸ ه.ش در بندر نوشهر تخلیه گردید. در هر سال حدود ۵۰۰ فروند
کشتی در این بندر تردد می کنند. بندر نوشهر با بیش از ۷۰ سال تجربه در عرصه تجارت جهانی همواره نقش انکار ناپذیری در اقتصاد حمل و نقل کشور ایفا کرده است. [۹]
این بندر بعنوان نزدیک ترین بندر تجاری کشور به پایتخت (۲۰۰ کیلومتر) از طریق چهار مسير کندوان ، هراز، فیروز کوه و جاده رشت - قزوین به مراکز مهم تجاری - صنعتی دسترسی دارد . با راه اندازی آزاد راه تهران - شمال این مسافت به ۱۲۰ کیلومتر کاهش خواهد یافت و بدین ترتیب به موقعیتی استثنایی در بهره برداری از توانمندیهای ترانزیتی کریدور شمال - جنوب دست خواهد یافت . [۹] بندر نوشهر در حال حاضر با آبخور ۵/ ۵ متر ، بهترین آبخور را در بین بنادر شمالی کشوردار است و در آینده نزدیک با توجه به بازسازی و توسعه اسکله های آن به آبخوری با عمق5/7 متر دست خواهد یافت و با توجه به ورود کشتیهایی با ظرفیت بیشتر و کاهش قیمت تمام شده کالاها موقعیت ممتاز دیگری برای این بندر رقم خواهد خورد. این بندر دارای چندین اسکله نیز می باشد که در جدول شماره ۲ تقسیم بندی شده اند [۵]. همچنین بندر نوشهر با توجه به اتصال مستقیم به مخازن نفتی چالوس با حجم ذخیره ای ۶۵ میلیون لیتر ، بیشترین حجم سوآپ فرآورده های نفتی را در شمال کشور به خود اختصاص داده است و تا 5/1 میلیون تن در سال قابل افزایش می باشد. دسترسی سریع به پایتخت ، موقعیت استراتژیکی ایده آل ، زمینه های مستعد سرمایه گذاری در بخشهای تجاری و کشتیرانی و جاذبه های توریستی و تفریحی بی نظیر از یک سو و تبدیل بندر نوشهر به منطقه ویژه اقتصادی که از طرحهای در دست اقدام سازمان بنادر می باشد، از سوی دیگر، توجه ویژه سرمایه گذاران داخلی و خارجی را به آن معطوف ساخته است . در عکس شماره ۱ نمایی از بندر نوشهر نشان داداه شده است. [۱]
مشخصات فنی بندر نوشهر
در جدول شماره ۳ مشخصات فنی بندر نوشهر آورده شده است [۵]
جدول شماره ۳ : مشخصات بندر نوشهر
در جدول شماره ۳ مشخصات فنی بندر نوشهر آورده شده است [۵]
مزایا و ویژگی های بندر نوشهر
- دسترسی آسان به بازار مصرف ۳۰۰ میلیون نفری کشورهایC . I . S و اروپای شرقی
- دارا بودن شرایط اقلیمی مناسب در امر ترانزیت و صادرات کالا به کشورهای آسیای میانه و قفقاز
- اختصاص محوطه و انبار سرپوشیده به منظور صادرات و ترانزیت کالا
- قرار گرفتن در مسیر اصلی آزاد راه تهران - شمال در آینده نزدیک
- دارا بودن مخازن ذخیره فله مایع و اتصال به مخازن نفتی چالوس از طریق خط لوله
- مرکزیت تجسس و نجات سواحل جنوبی دریای خزر
- زیباترین بندر کشور و دسترسی سریع و آسان به تسهیلات و امکانات شهری
- دسترسی به فرودگاه داخلی در فاصله ۳ کیلومتری بندر
- بهره مندی از تبارها و تاسیسات اختصاصی صادرات و ترانزیت کالا
-توانمندی در ذخیره سازی و جابجایی کالاهای تجاری، نفتی، فله خشک و فله مایع غیر نفتی
- نزدیکترین بندر تجاری کشور به پایتخت و مراکز عمده تجاری- صنعتی
- اعطای معافیت های ویژه انبار داری در جهت کاهش قیمت تمام شده کالاها [۱]
طرح های توسعه ای بندر نوشهر
1- استحصال دریایی به مساحت ۱۴ هکتار و توسعه اراضی شرقی بندر که در شرف اجرا می باشد
۲- انتقال ساختمان اداری گمرک و بندر به خارج از محوطه
٣- اتصال و دسترسی مستقیم به کمربندی از طریق جاده اختصاصی
۴- تملک ۱۵۰ هکتار اراضی ملی در کمربندی نوشهر به منظور پشتیبانی از عملیات بندر نوشهر با مشارکت بخش خصوصی
۵- ساخت برج کنترل بندر نوشهر و ساخت آشیانه و بالگرد تجسس و نجات
۶- ساخت اسکله خدماتی
۷- افزایش ظرفیت پذیرش کشتیهای با تناژ بالاتر از طریق ایجاد آبخور 5/7 متر
۸-ایجاد قابلیت عملیاتی تا ۵ میلیون تن در سال
۹- بازسازی اسکله ها، احداث اسکله جدید ، احداث خدمات حاکمیتی ، ساخت انبارها و توسعه محوطه ها و غیره انجام گرفته یا در حال انجام است .
10- احداث شبکه هیدرانت بندر
۱۱ - احداث مخزن آب و هوایی به ظرفیت ۲۵ متر مکعب
۱۲ - احداث مخزن دو قلوی زمینی با کلیه تجهیزات به ظرفيت ۵۰ متر مکعب
13- احداث پمپ بنزین و گازوئیل و مخازن دفنی سوخت
۱۴- احداث شبکه آبرسانی بندر و احداث شبکه برق ، کامپیوتر و اجرای سیستم اعلام حریق
۱۵ - تهیه و اجرای تجهیزات پست پاساژ و پست های توزیع برق
۱۶ - خرید و نصب چراغ دکل و چراغهای محوطه ای
۱۷ - ساخت سالن تعمیرگاه با زیر بنای ۱۳۲۰ مترمربع فضای کارگاهی و ۱۲۰ مترمربع فضای اداری
18 - احداث ساختمان موتور پول و من پول با زیر بنای ۵۱۰ مترمربع در دو طبقه
