بخشی از مقاله
چکیده
ریاضیات ، علمی با مفاهیم انتزاعی است.انتزاعی بودن علم ریاضیات امکان احساس مفاهیم را دشـوار و در نتیجـه آموزش و یاد گیری آن را سخت کرده اسـت بـه طـوری کـه روش هـای آموزشـی خاصـی را مـی طلبـد . یکـی ازعـواملی کــه در فراینــد هــای یــاد گیــری و درنتیجــه در وضــعیت آمــوزش ریاضــی در دوره ی ابتــدایی تــاثیرمی گــذارد ، روش های یاد دهـی-یـاد گیـری ایـن درس اسـت.روش تـدریس عبـارت اسـت از تعامـل یـا رفتارمتقابـل معلـم و شـاگرد بـــــر اســـــاس طراحـــــی مـــــنظم و هدفـــــدار معلـــــم بـــــرای ایجـــــاد تغییـــــر در رفتـــــار شـــــاگردان. هدف کلی ایـن تحقیـق عبـارت اسـت از: بررسـی روش هـای نـوین یـاددهی-یـادگیری درس ریاضـی در دورهی ابتـدایی و کاربرد آنها.از اهداف دیگر این مقاله: آشنایی با مراحل و ویژگی های هریک از روش های نـوین تـدریس ریاضـی ابتـدایی وآشــنایی یــا اســتفاده و کــاربرد هــر یــک از روش هــا در تــدریس موضــوعات و مفــاهیم ریاضــی مــی باشـــد. روش انجــــــــام ایــــــــن پــــــــژوهش روش مطالعــــــــهی کتابخانــــــــه ای و توصــــــــیفی اســــــــت. از نتایج این پژوهش این است که ،از جمله روشهای نوین تدریس ریاضی که آموزگاران از طریق آشنایی با ویژگیها،مراحل و کاربرد آنها می توانند نقش مهمی در فرایند یاددهی-یـادگیری درس ریاضـیات دوره ابتـدایی داشـته باشـند ،عبارتنـداز:روش تدریس بارش فکـری،روش مبتنـی بـر خلاقیـت، ، روش حـل مسأله،سـاخت گرایی،کاوشـگری، اکتشافی،فراشـناختی،روش بازی،روش مبتنی برهمیاری،روش فعال، روش فبک و... روش هایی که در این مقاله ارائه شده اند ، روش هـایی هسـتند کـه میل و رغبت دانش آموزان را به درس ریاضی بیشتر کرده و آن ها را کنجکاوتر می سازند.
واژگان کلیدی:ریاضیات،تدریس،روش تدریس،روش های نوین تدریس،دورهی ابتدایی
.1مقدمه
فعالیت های آموزشی در هر کشور را می توان سرمایه گذاری یک نسل برای نسل دیگر دانست و هدف اصلی آن توسعه انسانی است. دوره ابتدایی و پیش دبستانی زیربنای نظام آموزشی کشور است که کیفیت آن به طور مستقیم در دوره های بعدی تاثیر دارد.دوره ابتدایی دوره آموزشی رسمی کودکان است به مدارس آموزشی این دوره دبستان گفته می شود و اکنون در کشور ایران شامل دو دوره ،دوره اول( پایه های اول ، دوم، سوم) و دوره دوم(پایه های چهارم،پنجم و ششم) می
1
باشد. اولین دوره آموزش و تربیت برای هر انسانی به طور رسمی، آموزش ابتدایی است.
از جمله اهداف دورهی ابتدایی آموزش مهارت های استدلال کردن و حساب کردن است که می تواند از طریق درس ریاضی قابل دستیابی باشد. یکی از مولفه های اصلی آموزش ریاضی در دوره ابتدایی ،روش های یاددهی-یادگیری است که در آن چگونگی یادگیری ریاضی و در نتیجه چگونگی یاددهی آن مورد بحث قرار می گیرد. هدف های آموزشی و روش های تدریس در نظام های آموزشی مختلف جهان شباهت های زیادی به هم دارند و مقایسه میزان تحقق آنها پژوهشگران را متوجه تاثیر عوامل گوناگون که در فرایند یاددهی-یادگیری دخالت دارند ،کرده است.[7] تدریس عبارت است از هر فعالیتی که از جانب یک فرد به منظور تسهیل یادگیری فرد دیگری انجام می گیرد. [8] تدریس به کلیه فعالیتهای منظم،پیوسته و هدفدار و از قبل طراحی شده معلم اطلاق می شود،که در جهت تحریک و هدایت دانش آموزان،به منظور تسریع و تسهیل یادگیری آنان انجام می گیرد. [4] منظور از روش سازماندهی فرآیند یاددهی – یادگیری و روش تدریس عبارت است از تعامل یا رفتار متقابل معلم و شاگرد بر اساس طراحی منظم و هدفدار معلم برای ایجاد تغییر در رفتار شاگرد.[4] به بیانی دیگر به مجموعه تدابیر منظمی که معلم برای هدایت فعالیت ها ،به منظور دستیابی به اهداف آموزشی،با توجه به شرایط و امکانات اتخاذ می کند،روش تدریس گفته می شود. [6] ریاضیات ، علمی با مفاهیم ذهنی و انتزاعی است ، یعنی بسیاری از مفاهیم ریاضی ،تصوّر اتی از اشیا هستند که ترجمان آن ها به همان صورت ذهنی در دنیای واقعی میسر نیست یکی ازعواملی که در فرایند های یاد گیری و درنتیجه در وضعیت آموزش ریاضی دردوره ی ابتدایی تاثیرمی گذارد ، روش های یاد دهی و یاد گیری این درس است . امروزه سرعت رشد علم هر ثانیه افزایش می یابد ، به همین جهت ، روش های آموزشی متاثر از همین رشد و تحول تکنولوژی ، همچنین تغییر سلایق ، نیاز ها و انتظارات دانش آموزان تغییر می کند.شیوه ی آموزش برای ریاضیات بخصوص در دوره ی ابتدایی باید با کشاندن دانش آموز به راه کشف و شهود، آماده ساختن او به پژوهش ،عادت دادن او به تفکر منطقی، تشویق او به پرسشگری و جستجو گری و با خلاق ساختن ذهن او همراه باشد. [17] در این مقاله با بررسی روش های نوین یاددهی -یادگیری درس ریاضی در دوره ابتدایی، تلاش می شود تا مراحل ، چگونگی و کاربرد این روش ها تبیین شوند.
.2بیان مسئله
با توجه به مشکلاتی که در فرایند یاددهی- یادگیری ریاضیات در دوره ی ابتدایی وجود دارد،از جمله اضطراب دانش آموزان در زنگ های ریاضی ،مشکل یادگیری دانش آموزان در مباحث ریاضی و حل مسئله در سطح کشور و نتایج نگران کنندهی دانش آموزان در آزمون بین المللی تیمز و... ما را ملزم می سازد که به دنبال روش های نوین آموزشی باشیم ، به طوری که بتوانیم با به کار گیری این روش ها ی جدید ، مفاهیم ریاضیات را آن طور که باید ، در سطح ابتدایی به دانش آموزان یاد دهیم . از روش هایی استفاده کنیم که با تفهیم همراه باشد و اندیشه ها را بیاموزد. همچنین از روش هایی استفاده کنیم که انواع فعالیت ها و کار های عملی در آنها لحاظ شده است. در کشور ما ، در اکثر مدارس ،روش های سنّتی برای یاد دهی و یاد گیری ریاضی به کار می روند و برخی از این روش ها ، از پایه اشکالاتی دارند بخصوص اگر از دوره ی ابتدایی
2
مورد استفاده قرار گیرند که در این صورت می توانند در آینده مشکلات جبران ناپذیری برای دانش آموزان ایجاد نمایند، چون بخش عمده ای از وضعیت نامطلوب و مشکلات آموزش ریاضی، به دوره ی ابتدایی بر می گردد. در این دوره از روش های مناسب و جدید آموزش مفاهیم ریاضیات استفاده نمی شود و دانش آموزان از همان ابتدا با روشهای غلط آموزش می بینند که نتیجه ی آن درک نکردن درست مفاهیم ریاضی است. در این جا ، این سوال پیش می آید که ، چگونه می توان مفاهیم اولیه ی ریاضیات را از دوره ی ابتدایی برای دانش آموزان یاد داد تا درک درستی از آن ها پیدا کرده و بتوانند در زندگی از آن ها استفاده نمایند؟ و چگونه می توان از به وجود آمدن مشکلات آموزشی ریاضیات در آینده جلوگیری کرد ؟ مسئله اساسی ما در این تحقیق این است: روش های نوین و متنوع تدریس ریاضی در دوره ی ابتدایی چه روش هایی هستند و دارای چه مراحلی بوده و هر کدام در چه موضوعاتی قابل استفاده می باشند؟ وچگونه می توان از این روش ها برای آموزش مفاهیم ریاضی در دوره ی ابتدایی بهره برد؟
.3ضرورت تحقیق
آمــوزش زمــانی مطلــوب و بهینــه اســت کــه بــا توجــه بــه موضــوع مــورد نظــر از روش و شــیوه هــای آموزشــی مناسب استفاده شود. طبیعتـاً هرشـیوه وروشـی کـه معلـم بـرای آمـوزش مطالـب درسـی خـود انتخـاب مـی کنـد نیازمنـد ابزارخاصی مـی باشـد تـامعلم بـه کمـک آن بتوانـد آمـوزش را بـه صـورت عینـی تـر و روشـن ترارائـه نمایـد. مخصوصـاً بــرای تــدریس درس ریاضــی کــه از علــوم پایــه مــی باشــد وبــدون داشــتن مهــارت هــای لازم درزمینــه اندیشــیدن و پــژوهش در دنیــای پیرامــون و انجــام فعالیتهــای گونــاگون فهــم و یــادگیری عمیــق آن امکــان پذیرنیســت ومعلمــین همواره باید باتوجه بـه هـدفهای کلـی تر،موجبـات تقویـت توانـایی ذهنـی وانگیـزه درونی،ارتقـاء، خلاقیـت، افـزایش درک مفــاهیم درس ریاضــی کــاربردی کــردن آموختــه هــا و توانــایی حــل مســائل پیرامــون خــودرابرای فراگیــران فــراهم آورده وجهت بهبود کیفیت آمـوزش و تسـهیل درامـر یـادگیری تـلاش کننـد و بـرای بـازدهی مناسـب همـواره بـه دنبـال روش هــایی باشــند کــه ضــریب درگیــری دانــش آمــوزان را بــالابرده و آنــان را بــه تجــارب یــادگیری وادار نمایــد. مطالعــه بــین المللــی رونــد آموزشــی ریاضــیات و علــوم»تیمــز«از مهمتــرین و وســیع تــرین مطالعــات تطبیقــی در قلمــرو ارزشــیابی پیشرفت تحصـیلی مـی باشـد کـه تحـت نظـر انجمـن بـین المللـی ارزشـیابی پیشـرفت تحصـیلی انجـام مـی گیرد.یافتـه هــای ایــن مطالعــات منبــع تعیــین کننــده ای بــرای شناســایی نقــاط قــوت و ضــعف نظــام هــای آموزشــی کشــورها در مقیاس ملی و بـین المللـی و ارائـه راهکارهـای علمـی و مـوثر در فراینـد یـاددهی-یـادگیری اسـت.
