بخشی از مقاله
مقایسه کمی و کیفی روشهای مختلف استخراج ماده بیهوشی دهنده از گیاه میخک
چکیده:
هدف از این پژوهش ،آنالیز عددی و کیفی جداسازی اوژنول به همراه دو حلال آب و اتانول است.در این آزمایش به کمک حلال اتانولی عصاره گیری و به کمک آب اسانس گیری شد از گیاه میخک .سپس عصاره و اسانس با کمک دستگاه GC-MS (کروماتوگرافی گازی- طیف سنج جرمی)که اساس جداسازی و شناسایی توسط دستگاه اسپکترومتر جرمی آنالیز شده است.در این مقایسه مشاهده شد که 1 میکرو لیتر محلول اسانس گیاه میخک با حلال آبی را ،اوژنول با 62/38 %، ترانس کاریوفیل لن با % 34/79 و بتا سلینن با % 2/83 تشکیل داده است و 1میکرو لیتر محلول عصاره گیاه میخک با حلال اتانولی را ،اوژنول با 63/23 %،ترانس کاریوفیل لن با 14/42 %،بتاسلینن با 1/93 %، آلفا آمورفن با 0/08 %،کاریو فیل لن اکسید با 0/92 %،آلفا فارنسن با % 0/17 ،دلتا کادنین با % 0/2 و فنل 2متکسی 2)4پروپیلن) با% 19/05 تشکیل داده است.
کلمات کلیدی:اوژنول،گل میخک،دستگاه کروماتوگرافی گازی-طیف سنج جرمی،حلال آبی،حلال اتانول
گیاهان دارویی از هزاران سال از آغاز تمدن بشر استفاده میشوند بخاطر خصوصیات درمانی آنها شامل عناصر تشکیل دهندهی فعال ذاتی که خواصی برای التیام جای زخم، کاهش درد، درمان بیماریها و حفظ سلامتی کل دارند. خواص دارویی گیاهان فرصت فراوانی برای توسعه و دستیابی به تنوع گستردهای از داروها را فراهم میکند. در نتیجه باید بیشتر برای فهم بهتر ایمنی و اثر بخشی آنها تحقیق شود.(1و(2
میخک گیاهی بسیار کوچک اما با خواص درمانی فراوان است که در عین حال به عنوان یک ادویه شفابخش و خوش عطر در تهیه غذاها مورد استفاده قرار میگیرد.ترکیبات میخک حاوی% 70-85 اوژنول ، کاریوفیل لن ، متیل آمیل ستون ، الکل بنزیلیک ، بنزوات دو متیل ،فورفورول ( به مقدار بسیار کم ) و وانیلین و...است.((3
-1-1اوژنول:
4آلیل-2متکسی فنول ،که به ماده اوژنول نام گذاری شده است به نام های دیگری نظیر(-2متکسی--4 2)پروپیلن)فنول)،اوژنیک اسید،کاریوفیلیک اسید،-1آلیل--3متکسی--4هیدروکسی بنزن و ...شناخنه شده است. اوژنول با شماره ثبت 97-53-0 ، با فرمول شیمیایی C10H12O2، جرم مولی چگالی ، دمای ذوب19 0F)7/5 0 C،(266K، دمای جوش 499 0F ) 254 0C،(257 K در آیوپاک ثبت شده است که در شرایط استاندارد 100 Kpa) و (25 0C،در دمای K)104 0C،(2190F 377 اشتعال پذیر است.[4]
اوژنول با فرمول مولکولی C10H12O2 و با نقطه جوش بین 251 تا 254 درجه، یک محصول شناخته شده. اوژنول روشن، روغن رنگ زرد کم رنگ، با عطر و بوی دلپذیر و (در محلول آبی رقیق ) طعم تند است.[4,5]
مطالعات متعددی حالت دارویی فعال اوژنول را از گیاهان دارویی همانند ocimum sanctum (برگ)،
AnethumsowaRoxb (برگ)، Pimpinellaanisum Linn (برگ)، Alpinia galangal wild (ساقه زیر زمینی)، Salvadorapersica Linn (برگ) و Vetiveriazizanioides (ریشه) در سیستمهای آزمایشگاهی حیوانی((10-6، بعنوان عامل محافظت کبدی، عامل آرامش بخشی رگ، بعنوان یک جذب کننده حشره میوه، غشاء پایدار کننده ،ویژگیهای مفید در درمان عصبی، بیماریهای حساسیتی، فعالیت ضد سلی گزارش دادهاند و خاصیت بالقوه ضد درد برای استفاده در کاهش درد دندانسازی دارد(11و.(12
در تحقیقات انجام شده نشان داده شد که بیشتر از 7ماده موثره عصاره گل میخک را تشکیل داده اند که سهم ماده موثره اوژنول بیشتر از 70-80% درصد است و خاصیت ضد میکروبی دارد(14و13و.(15
Kwang-Geun Leeوهمکارانش در تحقیق توانستند عصاره عطر جوانه میخک خشک شده را با استفاده از تقطیر بخار در شرایط ملایم 55)درجه سانتی گراد و (mmhg99 تولید کنند .در این پژوهش با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی گازی –طیف سنج جرمی ،22ترکیب از جمله اوژنول و استات اوژنیل شناسایی شد و مورد بررسی قرار گرفت.((16
Geng, Jianhua Liuوهمکارانش با استفاده از روش استخراج با سیال فوق بحرانی و کروماتوگرافی خلاف جریان با سرعت بالا به جداسازی و تصفیه اوژنول از Eugenia caryphyllat تلاش نمودند .در این همکاری استخراج عصاره اوژنول توسط کروماتوگرافی خلاف جریان با سرعت بالا (HSCCC)به صورت یک سیستم حلال دو فازی متشکل از ان-هگزان-استات اتیل-متانول-آب ،تصفیه شد. (17)
Feng, Kaiyue Duanaو دوستانش در یک روش نوین برای تشخیص اوژنول از طریق سنسور الکتروشیمیایی ساخته شده از نانو گل MOS2 گرافن چند عاملی توانستند با خاصیت الکتروکاتالیزی ،ماده اوژنول را تعیین کنند و از پراکندگی بهتر اوژنول از گرافن چند عاملی در آب خبر دادند.((18
San Myint و دوستانش توانستند با استفاده از کروماتوگرافی گاز، ماده اوژنول را از طریق حلال اتانولی در گل میخک تعیین نمودند.در این فرآیند که از دستگاه آشکار ساز یونیزاسیون شعله ای استفاده شده است ،گاز هلیم به عنوان گاز حامل مورد استفاده قرار گرفت و 9جزء شناسایی شد و توجه ویژه ای به عنصر فنولی اصلی اوژنول شده است. (13)
Saran,S. Menonو تیم تحقیقاتیشان با روش RP-HPLS ،تخمین ظرفیت اوژنول را در فرمول های تجاری محاسبه کردند و روشی مناسب برای تضمین کیفیت و نشانی بر پایه استاندارد سازی فرمول های آریودی شامل اوژنول معرفی کردند.((19
در چند سال اخیر روش ها و حلال های مختلفی برای شناسایی و جداسازی اوژنول از گل میخک به کار رفته است.در این آزمایشات انجام شده از دستگاه هایی نظیر دستگاه HPLC و دستگاه سیال فوق بحرانی و همچنین حلال هایی نظیر متانول و اتانول استفاده شده است(3و.(20
در مطالعهپیش روشناسایی مستقیم اوژنول ودیگرترکیبات اصلیفنولی در عصارهاتانولیمیخک و اسانسآبیمیخکبررسیشد.در کار حاضر ،آنالیز عددی و کیفی جداسازی اوژنول به همراه دو حلال آبی و اتانولی با دستگاه کروماتوگرافی گازی-طیف سنج جرمی انجام شد ،سپس نتیجه آزمایشات انجام شده برای 2 محلول با یک دیگر مقایسه شد.دراین مقایسه تعداد اجزای شناسایی شده توسط 2 اللآبی و اتانولی بررسی شد.
مواد و تجهیزات:
2-1مواد:
گل میخک (در ایران در مناطق چهار دانگه ساری) ،آب مقطر ،اتانول (merck) ،
2-2تجهیزات:
قیف بوخنر،کاغذ صافی(کاغذ فیلتر واتمن انگلستان ) ، بشر آزمایشگاهی ml 600 مدرج کوتاه شیشه ای مرجع سازنده TGI آلمان ،دستگاه اسانس گیر کلونجر ، ترازوی دیجیتال آزمایشگاهی AND مدل EK ، سرنگagilent 10µL برای تزریق به دستگاه کروماتوگرافی گازی-طیف سنج جرمی،دستگاه GC مدل
Agilent7890 ،MS با مدل .Agilent5973
2-3نحوه استخراج:
در این روش گیاه به همراه حلال داخل مخزنی به مدت حداقل 3 روز قرار داده می شود. در طول این مدت بطور منظم میکس صورت می گیرد. سپس مخلوط گیاه و عصاره صاف می شود وعصاره بدست آمده برای استفاده، مجددا فیلتر می شود که به این فرآیند استخراج ماده موثره از گیاهان دارویی به روش Maceration خیساندن می گویند .
-2-3-2اسانس گیری:
جهت استخراج اسانس گل میخک از روش تقطیر با آب و دستگاه اسانس گیری کلونجر استفاده شد.بدین ترتیب که 100 گرم از گل خشک ابتدا خرد و به بالن 2لیتری کلونجر منتقل شد و مقدار 1/5لیتر آب مقطر به آن اضافه می شود .عملیات اسانس گیری به مدت 5 ساعت ادامه یافت .در خلال عملیات به علت فرار بودن همراه با بخار آب تقطیر شد و در لوله جمع آوری کننده کلونجر جمع آوری شد.اسانس استخراج شده روی فاز آبی قرار گرفته و براحتی توسط شیر تخلیه جداسازی می شود.اسانس ها نسبت به نور و دما واکسیژن حساسند و در چنین شرایطی این ترکیبات دچار تحول می شود.اسانس استخراج شده به یک شیشه تیره و دربسته منتقل و تا زمان تزریق به دستگاه Gc-Ms در یخچال نگهداری شود.
2-4 روش تحیل
تحلیل GC دریک 0987Agilentکه روی یک ستون لوله ای ذوب سیلیکاتی DB-5F 30m*0.25mm فیلمی به ضخامت .25میکرومتر نصب شده بود صورت گرفت. یک اشکار ساز جرمی به کار گرفته شد. نمونه (1µL)به صورت مستقیم به کمک سرنگ Agilent 10- µLبه داخل ستون تزریق شد . جهت تعیین شرایط کاری بهینه، مانند اندازه نمونه ها ،پارامتر های دمایی، نرخ جریان ومیرایی،تحیل اولیه روی نمونه های مرجع طبق نکات کاری بیان شده در کارماتوگرافی مرجع [19]انجام شد. بهترین شرایط کاری برای رضایت بخش ترین پیک های فاصله وترکیبات به وسیله دمای فر GCکه با نرخ 7C/MIN از 50تا 267 درجه سانتیگراد برنامه ریزی شده بود به دست امد . دمای شکار گر و تزریق کننده 267 درجه سانتی گراد بود و نرخ جریان گاز ازت 3 ML/MINبود. مطالعات مشابه برای نمونه های عصاره الکلی میخک و اسانس آبی میخ که مورداستفاده قرارگرفت. و برای شناسایی اجزای ترکیبات ازکتابخانه Wiley&NIST استفاده شده است.
هدف در این مقاله جداسازی عصاره گل میخک با دو حلال آبی و اتانول بررسی و مقایسه ماده اوژنول و راندمان استخراج آنها است. بدین منظور ابتدا 100 گرم گل میخک خشک شده را ابتدا عصاره گیری و اسانس گیری کرده سپس با دستگاه GC-MS مورد آنالیز قرار گرفت.در دو مرحله به صورت زیر انجام گرفته است.
3-1نمودار کرماتوگرام برای حلال آبی:
در نمودار کروماتوگرام(نمودار شماره (1 محلول با حلال آبی 2 پیک اول و دوم که کشیدگی بیشتری نسبت به دو پیک دیگر دارد، از اوژنول تشکیل شده است.و در جدول شماره 1 تمام ترکیبات شناسایی و اجزای آن نشان داده شد.
3-1-1بررسی پیک شاهد برای حلال آبی:
در این مرحله هر پیک جداگانه مورد آنالیز قرار می گیرد ،که پیک های مر بوط به محلول در مقیاس بزرگتر نشان داده می شود و با 3مورد از بهترین مورد های مشابه ثبت شده در کتابخانه دستگاه مطابقت داده می شود و مقایسه می شود. در نمودار شماره2 پیک شاهد در مقیاس بزرگتر نشان داده می شود و با سه مورد از بهترین موارد ثبت شده در دستگاه مقایسه می شود.
در جدول شماره 2 پیکی که در آن ماده اوژنول را شناسایی شده است برای حلال آبی مورد بررسی ،قرار داده شد .مشاهده می شود که شماره ثبت آن با اوژنول برابر است که در آن ،(فنول, -2متکسی -2)-3-پروپیلن))با 98 درصد ، (فنول, -2متکسی--2)-4پروپیلن)یا اوژنول )با 98درصد و( -3آلیل--6متکسی فنول )با 97 درصد است و تمام اجزای الگو را به ما نشان داده است.
3-2نمودار کروماتوگرام برای حلال اتانولی:
در نمودار کروماتوگرام (نمودار شماره (3محلول با حلال اتانولی پیک اول و دوم که کشیدگی بیشتری نسبت به سایر پیک های دیگر داردو پیک یازدهم و دوازدهم از اوژنول تشکیل شده است. و در جدول شماره 3 تمام ترکیبات شناسایی و اجزای آن نشان داده شد.
