بخشی از مقاله
چکیده
به منظور تأثیر کاربرد سالیسیلیک اسید بر صفات کمی و کیفی گیاه دارویی انیسون آزمایشی به صورت طرح بلوكهاي کامل تصادفی در سه تکرار به صورت گلدانی اجرا شد. فاکتور اعمال شده محلولپاشی بوتههاي انیسون توسط سالیسیلیک اسید در 3 سطح: صفر - شاهد - ، 50 و 100 میکرومولار هر 30 روز یکبار بود. صفات اندازه گیري شده ارتفاع اندام هوایی، وزن خشک بوته، تعداد چتر در بوته، تعداد چترك در چتر، تعداد دانه در چتر، وزن هزار دانه و درصد اسانس بود. کاربرد سالیسیلیک اسید موجب افزایش ارتفاع اندام هوایی، وزن خشک بوته، تعداد چتر در بوته، تعداد چترك در چتر، تعداد دانه در چترك، وزن هزار دانه و درصد اسانس شد، همینطور در ارتفاع اندام هوایی، وزن خشک بوته، تعداد چترك در چتر، وزن هزار دانه و درصد اسانس بین سطوح 50 و 100 میکرومولار سالیسیلیک اسید اختلاف معنیداري وجود نداشت.
.1 مقدمه
انیسون با نام علمی Pimpinella anisum L. گیاهی علفی و یکساله از خانواده چتریان - Apiaceae - است .[2] سالیسیلیک اسید از ترکیبات فنلی است که در تعداد زیادي از گیاهان وجود دارد. این تریک امروزه به عنوان مادهاي شبه هورمونی محسوب میگردد که نقش مهمی در رشد و نمو گیاهان ایفا میکند .[10] القاي گلدهی، رشد و نمو، سنتز اتیلن، تأثیر در باز و بستهشدن روزنهها و تنفس از نقشهاي مهم سالیسیلیکاسید به شمار میرود .
استفاده از سالیسیلیک اسید به صورت محلولپاشی در برگ، عملکرد دانه را افزایش میدهد .[4] مطالعات انجام شده بر گیاه ذرت نشان داده است که کاربرد سالیسیلیک اسید سبب تحریک رشد در این گیاهان میشود .[5] پژوهشگران اثر سالیسیلیک اسید را در دو گیاه ریحان و مرزنجوش مورد بررسی قرار داد و افزایش شاخصهاي رشد و عملکرد دو گیاه یاد شده را در غلظتهاي 0/01 و 0/01 میلیمولار گزارش نمود .
براي بررسی واکنش گیاه به لیمو به افشانه کردن سالیسیلیک اسید، اسدي و شکاري [1] آزمایشی مزرعهاي انجام دادند. هورمون سالیسیلیک اسید به صورت محلولپاشی بر روي قسمتهاي هوایی گیاه به لیمو مورد ارزیابی قرار گرفت. کاربرد سالیسیلیک اسید موجب شد تا ارتفاع گیاه، وزن خشک، شاخص سطح برگ، شاخص محتواي کلروفیل، محتواي نسبی آب، اندازه روزنه، تعداد روزنه و میزان اسانس را افزایش یابد. محلولپاشی سالیسیلیکاسید روي بخشهاي هوایی گیاه ریحان و مرزنگوش باعث افزایش ارتفاع گیاه، تعداد شاخ و برگ، وزن تر و خشک، پلیآمینها و کربوهیدارتها و همچنین درصد و کیفیت اسانس شد. افزایش میزان اسانس در اثر محلولپاشی گیاهان با سالیسیلیکاسید ممکن است در اثر افزایش رشد رویشی، جذب مواد غذایی بیشتر توسط ریشهها به دلیل افزایش فعالیتهاي فتوسنتزي گیاه و همچنین تغییر در جمعیت غدههاي تولیدکننده اسانس در برگ و گلها باشد .
هدف از انجام این پژوهش بررسی تأثیر محلولپاشی سالیسیلیکاسید بر صفات کمی و کیفی گیاه دارویی انیسون بود.
.2 مواد و روشها
این آزمایش به صورت طرح بلوكهاي کامل تصادفی در سال 1394 به صورت گلدانی به مرحله اجرا در آمد. فاکتور مورد بررسی شامل محلولپاشی بوتههاي انیسون توسط سالیسیلیک اسید در 3 سطح: صفر - شاهد - ، 50 و 10 میکرومولار هر 30 روز یکبار بود. براي انجام این آزمایش، از بذور گواهی شده و استاندارد انیسون که از شرکت پاکان بذر اصفهان تهیه شده بود استفاده شد. قبل از کاشت بذور با محلول 5 درصد هیپوکلریت سدیم به مدت 5 دقیقه ضدعفونی شدند، سپس چندین مرحله شستشو توسط آب مقطر انجام شد تا هیپوکلریت سدیم شسته شود.
براي انجام آزمایش از گلدانهاي شماره 6 - قطر دهانه 60 سانتیمتر و ارتفاع 20 سانتیمتر - استفاده گردید. روش کاشت به صورت گلدانی و خاك کاملاً زهکشی شده و نرم - چون دانههاي 1/5 تا 2 میلیمتري انیسون با ذرت خاك ارتباط قوي داشته باشند تا درصد جوانهزنی آنها کاهش نیابد - در فروردین 1394 صورت پذیرفت. خاك گلدان به نسبت ماسه - دو قسمت - و رس - یک قسمت - تهیه شد. ماسه مورد استفاده قبل از استفاده سرند شده و به وسیله متام سدیم ضدعفونی گردید. آنگاه مقدار 10 کیلوگرم از این خاك تهیه شده در گلدانهاي تیمار شاهد ریخته شد. در ابتدا 15-20 بذر در عمق 2/5 سانتیمتري از سطح گلدانها کاشته شدند و اولین آبیاري بلافاصله بعد از کاشت انجام شد.
آبیاري گلدانها هر 5 روز با کمک محلول غذایی هوگلند انجام شد. بعد از سبز شدن بذور، در گلدانهایی که بذور سبز نشده بودند واکاري انجام گرفت. دو بار عمل تنک کردن در مرحله دو برگی و چهار برگی انجام شد تا اینکه سرانجام تعداد بوته در هر گلدان به 6 بوته تقلیل یافت. درگیاهان کشت شده هیچ گونه آفت یا بیماري خاصی مشاهده نگردید. بعد از گذشت 110 روز پس از کشت بذور - اوایل مرداد - ، عملیات نمونهبرداري از گلدانها انجام شد. براي محاسبه وزن خشک بوته، نمونههاي مورد نظر به مدت 48 ساعت در آون و در دماي 70 درجه سانتیگراد قرار گرفتند و سپس با استفاده از ترازوي دیجیتالی وزن شدند. به منظور تعیین مقدار اسانس در دانه، دانههاي هر گلدان به آزمایشگاه اسانسگیري منتقل شد و در آزمایشگاه عمل استخراج اسانس با استفاده از روش تقطیر با آب به وسیله دستگاه کلونجر انجام گرفت. مدت اسانسگیري 3 ساعت بود که 80 درصد از اسانسها در 50 دقیقه اول خارج شدند. پس از رطوبتزدایی و آبگیري توسط سولفات سدیم بازده اسانس - درصد - نسبت به وزن خشک دانه محاسبه شد .[11] پس از پایان آزمایشات، آنالیز دادهها با استفاده از نرمافزار آماري SAS و مقایسه میانگینها به روش آزمون دانکن در سطح احتمال 5 درصد انجام شد.
.3 نتایج
ارتفاع اندام هوایی: نتایج تجزیه واریانس - جدول - 1 نشان داد که سالیسیلیک اسید در سطح احتمال پنج درصد تأثیر معنیداري بر ارتفاع اندام هوایی داشت. بر اساس نتایج مقایسه میانگین ارتفاع اندام هوایی تحت تأثیر فاکتور سالیسیلیک اسید - جدول - 2 مشخص گردید که کاربرد سالیسیلیک اسید موجب افزایش ارتفاع اندام هوایی نسبت به شاهد شد. همچنین بین سطوح 50 و 100 میکرومولار سالیسیلیک اسید تفاوت معنیداري ملاحظه نشد.
وزن خشک بوته: بر اساس نتایج تجزیه واریانس تأثیر معنیداري در سطح احتمال یک درصد در اثر سالیسیلیک اسید وجود داشت - جدول . - 1 نتایج مقایسه میانگین وزن خشک بوته تحت تأثیر سالیسیلیک اسید - جدول - 2 نشان داد محلولپاشی سالیسیلیک اسید موجب افزایش وزن خشک بوته شد، همینطور سطوح 50 و 100 میکرومولار سالیسیلیک اسید اختلاف معنیداري وجود نداشت.
تعداد چتر در بوته: اطلاعات به دست آمده از نتایج تجزیه واریانس مبین این بود که سالیسیلیک اسید در سطح احتمال یک درصد تأثیر معنیداري بر تعداد چتر در بوته داشت - جدول . - 1 بر اساس نتایج مقایسه میانگین تعداد چتر در بوته تحت تأثیر فاکتور سالیسیلیک اسید - جدول - 2 مشخص شد که با محلولپاشی سالیسیلیک اسید تعداد چتر در بوته افزایش یافت، به طوري که از 10/61 چتر در تیمار شاهد به 13/86 چتر در تیمار 100 میکرومولار سالیسیلیک اسید افزایش پیدا کرد.
تعداد چترك در چتر: نتایج تجزیه واریانس بیانگر این بود که اثر محلولپاشی سالیسیلیک اسید در سطح احتمال پنج درصد بر روي تعداد چترك در چتر معنیدار بود - جدول . - 1 اطلاعات بدست آمده از نتایج مقایسه میانگین تعداد چترك در چتر تحت تأثیر فاکتور سالیسیلیک اسید نشان داد که کاربرد سالیسیلیک اسید با افزایش تعداد چترك در چتر نسبت به شاهد همراه بود، به طوري که بیشترین تعداد چترك در چتر به میزان 9/85 و 10/4 چترك به ترتیب در تیمار 50 و 100 میکرومولار سالیسیلیک اسید و کمترین تعداد چترك در چتر به میزان 8/01 چترك در تیمار شاهد حاصل شد
تعداد بذر در چترك: نتایج حاصل شده از تجزیه واریانس مشخص کرد که تأثیر معنیداري در سطح احتمال پنج درصد در اثر سالیسیلیک اسید وجود داشت - جدول . - 1 نتایج به دست آمده از مقایسه میانگین تعداد بذر در چترك تحت تأثیر فاکتور سالیسیلیک اسید - جدول - 2 بیانگر این بود که با محلولپاشی سالیسیلیک اسید تعداد بذر در چترك نیز نسبت به شاهد افزایش نشان داد، به نحوي که بیشترین تعداد بذر 12/75 - بذر - در تیمار 100 میکرومولار سالیسیلیک اسید به دست آمد.
وزن هزار دانه: بر اساس نتایج حاصل شده از تجزیه واریانس در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنیداري در اثر سالیسیلیک اسید وجود داشت - جدول . - 1 نتایج مقایسه میانگین وزن هزار دانه تحت تأثیر فاکتور سالیسیلیک اسید - جدول - 2 نشان داد که با مصرف سالیسیلیک اسید وزن هزار دانه نسبت به شاهد افزایش پیدا کرد، همچنین سطوح 50 و 100 میکرومولار در یک گروه آماري واقع شدند.
درصد اسانس: نتایج تجزیه واریانس مبین این بود که اثر سالیسیلیک اسید در سطح احتمال پنج درصد بر روي درصد اسانس معنیدار شد - جدول . - 1 اطلاعات به دست آمده از نتایج مقایسه میانگین درصد اسانس تحت تأثیر فاکتور سالیسیلیک اسید نشان داد که محلولپاشی سالیسیلیک اسید با افزایش درصد اسانس همراه است، همچنین بین سطوح 50 و 100 میکرومولار سالیسیلیک اسید تفاوت معنیداري وجود نداشت - جدول . - 2
جدول -1 نتایج تجزیه واریانس تأثیر محلولپاشی سالیسیلیک اسید بر صفات کمی و کیفی گیاه دارویی انیسون
جدول -2 مقایسه میانگینهاي اثر محلولپاشی سطوح مختلف سالیسیلیک اسید بر صفات کمی و کیفی گیاه دارویی انیسون
.4 بحث
با محلولپاشی سالیسیلیک اسید، ارتفاع اندام هوایی و وزن خشک بوته بهبود یافت. سازوکاري که سالیسیلیک اسید رشد ریشه و اندام هوایی را در برخی گیاهان افزایش میدهد به خوبی شناخته نشده است
