بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به آمار وارقام منتشره از سوي دستگاههاي ذي ربط در زمینه عمران و نوسازي بافتهاي فرسوده مراکزشهري ایران ، بیش از 87 هزار با فت فرسوده در بیش از 242 شهر شناسایی شده است. کندي حاکم بر روند نوسازي آنها ، لزوم تسریع در فرآیند احیاي بافتهاي فوق الذکر نه تنها نیازمند تدوین راه کارهاي جدید داخلی، بلکه بهره گیري از تجربیات سایر کشورها و به ویژه کشورهایی با خصوصیات نسبی مشترك ونزدیک به کشور ایران نموده است.با توجه به ضرروت فوق الذکر، هدف این تحقیق ارایه تجربیات دولت ترکیه و شهرداري کلانشهر استانبول در باز ساخت فضاي شهري به سوي کسب موقعیت یک " شهر جهانی" به جاي امتناع از جهانی شدن می باشد.
بنابر این ابتدا خلاصه اي از فراز و نشیبهاي تاریخی ترکیه و کلانشهر استانبول در مسیر جهانی شدن بیان شده است. سپس اقدامات دولت ترکیه و این کلانشهر از دهه 1980 به این طرف در زمینه جهانی شدن استانبول بیان شده است . همچنین چالشهاي فرا روي دولت محلی این کلانشهر 12,5 میلیون نفري که بیش از نیمی از ساکنان آن در مساکن غیر قانونی زندگی می کنند ، تشریح شده است. که از جمله این چالشها ، عدم شفافیت و ابهام در مشارکت مستقیم شهروندان و کمبود قوانین تبدیل استانبول به یک مرکز جهانی می باشد. نهایت اینکه دلایل عدم موفقیت اقدامات شهرداري کلانشهر استانبول از قبیل: "عدم جذب مشارکت محلی " ، "نادیده گرفتن سرنوشت مستاجران"و گروههاي آسیب پذیر و ساکنان کم درآمد " و " از بالا به پایین بودن برنامه ها وپروژه ها " بیان شده است.
کلید واژه: استانبول ، بازساخت فضایی ، جهش شهري ، جهانی شدن
مقدمه
در یکی دو دهه اخیر ، افزایش اقتصاد بخش خدمات، که در آن خدمات مولد و مالی سهم مهی داشته است ، منجر به تغییراتی در بخشهاي تجارت مرکزي شهرها شده است. بنابر این مراکز شهري سایتهاي کلیدي براي نتایج این تغییرات و تحول شده است. بعد از دهه 1980 ، وقتی سیاستهاي نئولیبرال ملی در ترکیه معرفی شد ، اینها به سمت ادغام در بازار جهانی و فرآیندها هدف گیري شد، اولین گام بر اي درك این انتخاب مقررات زدایی قانونی ، مالی و نهادي بود، بخاطر اینکه دسترسی به ارتباطات جهانی را افزایش بدهد. قبل از دهه 1980 ، سرمایه گذاري در صنایع کارخانه اي یک سهم عمده اي را در سرمایه گذاري مستقیم خارجی از کشورهاي توسعه یافته به کشورهاي درحال توسعه تشکیل می داد. بهرحال ، بعد از آن دهه سرمایه گذاریها در صنایع کارخانه اي شروع به باز گشت به کشورهاي صنعتی کرد به خاطر نیاز به نیروي کار با تخصص و تکنولوژي بالا که نیازمند تولید انعطاف پذیر بود.
به این دلیل ، در دو دهه اخیر ، سرمایه گذاري مسقیم خارجی از کشورهاي توسعه یافته به کشورهاي درحال توسعه اساسا شامل خدماتی مانند فعالیتهاي بانکداري ، بیمه و سرمایه گذاري توریسم شده است.از دهه 1980 ، حجم عظیمی از اطلاعات در خصوص معیارهاي تعیین شهرهاي جهانی منتشر شده است.، در این زمینه ، آنها چهار رهیافت عمده را تعریف کرده اند براي طبقه بندي کارکردهاي شهرهاي جهانی : مشخصه هاي ابر شهري - Cosmopolitan - و اقتصاد مشارکتی چند ملیتی ، شهرهاي جهانی و تقسیم جدید بین المللی نیروي کار ، بین المللی شدن، تمرکز و تشدید خدمات مولد، و سرانجام ، شهرها به عنوان مراکز مالی . همانوري که ساسن - Sassen,1995 - این رامطرح کرده ، افزایش تحرك سرمایه از طریق سرمایه گذاري مستقیم خارجی ، ترکیب کنندگان ، استحصال و سرمایه گذاري مشترك شرکتهاي چند ملیتی موفق می شود.
در این خصوص ، تصمیمات مکانی شرکتهاي چند ملیتی ها تاحدي تاثیر داشته ا است بر موقعیت کنونی و آینده شهرها در اخل سلسله مراتبی که بتازگی بوجود آمده است. با توجه به نظریه ساسن ، و دیگران ، لیستی از شهرهاي عمده طبقه بندي شده اند ، به عنوان شهرهاي جهانی آلفا - - Alpha ، بتا - - Beta و گاما - Gamma - - . در این لیست ، استانبول به عنوان یک شهر جهانی درجه 3 گاما - Gamma - در جذب شرکتهایی در تبلیغات ، بانکداري و خدمات قضایی طبقه بندي شده است. از دهه 1970 به این طرف علایمی از تحول بخش تجارت مرکز ي و شکل گیري مراکز جدید با تمرکز بیش از 200 شرکت بین المللی در استانبول در مراکز جدید با احداث شبکه راهاي جدید حمل ونقل آغاز شد. علام ناشی از تمرکز ترافیک ، انبوهی فعالیتها و کمبود پارکینگ و فضاي ناکافی و کمبود حمل و نقل عمومی و دسترسی به شکل گیري مراکز جدید کمک نمودند. و زمنینه جهششهري و باز ساخت مرکز شهر و گذا از شهر تک مرکزي را به چند مرکزي فراهم آوردند.
در طی این دوره ، افزایش جمعیت شهري منجر به عدم صرفه جویی هاي ناشی از تجمع شهري شد و اینها قابل جبران در بخش مرکزي قدیمی شهر نبود ، و به وسیله محدودیتهاي قوانین و ضوابط شهري همراهی شد. در نتیجه انعطاف ناپذیري کالبد شهر براي توسعه بیشتر منجر به جستجوي مراکز جدیدي توسط سرمایه گذاران در خارج از مرکز قدیمی شهر شد. بعد ا ز ساخت پل بفسر در سال - Bosphorus Bridge, 1973 - 1973 تحول فضایی در شهر تشدید شد. پل و تدارك بزرگ راههاي حاشیه شهر امکان پخش نواحی تجاري جدید را فراهم کرد. و همچنین افزایش دسترسی بین بخشهاي اورپایی و آناتولی - آسیایی - استانبول بخش پیش روي Kadikoy یک مرکز مهم در قسمت آناتولی شهر شد - O¨ zdemir - ,2002 -
سابقه تاریخی کلانشهر استانبول
استانبول با موقعیت استراتژیک و زمینه تاریخی پر افتخار ، به عنوان پایتخت سه امپراطوري ، قلب فعالیتهاي اقتصادي ملی و بین المللی در ترکیه می باشد - شکل شماره . - 1بعد از دهه 1950 ، رشد سریع جمعیت شهر علت افزایش تراکم ، انبوهی ، آلودگی و کمیابی زمین شهري بوده است. در همین زمان به دلیل فضاي ناکافی در بخش تجارت مرکزي ، کارکردهاي تجاري جدید در حومه هاي شهري اتفاق افتاد و استانبول بتدریج ساختار چند مرکزي را به ویزه بعد از دهه 1980 بدست آورد.در شهرهاي غربی حومه نشینی از پایان جنگ دوم جهانی اتفاق افتاده است. اثرات گسترش آن بر شهر، شکل جدیدي از ساختار فضایی شهري را بوجود آورده است. جنبه هاي گوناگونی از فرآیند ، براي مثال تراکم جمعیت ، قیمت زمین و مکان یابی بنگاهها بوسیله محققان متعددي به عنوان علت تغییرات و تحولات بخش تجاري مرکزي و گذار شهرها از تک مرکزي به چند مرکزي مطالعه شده است . Çiraci & Kundak - 2009 -
دلایل اصلی این تمرکز زدایی تغییرات اقتصادي است که نیازمند فضاي اداري بزرگ و مدرن ، حمل ونقل ماشین شخصی و کمبود فضاي پارکینگ می باشد. ساخت بزرگراههاي حاشیه اي و چهار راهها به این الگوي توسعه چند مرکزي کمک کرده است. بخش تجارت مرکزي به وسیله سلسله مراتبی از کاربریها مشخص شده است. هسته هاي مالی در راس سلسله مراتب قرار دارند. همینطور بانکها به عنوان محرك - لکوموتیو - بخش مالی خدمت می کنند ، آنها شاخصه هاي خیلی مهمی هستند. مطالعه 1997 نشان از این دارد که بانکهاي اولین حلقه، بیشتراز بانکهاي هسته مرکزي و حلقه دوم بودند. اما مطالعه 2007 کلانشهر استانبول نشان می دهد که بانکهاي هسته دوم بیشتراز دوحلقه اول هستند - .Topcu - 2007
