بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تأثیر محلولپاشی سالیسیلیک اسید بر روي صفات کمی و کیفی گیاه دارویی ماریتیغال آزمایشی به صورت بلوكهاي کامل تصادفی در 3 تکرار در سال 1394 اجرا شد. فاکتور اعمال شده در این آزمایش محلولپاشی سالیسیلیک اسید در 3 سطح صفر - شاهد - ، 100 و 200 میکرومولار بود. بر اساس نتایج به دست آمده اثر سالیسیلیک اسید بر ارتفاع اندام هوایی در سطح احتمال یک درصد و بر وزن خشک بوته، تعداد کاپیتول در بوته و تعداد دانه در کاپیتول در سطح پنج درصد معنیدار بود. همینطور اثر سالیسیلیک اسید بر وزن هزار دانه و درصد روغن معنیدار نگردید. نتایج حاکی از آن بود که محلولپاشی سالیسیلیک اسید باعث افزایش ارتفاع اندام هوایی، وزن خشک بوته، تعداد کاپیتول در بوته و تعداد دانه در کاپیتول شد، به طور کلی بین سطوح 100 و 200 میکرومولار سالیسیلیک اسید تفاوت معنیداري از لحاظ آماري مشاهده نگردید.
کلمات کلیدي: ماریتیغال، سالیسیلیک اسید، درصد روغن، کاپیتول.
مقدمه
ماریتیغال - Silybum marianum L. - گیاهی یک ساله یا دوساله از تیره کاسنی - Asteraceae - که اهمیت زیادي در صنایع داروسازي براي درمان ناراحتیهاي کبدي مانند هپاتیت، سیروزهاي کبدي، صدمات کبدي ناشی از مصرف الکل، ناراحتی-هاي معده و درمان مسمویت ناشی از برخی قارچهاي سمی دارد - . - ,Ram et al 2005, Persons & Cuthbertson. 2000 سالیسیلیک اسید یا ارتو هیدروکسی بنزوئیک اسید، یک تنظیمکننده رشد درونی از گروه ترکیبات فنلی طبیعی میباشد که در تنظیم فرآیندهاي فیزیولوژیکی گیاه نقش دارد. القاي گلدهی، رشد و نمو، سنتز اتیلن، تأثیر در باز و بستهشدن روزنهها و تنفس از نقشهاي مهم سالیسیلیک اسید به شمار میرود . - Raskin, 1992 - به طورکلی سالیسیلیک اسید اثرات کلیدي در گیاهان از جمله تأثیر در جذب عناصر غذایی - Glass, 1975 - ، پایداري غشاء - Glass & Dunlop, 1974 - ، روابط آبی، عملکرد روزنهها، بازدارندگی سنتز اتیلن و افزایش رشد - - Glass, 1975 , Rajasekaran & Blake, 1999 دارد. اسپري سالیسیلیک اسید بخشهاي هوایی گیاهان ریحان و مرزنگوش باعث افزایش ارتفاع گیاه، تعداد شاخ و برگ، وزن تر و خشک، پلی آمینها و کربوهیدراتها و همچنین درصد و کیفیت اسانس شد . - Gharib, 2007 - گزارشهاي دیگري نیز از نقش سالیسیلیک اسید بر افزایش عملکرد ریحان و مرزنجوش شده است . - Fatma & Gharib. 2007 - اسید سالیسیلیک باعث افزایش معنیدار سطح برگ و وزن خشک اندامهاي هوایی و مقدار کلروفیل کل میگردد . - Arvin et al., 2011 - همچنین با تیمار بذرهاي فلفل با اسید سالیسیلیک و اسید سولفوسالیسیلیک به این نتیجه رسیدند که غلظت 0/1 میلیمولار نسبت به غلظتهاي 1 و 0/01 میلی-مولار بیشترین تأثیررا در افزایش تعداد برگ، ارتفاع بوته و وزن خشک و تر دارد . - Mendoza et al., 2002 -
هدف از انجام آزمایش بررسی تأثیر محلولپاشی سالیسیلیک اسید بر صفات رویشی و درصد روغن گیاه دارویی ماریتیغال بود.
مواد و روشها
این آزمایش در گلخانهاي شخصی واقع در شهرستان کرج به صورت طرح بلوكهاي کامل تصادفی در 3 تکرار در سال 1394 صورت پذیرفت. فاکتور مورد نظر در این آزمایش شامل محلولپاشی بوتههاي ماریتیغال توسط سالیسیلیک اسید در 3 سطح صفر - شاهد - ، 100 و 200 میکرومولار در 3 مرحله 5-6 برگی، ساقهدهی و ابتداي گلدهی بود. براي انجام این آزمایش، از بذور گواهی شده و استاندارد ماریتیغال رقم مجارستانی که از شرکت پاکان بذر اصفهان تهیه شده بود استفاده شد. ابتدا به منظور بر طرف کردن خواب بذر، بذور مرطوب شده در دماي 5 درجه سانتیگراد قرار گرفتند. قبل از کاشت بذور با محلول5 درصد هیپوکلرید سدیم ضدعفونی شدند و پس از شستشو با آب مقطر در هر گلدان کشت گردیدند. در هر گلدان به میزان مساوي از خاك باغچه، ماسه و کود دامی ریخته شد. ماسه مورد استفاده قبل از استفاده سرند شده و به وسیله متام سدیم ضدعفونی گردید. قبل از کشت بذ.ر، آبشویی بستر انجام گرفت. همچنین در هر گلدان 5 عدد بذر کاشته شد و در مرحله 4 برگی عمل تنک صورت گرفت و 2 بوته در هر گلدان نگهداري شد. کشت بذور در نیمه دوم اسفندماه صورت گرفت و در اواخر تیرماه برداشت نمونهها انجام شد. براي محاسبه وزن خشک بوته، نمونههاي مورد نظر به مدت 48 ساعت در آون و در دماي 70 درجه سانتیگراد قرار گرفتند و سپس با استفاده از ترازوي دیجیتالی وزن شدند. براي روغن گیري از حلال هگزان و دستگاه سوکسله استفاده شد . - Karimzadeh et al., 2001 - پس از پایان آزمایشات، آنالیز دادهها با استفاده از نرمافزار آماري SPSS و مقایسه میانگینها به روش آزمون دانکن در سطح احتمال 5 درصد انجام شد.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس - جدول - 1 نشان داد که سالیسیلیک اسید تأثیر معنیداري در سطح احتمال یک درصد بر ارتفاع اندام هوایی و در سطح پنج درصد بر وزن خشک بوته، تعداد کاپیتول در بوته، تعداد دانه در کاپیتول داشت، همچنین محلولپاشی سالیسیلیک اسید تأثیر معنیداري بر صفات وزن هزار دانه و درصد روغن نداشت. بر اساس نتایج مقایسه میانگین - شکل - 1 محلولپاشی سالیسیلیک اسید موجب ارتفاع اندام هوایی، وزن خشک بوته و تعداد کاپیتول در بوته نسبت به شاهد شد، به گونهاي که بین تیمارهاي 100 و 200 میکرومولار سالیسیلیک اسید تفاوت معنیداري از نظر آماري مشاهده نگردید. همچنین کاربرد سالیسیلیک اسید به صورت محلولپاشی افزایش تعداد دانه در کاپیتول را نسبت به تیمار شاهد سبب شد به طوري که بیشترین افزایش به مقدار 19/92 درصد در تیمار 100 میکرومولار سالیسیلیک اسید حاصل گردید. همینطور مشخص شد که بین سطوح مختلف سالیسیلیک اسید در وزن هزار دانه و درصد روغن گیاه دارویی ماریتیغال اختلاف معنیداري وجود نداشت.
جدول -1نتایج تجزیه واریانس تأثیر محلولپاشی سالیسیلیک اسید روي برخی از صفات کمی و کیفی گیاه دارویی ماریتیغال
شکل -1مقایسه میانگینهاي تأثیر محلولپاشیسالیسیلیکاسیدرويبرخیاز صفات کمیو کیفیگیاهداروییماریتیغال
مشاهده شد که کاربرد سالیسیلیک اسید موجب بهبود صفات رویشی شد. احتمالاً سالیسیلیک اسید با افزایش بعضی از هورمونهاي گیاهی شامل اکسین و سیتوکنینها شده و از این طریق باعث بهبود رشد، ارتفاع بوته، وزن خشک بوته، تعداد کاپیتول، تعداد دانه شد و در نتیجه روي افزایش صفات ذکر شده تأثیر میگذارد . - Bezrukova&Shakirova 1997 - همچنین استفاده از سالیسیلیک اسید موجب افزایش تقسیم سلولی درون مریستم و در نتیجه موجب افزایش ارتفاع گیاه و طول ریشه میشود - . - Bakry et al., 2012, Gutierrez et al., 1998 محققین بیان کردند که سالیسیلیک اسید با افزایش تقسیم و طویل شدن سلولی، افزایش فعالیتهاي آنزیمی و تولیدات فتوسنتزي توانست رشد گیاه را بهبود و منجر به افزایش ارتفاع و وزن خشک بوته گردید . - Bakry et al., 2012 - سالیسیلیک اسید از طریق تأثیر بر بیوسنتز اتیلن، پیري برگها را به تأخیر انداخته و از این طریق مدت زمان حفظ سطح برگ افزایش و به دنبال آن فتوسنتز و انتقال مواد فتوسنتزي به مخازن افزایش مییابد
