بخشی از مقاله
چکیده
با گسترش روز افزون تکنولوژی و اثرات آن بر همه ابعاد زندگی بشر و جهانی شدن خدمات هوشمند، تحولات چشمگیر و اساسی در روند فعالیت های اقتصادی از جمله تجارت و مبادلات مالی بین الملل ایجاد کرده است، و باعث شده ارزهای جدیدی - ارز دیجیتالی - 2 در تجارت عصر فناوری شکل گیرد. ارز دیجیتال مفهومی پیچیده و انتزاعی است که آخرین حلقه تکامل پول محسوب میشود در این مقاله به مفاهیم اساسی در پول تعریف شده و وضعیت حقوقی ارز دیجیتال بیان میشود سپس مفاهیم ارز دیجیتال شرح داده میشوند. در ادامه به مزایا و نقش ارز های مجازی در اقتصاد اشاره میگردد. هدف ما در این مقاله بررسی جایگاه ارزهای دیجیتال در ایران و چالش های پیش رو برای توسعه در ایران میباشد.
.1 مقدمه
در یک نگاه کلی میتوان ارز دیجیتال را زیر مجموع های از تجارت الکترونی ک که ارمغان فناوری اطلاعات و ارتباطات میباشد، دانست. در سالهای اخیر، مصرف کنندگان تمایل چشمگیری برای انجام مبادلات الکترونیکی از خود نشان دادهاند. کاهش هزینه و افزایش سرعت دسترسی به اینترنت و مزایای اقتصادی و اجتماعی تجارت الکترونیکی، از دلایل اصلی توجه مردم به اینگونه مبادلات است. استقرار تجارت الکترونیک نیازمند زیر ساختهای مناسب اقتصادی، فنی، مخابراتی، بانکداری الکترونیکی و به تبع آن ارز دیجیتال به عنوان یکی از مهمترین زیر ساختهای اصلی و لازم در زمینه تجارت الکترونیک، از طریق تسهیل در پرداخت و نقل و انتقال الکترونیکی وجوه معاملات اینترنتی میتواند زمینه رشد و توسعه تجارت الکترونیکی را بیش از پیش فراهم نماید.
در نتیجه رشد و توسعه ارز الکترونیک آثار اقتصادی، سیاسی، تجاری و اجتماعی چشمگیری به همراه خواهد داشت. [1] در این مقاله ضمن آشنایی با ارز دیجیتال - پول الکترونیک - 1، انواع ارز دیجیتال ، ویژگیهای پول دیجیتال و بررسی رشد جهانی آن، جایگاه و بسترهای فنی و حقوقی تجارت الکترونیکی در ایران ارزیابی میشود . سپس تجربه ایران در این زمینه بیان میگردد و چالش های توسعه ارز دیجیتال در داخل کشور و همچنین نقش آن بر اقتصاد داخل مورد بررسی قرار میگیرد. در بخش پایانی ضمن نتیجه گیری مباحث، پیشنهادهای لازم جهت توسعه تجارت الکترونیک و ارز دیجیتال در کشور ارائه میگردد.
.2 معرفی ارز دیجیتال
پول وسیلهای برای مبادله شناخته شده است، مبادله به معنای داد و ستد است، هر چیزی که قابل داد و ستد باشد اعم از کالا، خدمات اوراق بهادار و ... امروزه تنوع کالاها و خدمات سبب افزایش و گسترش مبادلات شده است، کالاها و خدمات در اقصی نقاط جهان قابلیت خرید و فروش پیدا میکنند و در این میان اشکال مختلف پول بر سرعت و سهولت مبادلات میافزایند پیشرفت جوامع و افزایش تولید سبب دگرگونیهای بسیاری در شکل پول از گذشتههای دور تا کنون شده است. آنچه مسلم است هدف همه این تحولات و دگرگونیها در ایجاد شکلهای نوین پول علاوه بر سرعت و سهولت بخشیدن به مبادلات حفط وظایف پول هم هست از جمله وظایف پول عبارتند از:
-1 وسیله پرداخت در مبادلات
-2 وسیله سنجش ارزش کالاها
-3 وسیلهای برای پس انداز و حفظ ارزش به این معنا که در موقعیتهای خاص پولها ی پس انداز شده به عنوان وسیله حفظ ارزش، در زمان لازم مورد استفاده قرار بگیرند.
-4 وسیله پرداختهای آتی به این معنا که پول با حفظ ارزش وسیله مناسبی برای پرداختهای آتی نیز باشد. [2]
سکه و اسکناس از انواع رایج پول سنتی و با وظایف فوق مدتهای طولانی در همه یا اکثر جوامع این نقش را ایفا کرده و میکنند لیکن با گسترش جوامع و گسترش ارتباطات و مبادلات آنها، پیشرفتهای فناوری بشر در سدههای اخیر این انواع پول پاسخگوی این حجم از مبادلات نبوده و پیشرفتهای علمی و فناوری به سرعت شکلهای متنوع تر و جدیدتری در پرداخت مبادلات را رونمایی کردند و با پیوند تکنولوژیهای مخابراتی و اینترنتی مبادلات الکترونیکی هم امروزه جایگاه مهمی در عرصه تجارت و مبادلات پیدا کردهاند تا آن جا که نوآوریهای مبادله در حوزه الکترونی ک برا ی خود اسم و رسمی پیدا کردهاند و کمتر کسی است در حوزه تجارت الکترونیک یا با نام آن آشنا نشده باشد و یا اقدامی نداشته باشد، بسیاری از افراد حتی خرید های خود را نیز به کمک فناوری ها ی پول الکترونیک انجام میدهند.
ای ن نوآوریها در این عصر و زمان به گواه صاحب نظران تاثیراتی اگر نه بیشتر بلکه همپایه انقلاب صنعتی داشته و دارد شاید با تعریفی ساده و قابل درک پولهای الکترونیک را پولی معرفی میکنیم که با تمام ویژگیها و وظایف پولهای سنتی تنها بر روی قطعهای الکترونیکی و به صورت الکترونیکی قابل ذخیره و جانشینش برای انواع پولهای سنتی همچون سکه و اسکناس در دسترس و اختیار صاحبان و استفاده کنندگان آن است در حقیقت پولهای الکترونیکی یک مکانیسم الکترونیکی برای ذخیره و پرداخت یا پیش پرداخت برای دارنده آن است که در آن یک مقداری از وجوه یا ارزشی که برای مصرف کننده قابل استفاده است در قطعه الکترونیکی ذخیره شده و در تصرف مشتری است. [3]
.1 .2 تاریخچه ارز دیجیتال
طی دو دهه قبل ما شاهد رشد روزافزون استفاده از رایانه در نظام بانکداری به شکل گسترده بودهایم و طی سالهای اخیر تاثیر وجود ماشین های خود دریافت خود پرداخت و یا تجهیزات ATM1 و POS2 امکان استفاده از بانکداری الکترونیکی و کارت هوشمند را مهیا ساختهایم اینگونه کارتها را کارت پول و یاصطلاحاٌ پول الکترونیکی گویند. همراه با پیشرفت روز افزون فناوری اطلاعات و ارتباطات و امکانات قابل استفاده برای پرداخت و تسویه الکترونیک وجوه، مفهوم پول الکترونیک در دهه 1990 میلادی مطرح و زمینه معرفی و ارایه آن فراهم گردید. بنابراین در سال 2001 شرکت پی پال3 رسما سرویسی را ارائه داد که کاربران میتوانستند پرداخت های آنلاین خود را در سراسر جهان انجام دهند.
در سال 2009 بیتکوین 4 متولد شد و اقتصاد جهان را متحول کرد. بیت کوین اولین ارز دیجیتال تمرکز زدایی شده جهت جلوگیری از ایجاد تورم و حفظ ارزش پول و دارایی مردم در طولانی مدت است. بیت کوین تکامل را در پول آغاز کرد و جرقهی یکی از آرزوهای بشر، یعنی جهانی بدون واسطه و هوشمند را زد. پس از بیت کوین ارزهای مختلفی متولد شدند پروژههای غیر متمرکز زیادی ایجاد شد. قطعا و بدون اغراق بیت کوین مهمترین پدیده اقتصادی قرن 21 است. و همچنین قدیمی ترین آماری که از فروش بیت کوین در ایران موجود است به سال 2014 برمیگردد. [4] و [5]
در حال حاضر یکی از برنامههایی که اخیرا در نظام بانکی کشور با جدیت بیشتر و در راستای استفاده مطلوب و عملی از ویژگی ها و مزایای فناوری اطالاعات و ارتباطات، دنبال شده است استقرار طرح ارز دیجیتال ملی است. ارز رمزپایه ایران در حال آماده سازی است و قرار بود تا پایان سال 1396 وارد مبادلات اقتصادی شود. در واقع با توجه به سرعتی که فضای مجازی و دنیای الکترونیکی در فضای داد و ستد و مبادله ایجاد کرده، ورود به این فضا برای تمام کشورها امری اجتناب ناپذیر به نظر میرسد. ایران هم با توجه به نیاز به حضور فعال در مبادلات بین المللی و همچنین با وجود محدودیتهایی که به خاطر تحریم با آنها دست به گریبان است، نمیتواند از قافله عقب بیافتد و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران هم در حال تولید ارزدیجیتال ملی است. [6]
.2 .2 معماری سیستم ارز دیجیتال
سیستم ارز دیجیتال شامل یک شبکه نظیر به نظیر5 و غیرمتمرکز از رایانههای متصل به هم میباشد. ارز دجیتال یک واحد آنلاین و مجازی است، چون وجود واقعی ندارد؛ همچنین اطلاعات در این سیستم رمزنگاری شده است، به عنوان مثال نرم افزار بیتکوین به تولید مجموعهای از کلیدهای رمزنگاری که ازنظر ریاضی به یکدیگر مربوط هستند، میپردازد و واحد ارز بیت کوین - BTC6 - نام دارد. در واقع پول مجازی بیت کوین باید دو قطعه داشته باشد: یکی از کلیدها، کلید خصوصی میباشد و از دید کاربران کامپیوتر پنهان میماند و پرداخت کننده از کلید خصوصی برای اثبات قانونی بودن صاحب آن میزان بیت کوین استفاده میکند، کلید دیگر به آدرس بیتکوین اشاره دارد و به صورت عمومی ایجاد میشود و به منظور پرداختهای قابل قبول بیتکوین از کاربران دیگر استفاده میگردد. اکوسیستم بیت کوین تقریبا از نکات زیر پیروی میکند:
1. یک ارز مجازی با اعتماد ساخته شده، از ساختمانی حفاظت شده از طریق رمز نگاری است.
2. حریم خصوصی و ناشناس نیروی محرکه مفهوم و اجرای آن هست.
