بخشی از مقاله
نقش سازمان ملل متحد در بررسی روند تغییرات آب و هوائی
چکیده:
هنگامه ي مطرح شدن نظریه ي گرمایش جهانی ناشی از تغییرات آب وهوا توسط اسوانت آرینوس ، به علت عدم توجهات به این حوزه کمتر کسی احتمال میداد که این موضوع بتواند درکوتاه مدت به بزرگترین چالش حقوق و نظام بین المللی تبدیل شود. تغییرات آب وهوا محیط زیست،منابع طبیعی، ساختارهاي زیربنایی ،اقتصاد،صلح و امنیت بین الملل و سایر جنبه هاي بشري را تحت تاثیر خود قرار داده است.کنترل اثرات منفی ناشی از تغییرات آب وهوایی زمینه را براي اقدامات جهانی و نیز همکاري ملتها و دولتها فراهم نمود، از اینرو نقش سازمان ملل متحد به عنوان مهمترین سازمان هاي بین المللی که توانایی گردآوري تمام کشورها و دولتهاي جهان را به پاي میز مذاکره جهت اتخاذ راه حل مشکلات ناشی از هرگونه تغییرات و مسائل ازجمله تغییرات آب و هوایی را داشته قابل توجه و بررسی می باشد.
کلید واژگان: حقوق بین الملل.سازمان ملل متحد.تغییرات آب و هوایی.گازهاي گلخانه اي
مقدمه:
بشر همواره به دنبال آسایش خود در هر زمان و هر مکان بوده و محیط زیست بر این آسایش موثربوده است..تغییرات آب وهوا به راحتی قابل اندازه گیري می باشد و تاثیراین تغییرات آب و هوا بر روند کنونی بشر به راحتی ملموس است.مدتهاست که دیگر از برف و سرماي گذشته خبري نیست ،برف کم می بارد و اگر می بارد دوام چندانی ندارد رودها پیوسته در حال خشک شدن هستند، محصولات کشاورزي در حال صدمه دیدن است، بیماري هاي مختلف و ناشناخته افزایش پیدا کرده اند، بسیاري از مردم جهان یا با مشکل کمبود آب آشامیدنی یا با خشکسالی هاي پی در پی روبرو هستند.بسیاري از سیاستمردان و دولتمردان نیز به این موضوع توجه نشان داده و همین موجب شد تا از اواخر دهه ي 70 تغییرات آب وهوایی در حوزه ي روابط بین الملل در چارچوبی مشخص در سازمان ملل متحد مطرح و در مورد راه کارهاي کاهش تجارت کربن که عامل اصلی تغییرات آب وهوایی است به بحث و مذاکره پرداخته شود.این سازمان جهانی بعد از آن همواره تلاش کرده تا کشورها را در مکان هاي مختلف به پاي میز مذاکره بکشاند و موضوع تغییرات آب و هوایی را با روند جدي تري دنبال کنند نشستهایی که در ریو دوژانیروي برزیل دنبال شد واجلاس کپنهاك نمونه هایی ازاین میزگردهاست که نتایج آن شکلی حقوقی به موضوع تغییرات آب وهوایی با تصویب توافقنامه ها بخشیده است .از اینرو نقش سازمان ملل متحد به عنوان سازمانی جهانی و مهمترین سازمان در حوزه ي نظام بین الملل همواره مورد اهمیت بوده است ؛ سازمان ملل متحد از آن جایی که تنها سازمانی است که قدرت گردآوري تمام کشورهاي جهان را به پاي میز مذاکره دارد مورد توجه است ، چرا که اگر این نقش پررنگ جلوه کند و مذاکرات را در جهت بهبود روند موضوع تغییرات آب وهوایی سرعت بخشد می توان از نتایج و تاثیرات تغییرات آب وهوا با شدت و سرعت کنونی جلوگیري کند. این مقاله در پی پاسخ دادن به این سوال اساسی خواهد بود که نقش سازمان ملل متحد در خصوص گردآوري دولتها جهت بررسی روند تغییرات آب وهوایی با توجه به اهمیت این موضوع چگونه بوده است؟مقاله ي حاظر درصدد پاسخ به این سوال اساسی است و بدین منظور و رسیدن به پاسخی قانع کننده که تاثیر سازمان ملل متحد دربررسی تغییرات آب و هوا میباشد ، چندین موضوع محوري را تبیین خواهد نمود: نخست مفهوم تغییرات آب وهوایی و مولفه هاي ایجاد آن چه بوده است؟دوم: چه عواملی موجب شده است تا دولتها به بررسی روند تغییرات آب و هوایی ترغیب شوند؟ سوم:
تدابیر سازمان ملل متحد در ارتباط با موضوع تغییرات آب و هوایی تاکنون در جامعه ي بین المللی چه بوده است؟ و نهایتا چه راه کارهایی را ملل متحد جهت جلوگیري از این تغییرات اتخاذ نمایند؟ اگر این مقاله بتواند اهمیت نقش سازمان ملل متحد را در پیوند این جوامع و بدنبال آن اتخاذ راه حل هاي اساسی جهت جلوگیري از روند شتابان تغییرات آب و هوایی درسمت و سوي احترام و رعایت حقوق بشر نشان دهد نیل به مقصود کرده است.
بخش اول: مفهوم تغییرات آب وهوایی و مولفه هاي ایجاد آن
کارشناسان هواشناسی گرم شدن هوا را از سالهاي 1800، آنالیز کرده اند. اغلب آنها به این نتیجه رسیده اند که فعالیت هاي انسانی عامل اصلی این گرم شدن هوا است. فعالیت هاي انسانی با افزایش خاصیت گلخانه اي زمین در گرم شدن زمین دخالت دارد. اثرگلخانه اي، سطح زمین را در فرایند پیچیده اي که باهمراهی نور خورشید، گازها و ذرات موجود در اتمسفر صورت می گیرد گرم می کند. اصلی ترین فعالیت انسانی که منجر به گرماي زمین می شود سوزاندن سوختهاي فسیلی (زغال سنگ، نفت، گازطبیعی)و از بین بردن جنگلها است.
بیشتر سوخت فسیلی در اتومبیلها، کارخانه ها و نیروگاه ها به مصرف می رسد. سوزاندن این سوختها گاز دي اکسیدکربن با علامت اختصاريCO2تولید می کند((sajadifar,2010:26 گازهایی که گرما را دراتمسفر زمین نگه می دارند اصطلاحاًیا به دام می اندازند، گازهاي گلخانه اي نامیده می شوند. بخارآب((H2O ، دياکسیدکربن((CO2 ،اکسیدنیترو((N2O، متان((CH4 ، ازن جو پایین((O3 ، کلروفلوئوروکربنها (CFCs)، هیدروفلوئوروکربنها (HFCs)و پرفلوئوروکربنها (PFCs)گازهايگلخانهاي هستند. تمامی این گازهادر ایجاد پدیده گلخانهاي در جو زمین نقش دارند و در این میان بخار آب و دي اکسیدکربن مجموعا 90درصد از سهم گازهاي گلخانه اي را به خود اختصاص می دهند.گازهايگلخانه اي بطور طبیعی در جو زمین وجود دارند اما فعالیتهاي انسانها و آلودگیهاي ناشی از این فعالیتها، مقدار گازهاي مذکور را بطور غیر طبیعی افزایش میدهد. درنتیجه گرماي ناشی از تابش اشعه خورشید در جوزمین محبوس میشود و دماي کره زمین را بالا میبرد.گازهايگلخانهاي داراي منابع تولیدکننده طبیعی و غیر طبیعی هستند. این منابع چشمه هاي گازهاي گلخانهاي نامیده میشوند. از طرفی مقدار گازهاي گلخانهاي در اثر تغییر و تحولات شیمیایی در جو یا توسط منابع جذب کننده این گازها که اصطلاحا چاهک نامیده میشوند، کاهش مییابد. هر گاز گلخانهاي طول عمر مشخصی دارد و با توجه به نوع گازگلخانه اي میزان تاثیر آن بر شدت اثر گلخانه اي نیزمتفاوت است.
معمولا گاز دياکسیدکربن به عنوان مبناي تعیین میزان تاثیر گاز گلخانهاي بر گرماي زمین، درنظرگرفته میشود
و پتانسیل گرمایش سایر گازها نسبت به این گاز سنجیدهشود می .به خوبی مشخص است که آب وهواي زمین یک حالت ایستا ندارد اما در طی سال ها تغییر می کند ( (webb & Overpeack1993: 34
بخش دوم:عوامل ترغیب کشورها در بررسی تغییرات آب وهوا
آب و هوا و تغییر آب و هوایی نقش مهمی را در شکل دادن به محیط زیست ، منابع طبیعی ، ساختارهاي زیربنایی ، اقتصاد و دیگر جنبه هاي زندگی در تمام کشورهاي جهان بازي می کند، تاثیري که تغییرات آب وهوا بر جنبه هاي مختلف زندگی بشري دارد موجب شده است تا کشورها به موضوع تغییرات آب وهوایی تمایل نشان دهند. از جمله ي تاثیراتی که تغییرات آب و هوا دارد و پیامدهاي آن را میتوان موردبررسی قرار داد:
گفتار اول:پیامدهاي محیطی :
با پیش بینی افزایش دما توزیع منطقه اي پوشش گیاهی تغییر خواهد کرد و این تغییر در مناطقی که دما افزایش می یابد مانند عرض هاي بالاتر بیشتر خواهد بود(1986:1،...(Shugart:&در عرض هاي پایین تر که عنصر دما غالب می باشد و تغییرات دما کمتر است اثرات گرمایش جهانی از طریق مقدار و پراکنش رطوبت محسوس است،با توجه به میزان رطوبت خاك،برخی مناطق اقلیمی اقلیم مشابه مدیترانه را تجربه خواهند کردکه از مشخصات آن کاهش بارش و نرخ هاي بیشتر تبخیر می باشد(Mitchell &…1990:2)(Pittack & Salinger.1991:22)
1-1-2گرم شدن زیاد هواباعث ذوب تودههاي یخ در قطب شمال وجنوب می شود که باعث بالاآمدن سطح آب دریاها شده وباعث ایجاد سیلهاي ساحلی می شود . ( سیلهاي ساحلی می تواند باعث جریان یافتن آبهاي
شور به مناطقی شود که نمک براي آنها خطرناك است ، و باعث تهدید گیاهان و حیوانات در آن مناطق می شود . به عنوان مثال ، افزایش در محتواي نمک خلیج دلوار3 و چساپیک4 و تعداد صدفهاي خوراکی که قادر بودند درآن آبها زندگی کنند را کاهش داده است . همچنین سیلهاي ساحلی بخشهاي وسیعی از زمین و بسیاري از بزرگترین و مهمترین شهرها را به زیر آب خواهد برد . ) به عنوان مثال یخ هاي غربی قطب جنوب و لایه هاي یخی گرین لند ذوب می شوند ( که باعث بالا آمدن سطح دریاها تا بیش از10متر خواهد شد ، البته طی چند دهه ، گردش گرمایی اقیانوسی دچار وقفه وتوقف خواهد شد ) و با آن جریان مهم گلف استریم ایست کرده و باعث زیر آب رفتن بخش هایی از زمین می شود . امروزه ثابت شده که جریان گلف استریم یکی از عوامل اصلی تعادل جوي در کره زمین است.اما خود این جریان به شدت ناپایدار است بطوریکه تغییرات شدید درجه حرارت آب اقیانوس براحتی باعث اختلال در آن میشود . بسیاري از دانشمندان وقوع عصرهاي مختلف یخبندان در گذشته را به برهم خوردن تعادل جریان گلف استریم نسبت می دهند . پیش بینی می شود که مناطق با عرض جغرافیایی بالا مانند گرین لند سریع تر از بقیه دنیا گرم می شوند .همچنین کاهش بارش و دماي بیشتر در مزارع اونتاریو5 می تواند به طرز قابل ملاحظه اي میزان محصولات را کاهش داده و خساراتی را در این منطقه در هر سال وارد نماید((Smit,1987:11 همچنین تولید غله در نیمه ي غربی آمریکا کاهش یافته و افزایش اساسی در بسامد و شدت خشکسالی در مزارع گندم در نواحی شمالی کانادا انتظار می رود((Williams &..1988:13عوامل فوق به طور کلی منجر به ایجاد اختلال در الگوي تجارت جهانی محصولات کشاورزي خواهد شد.
2-1-2مطالعات دانشمندان کانادایی به برآوردهایی در مورد تغییرات آ ب وهوا براي منابع آتی آب در دریاچه ي گریت و سامانه ي رودخانه ي لورنس (Sorensen.1987:23) و کبک شمالی((Singh.1988:34
منجر شده است که ریخت شناسی سطح به شدت بر پراکنش ،شدت بارش و جریان آب اثر دارد و نیز سطح آبهاي زیر زمینی پایین خواهد آمد و خشکسالی و قحطی همه جارا فرا خواهد گرفت.
3-1-2 مکان بادهاي موسمی تغییر خواهد کرد که حاصل آن ایجاد و توسعه کویرها می باشد .
4-1-2 برخی مناطق ممکن است به طورافزایندهاي سردتر شوند و مناطق حاصلخیز و کشاورزي ممکن است خشک شده و قابلیت کشاورزي خود را از دست بدهند .
5-1-2 تغییرات آب و هوایی ممکن است محل سکونت هاي طبیعی و اکوسیستم ها را تغییر دهند. همه موجودات زنده وابسته به این مکانها هستند . خیلی از این مکانها وابسته به یک توازن ریزش باران ، دماو نوع خاك هستند . یک تغییر سریع در آب و هوا می تواند به این توازن حساس آسیب برساند و خیلی از انواع موجودات زنده را به خطر بیندازد .
6-1-2 وقتی دما افزایش پیدا کند تبخیرنیز افزایش پیدا کرده و در پی آن بارندگی ودرنهایت فرسایش خاك( و وقوع سیل و ...) افزایش می یابد و این امري است که نگرانی ها را دامن زده است به خصوص اینکه شواهدي از آن را در سالهاي اخیر مشاهده می نمائیم .
7-1-2 درسالهاي اخیر به دلیل اهمیت بحث تغییر آب و هوا مطالعات گوناگونی بر زندگی پرندگان انجام شده و نتایج جالبی بدست آمده است . در مجموع تغییر آب و هوا آثار مستقیم و غیر مستقیم برزندگی پرندگان دارد که می تواند به شدت چرخه زندگی آنها را دچارمشکل کند . تحقیقات نشان می دهد باگرمتر شدن هوا ، پرندگان هنگام مهاجرت به عرضهاي شمالی تر می روند و درآنجا ساکن می شوند .به این ترتیب پرندگان مسافت بیشتري را نسبت به گذشته هنگام مهاجرتشان طی می کنند که می تواندباعث از بین رفتن گونه هاي ضعیف تر آنها شود . تحقیقات نشان می دهد ، از آنجا که مسیر مهاجرت پرندگان به این ترتیب طولانی تر می شود ، پرندگان ضعیف توان طی کردن مسیر را ندارند ، از این رو مهاجرت پرندگان به عرضهاي شمالی تر سبب از میان رفتن گونه هاي ضعیف می شود . یک مطالعه جالب که در سال 1997 به وسیله دانشگاه میشیگان آمریکا انجام شده است ، نشان می دهد بادوبرابرشدن غلظت دي اکسید کربن در جو و به دنبال آن گرمایش بیشتر هوا ، تعداد مناطق مشخص بسیار کمتر شده و در بعضی مناطق اصلا یافت نمی شوند . از سوي دیگر به علت گرمایش کلی جهان ،زمان گل دهی و رشد گونه هاي گیاهی نیز نسبت به گذشته تغییر یافته است . در این حالت مشاهده شده است پرندگان مختلف ، گاهی حدود یک یا دو هفته زودتر تخمگذاري می کنند که این باعث می شود سن پرندگان هنگام مهاجرت حدود یک یا دو هفته بیشتر باشد . در چنین شرایطی هنگام بازگشت یا در طول سفراحتمال از میان رفتن پرندگان بیشتر و جمعیت آنها روزبه روز کمتر می شود . همچنین اثرات غیرمستقیم دیگري مانند بالا آمدن سطح آب دریاها می تواند برزندگی پرندگانی که در مناطق ساحلی تخمگذاري می کنند به شدت اثرگذار باشد و باعث از میان رفتن مناطق مورد نیازآنها شود . کاهش چمنزارهاي سرسبز که به وسیله مرغابی ها براي تخمگذاري انتخاب می شود نیز از دیگر عوامل تهدیدکننده بر زندگی پرندگان است . مشاهده شده است که با کاهش سطح چمنزارها به علت گرمی هوا ، به ازاي هر یک درجه سانتی گراد افزایش دما از جمعیت مرغابی ها حدود بیست و پنج درصد کاسته شده است.
8-1-2با وقوع گرمایش جهانی طوفان هاي حاره اي افزایش پیدا خواهد کرد به طور مثال در نیمکره ي
جنوبی با گرم تر شدن دماي سطح دریا تند باد هاي حاره اي شدیدتر شده و احتمالا در 400-200 کیلومتري بخش جنوبی این نیمکره به وقوع خواهد پیوست(.(Salinger & Pittock ,1991:259همچنین مناطقی از قبیل استرالیا ،نیوزلند و سواحل شمالی اقیانوس آرام و اقیانوس اطلس شمالی نیز تحت تاثیر این تغییرات قرار گرفته اما برخی از جزایر اقیانوس آرام جنوبی نمی توانند چنین حوادثی را تجربه کنند(moallemi,1992:23)
گفتار دوم:پیامدهاي اجتماعی :
1-2-2 تغییرات آب وهوایی ممکن است سلامت انسانها را به طورمستقیم یا غیر مستقیم تحت تاثیر قراردهد .
به عنوان مثال ، فشار گرمایی و دیگر مشکلات سلامتی وابسته به گرما به طور مستقیم به خاطردماهاي خیلی گرم و رطوبت بالا ایجاد می شوند . فشار گرمایی می تواند یک مشکل پزشکی خیلیخطرناکی باشد .
دانشمندان معتقند که در بسیاري از نقاط ، گرم شدن کره زمین تعداد روزهاي خیلی گرم را که در طول سال اتفاق می افتند افزایش می دهد . روزهاي گرم بیشتر گرمایی راکه مربوط به مشکلات سلامت است افزایش می دهد . به طور غیر مستقیم ، اختلالات اکولوژیکی ، آلودگی هوا ،تغییر در ذخایر غذا و آب ، و سیلهاي ساحلی همه نمونه هایی از تاثیرات محتملی است که سلامت انسانها را تحت تاثیر قرار می دهد . چگونگی تطبیق انسانها و طبیعت با تغییرات آب و هوایی تعیین خواهد کرد که به چه میزان سلامت انسانها تحت تاثیر قرار خواهدگرفت . به طور کلی ، کمتر احتمال می رود که انسانهاي فقیر و کشورهاي فقیرداراي پول و منابعی باشند تا از مشکلات سلامتی جلوگیري کنند . بچه هاي خیلی کوچک و بزرگسالان پیرتر در معرض خطر بالاتري هستند .
2-2-2 افزایش دماي زمین موجب گسترش برخی بیماریهاي خطرناك مثل مالاریا،تب کنگو وتب زرد و... نیز می شود.
گفتار سوم:پیامدهاي اقتصادي :
کارشناسان اقتصادي و زیست محیطی در مورد نادیده گرفتن تاثیر گازهاي گلخانه اي و گرمایش هواي کره زمین بر جنبه هاي اقتصادي هشدار داده است . در گزارشی که مشترکا توسط گروهی متشکل ازسازمان هاي امدادرسانی و حفظ محیط زیست انتشار یافته آمده است که ادامه تولید گازهاي گلخانه و درنتیجه افزایش دماي زمین ، می تواند تلاش براي کمک به فقیرترین ساکنان کره زمین را مختل ساخته وبه معکوس شدن روند بهبود شرایط زیستی بشر منجر شود .
بخش سوم:تدابیر سازمان ملل متحد در ارتباط با موضوع تغییرات آب و هوایی
سازمان ملل متحد از سال 1979 این مساله را شناسایی کرده و با برگزاري دهها کنفرانس بین المللی و منطقهاي و تصویب دو سند الزامآور بینالمللی به تدریج سیاست ها، خطمشیها و تدابیر حقوقی را براي رویارویی با تغییرات یاد شده توسعه داده است.تثبیت و کاهش گازهاي گلخانهاي و سازگاري با تغییرات آب و هوایی سه خط مشی ملل متحد در این باره به شمار
