بخشی از مقاله
چکیده
به منظور مطالعه و بررسی واکنش ژنوتیپ های جدید ، به دست آمده از نسل های در حال تفکیک ، نسبت به تغییرات تراکم بوته سویا در شرایط آب و هوایی شمال خوزستان ،این تحقیق در مرکز تحقیقات صفی آباد دزفول انجام شد . تعداد سه ژنوتیپ سویا شامل V1= SG2-90064 ، V2= SG5-90064 ،V3= KATOL به همراه رقم - V4= 504 شاهد آزمایش - در چهار سطح تراکم مختلف D1=20 - ، D2=35، D3= 50و D4=65 بوته در متر مربع - بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکراردر تابستان 1392 اجرا شد . نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که عملکرد دانه در تیمار تراکم بوته در سطح احتمال خطای یک درصد معنی دار اما بین زنوتیپ ها و اثر برهمکنش معنی دار نبود . مقایسه میانگین داده های آماری نشان می دهد که بیشترین و کمترین عملکرد دانه را به ترتیب در تراکم بوته های D1 و D4 و بیشترین عملکرد دانه در ژنوتیپ کتول می باشد.در بین اجزاء عملکرد تعداد غلاف در بوته و تعداد دانه در غلاف در تیمارهای تراکم و ژنوتیپ معنی دار ولی وزن صددانه اثر معنی داری نداشت. بنابراین نتایج نشان می دهد که ژنوتیپ کتول در تراکم بوته 20 بوته در واحد سطح بیشترین عملکرد دانه را به خود اختصاص داد.
واژه های کلیدی: سویا ، ژنوتیپ ،تراکم، دزفول
.1 مقدمه
سویا با نام علمی Glycin max و از خانواده حبوبات - Legominoseae - می باشد. گونه زراعی آن Glaycine - maxcl. Merril - که به آن لوبیای روغنی نیز اطلاق می گردد.[1] کالیسکان و همکاران - Caliskan et al ,2007 - در ترکیه بر روی تراکم سویا تلاش کردند و نتایج آنها نشان داد که کشت در خطوط باریک تر 35 و 50 سانتی متر در آرایش کشت دو ردیفه توانست عملکرد های بالاتری را در کشت دوم سویا تولید کند.[4] آندراد و همکاران - , 2002 - Andrade et al نیز اعلام کردند که افزایش عملکرد دانه در خطوط باریک تر می تواند به دلیل افزایش دریافت نور به خصوص در زمان بحرانی دانه بندی باشد.[2] شفشک و همکاران - Shafshak et al , 1989 -
در بررسی اثر تراکم هایمختلف کاشت 8 - ، 16 ، 32 و 64 بوته در متر مربع - بر عملکرد محصول سویا نشان دادند که تغییرات عملکرد دانه و ماده خشک - گرم در بوته - در تراکم های مختلف کاشت با تغییرات تعداد غلاف و تعداد دانه در بوته روند معکوس دارد و همبستگی منفی و معنی داری بین این اجزا و عملکرد دانه محصول مشاهده کردند . در این آزمایش مناسب ترین تراکم 64 بوته در متر مربع توصیه شد.[10] نارن و همکاران 90 - Narne et al ,2002 - ژنوتیپ سویا را بررسی کردند . همبستگی صفات مختلف با عملکرد نشان داد که تعداد غلاف ها در بوته ، شاخص برداشت و عملکرد بیولوژیکی در بوته در انتخاب ژنوتیپ ها برای عملکرد بالا در سویا شایان توجه است.[7] راجانا و ویسواناتا 24 - Rajanna et al ,2000 - زنوتیپ سویا را ارزیابی کردند، نتایج نشان داد که تعداد غلاف در بوته ، تعداد خوشه در بوته و وزن صددانه همبستگی مثبت و معنی داری با عملکرد دانه دارند. [9 ]
.2 مواد و روش ها
این تحقیق در سال زراعی 1392 در مزرعه مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد دزفول که از نظرموقعیت جغرافیایی ، در شمال استان خوزستان ، با ارتفاع 82 متر از سطح دریا، عرض جغرافیایی 32 درجه و 22 دقیقه شمالی ، طول جغرافیایی 48 درجه و 26 دقیقه شرقی و متوسط بارندگی در این شهرستان 250 میلی متر در سال، بدون بارندگی تابستانه و دارای اقلیم نیمه خشک، اجرا گردید. بر اساس آزمایشات خاکشناسی، بافت خاک محل انجام تحقیق Silty clay با Ph برابر 7/8 بود. این تحقیق دارای 16 تیمار شامل چهار سطح تراکم مختلف - D1=20، D2=35، D3= 50و D4=65 بوته در متر مربع - و تعداد سه ژنوتیپ سویا شامل V1= SG2-90064 ، V2= SG5-90064 ،V3= KATOL به همراه رقم - V4= 504 شاهد آزمایش - بصورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد.
عملیات تهیه زمین شامل، شخم با گاوآهن، دو دیسک عمود برهم و ماله انجام شد. کودهای شیمیایی اوره به میزان 50 کیلوگرم در هکتار و فسفر به میزان 150 کیلوگرم در هکتار بصورت P2O5 و کود پتاسه به میزان 100 کیلوگرم در هکتار بصورت K2O پس از آزمون خاک و حدبحرانی این عناصر بصورت جداگانه محاسبه و سپس با مخلوط نمودن کامل، این سه کود پخش گردیده و سپس اقدام به دیسک نموده و توسط دستگاه فاروئر جوی و پشته هایی به فاصله 75 سانتی متر احداث شد. بذور سویا پس از تعیین قوه نامیه به روش خشکه کاری و به میزان بیشتر از تراکم بوته مورد انتظار و با دست و دو خط کشت روی ردیف ها کشت شدند. هرکرت شامل 3 پشته دوردیفه - 6 خط کشت - بطول 5 متر و بین کرت ها یک پشته نکاشت در نظر گرفته شد.
آبیاری بلافاصله پس از کاشت صورت گرفت و آبیاری های دیگر براساس نیاز گیاه انجام شد. به منظور تعیین دقیق سطوح تراکم بوته بعد از اطمینان از یکنواختی سبز شدن مزرعه، بوته های اضافی در مرحله 3-2 برگی با رعایت اندازه فاصله بین دو بوته طبق تیمارهای مورد نظر، گیاهچه های قوی تر و سالم تر و هم اندازه با سایر گیاهان تنک شدند. علف های هرز در زمین نیز بوسیله دست وجین شدند. جهت تعیین عملکرد دانه و اجزاء عملکرد با حذف حاشیه از ردیف های مربوط به عملکرد به میزان 3 متر مربع برداشت و پس از شمارش تعداد غلاف در بوته، دانه ها از غلاف جدا و عملکرد دانه با رطوبت 14 درصد محاسبه شد. در نهایت داده های آماری با استفاده از نرم افزار MASTAC و مقایسه میانگینها با آزمون دانکن و رسم نمودارها از نرمافزار Exeel انجام گرفت.
3. نتایج و بحث
-تعداد غلاف در بوته :
طبق نتایج بدست آمده از جدول تجزیه واریانس داده های آماری نشان می دهد که تعداد غلاف در بوته تحت تأثیرتیمارهای ژنوتیپ تراکم بوته به ترتیب در سطح احتمال خطای یک و پنج درصد معنی دار و اثربر همکنش آنها معنی دار نشده است - جدول . - 1- مقایسه میانگین تیمارها نشان می دهد که ژنوتیپ V4 با تعداد 64/3 غلاف در بوته بیشترین و ژنوتیپ V1 با تعداد 41/2 کمترین تعداد غلاف در بوته را دارا می باشند. همچنین در تیمار تراکم بوته ، تراکم D1 با 71/2 بیشترین و تراکم بوته D4 با 33/5 غلاف در بوته را دارا می باشد - نمودار-. - 1در بین تیمارها برهمکنش تیمار V4D1 با 98 غلاف در بوته بیشترین و تیمار V1D4 با 40/7 غلاف در بوته کمترین تعداد غلاف در بوته را به خود اختصاص دادند - جدول - . - 2
به نظر می رسد که در تراکم های بالا به دلیل افزایش رقابت برای دریافت تشعشع و عناصر غذایی تعداد گل های بارور در گیاه کاهش یافته است و از طرفی با افزایش تعداد گیاه در واحد سطح ، تعداد شاخه های فرعی نیز کاهش یافته و در نهایت باعث کاهش تعداد غلاف در گیاه شده است و بطور کلی نقش شاخه های فرعی در تولید غلاف در تراکم های پایین بارزتر است. تاوار و همکاران - Taware et al ,1997 - ، 46 لاین سویا را مورد بررسی واعلام کردند که تعداد غلاف در بوته بیشترین اثر مستقیم را روی عملکرد دانه را داشتند[11] .بال و همکاران - - Ball ,et al, 2001 گزارش کردند که تراکم گیاهی همبستگی معکوسی با تعداد غلاف در گیاه داشت و در ارقام بررسی شده تعداد غلاف های بارور در هر گره متفاوت بوده و با افزایش تراکم گیاهی کاهش یافت.[3]
