بخشی از مقاله
چکیده:
با توجه به بناهاي ایجاد شده در ایران می توان بیان نمود که در حال حاضر معماري مدرن فرا گیرترین سبک معماري در ایران شده است. اگرچه ازآغاز معماري مدرن بیش از یک سده می گذرد ولی نقطه آغازین این شیوه در ایران مشخص و تحلیل در تحقیق حاضر سه پرسش اصلی مطرح است: - 1 - خاستگاه ورود نهضت معماري مدرن به ایران در چه زمانی بوده است؟ - 2 - نمونه هاي اولیه معماري سبک مدرن بین الملل در ایران کدام است و ویژگی آنها چیست؟ - 3 - این سبک چه تاثیري بر ساختمانهاي اداري شهر رشت گذاشته است؟ در این پژوهش از طرح تحقیق کیفی به منظور شناخت و تبیین خصوصیات اولین ساختمانهاي سبک مدرن بین الملل در ایران و رشت و توصیف و استنباط این بناها استفاده شده است.
پژوهش حاضر نخست به خصوصیات و ویژگی هاي شکل گیري معماري مدرن در غرب می پردازد.در واقع معماري مدرن اولیه و متعالی و سبک هاي مرتبط با آنها تعریف شده، در این بیان شاخص ترین شیوه ها و سبک هاي مطرح دوره معماري مدرن متعالی بیان می گردد. سپس با بررسی ورود و حضور آن در ایران، با نگرشی تطبیقی و مقایسه اي به اولین آثار معماري مدرن بین الملل می پردازد. این بناها که به سبک - بین الملل - ساخته شده اند در یک جدول ارائه می گردند و سپس در جدولی دیگر ساختمان هاي شهر رشت که به سبک - بین الملل - ساخته شده اند معرفی میشوند و در انتها ویژگی هاي این ساختمانها مورد بررسی قرار می گیرند.
مقدمه:
در معماري معاصر یکصد سال اخیر ایران، از یک طرف، حضور آرام و گام به گام غرب را در عرصه معماري دوره قاجار نمی توان نادیده گرفت. از طرف دیگر ورود معماري غربی به ایران و به خصوص سبک معماري مدرن در اواخر دوره پهلوي اول ، سرعت تحولات را در عرصه معماري و شهرسازي افزایش داد. بدیهی استکه شناخت معماري این دوره لزوماً با در نظر گرفتن این شرایط خاص و حادث شده در این زمان ممکن خواهد بود.
ولی همه این تغییرات، خواسته یا نا خواسته، پدیده هایی را در معماري و شهر سازي این دوره به وجود آورده و خصوصیاتی را متبلور ساختند که هریک به تنهایی عامل مهمی براي تحول و جدا شدن از مسیر گذشته شد. یکی از عوامل مؤثر در این تغییر پذیري، اثر گذاري مکتب معماري مدرن جهانی در این سالها بر معماري ایران و ظهور برداشتی ایرانی از مکتب معماري مدرن بود؛ گونه اي از معماري که نخست در تهران دهه دوم دوره پهلوي پدیدار گشت و سپس در شهرستانها رشد و توسعه پیدا نمود - کیانی، 1382، . - 6
نحوه این تأثیر پذیري و یا سرعت تحول در هر دوره متمایز، شاخص و بسته به شرایط متفاوت بوده است. در دوره قاجار آنچه شاخص می نماید فرایند تحولی آرام است که تأثیر پذیري از غرب، با فرصت زمانی و کند انجام می شود .در دوره پهلوي اول، آمیختگی سبکی حاصل از تلفیق و یا تأثیر پذیري، خود منجر به نوعی معماري با سبک شاخص می شود. شاخصه هاي حاصل از تأثیر پذیري معماري غرب و مکتب مدرن در دوره پهلوي اول علاوه بر اینکه حرکتی شتابان و عجولانه دارد، از تنوع و تعدد سبکی بر خوردار است. ضمن اینکه این تأثیر و تحول کاملا مشهود و آغاز گسسته شدن کامل از گذشته است. اما در دوره پهلوي دوم، آنچه که شاخص می شود بهره گیري بی پرده و تقلید بی قید و شرط از غرب و معماري مدرن - وبه طور مشخص به کار گیري سبک بین الملل - است که در این فرایند وسعت کمی و ساخت و ساز گسترده را باید خاطر نشان ساخت.
آنچه تا به امروز می توان مشاهده کرد حضور مداوم و یا تأثیر پیوسته معماري مدرن در تاریخ معماري معاصر این سرزمین است، سواي این که حاصل این حضور و آنچه حادث شده است موفق بوده یا نه. بنا براین در این مسیر و دوره تحول خیز، آشنا شدن با سرچشمه هاي این تغییرات و سپس حضور معماري یا معمارانی که خواسته یا نا خواسته معماري مکتب مدرن را در ایران بنیان نهادند لازم است. این تحقیق چگونگی شکل گیري سبک مدرن بین الملل در غرب و نحوه ورود آن به ایران را مشخص می کند و اینکه چگونه پس از آن بهره هاي متفاوتی از این حضور در عرصه معماري معاصر ایران صورت گرفت.
پیشینه تحقیق:
از آغاز سبک معماري مدرن بیش از یک سده می گذرد و تاکنون در دنیا و در سطحی بسیار گسترده کتاب ها، نشریات و نوشتارهاي تاریخی و تحلیلی در خصوص این نظر به رشته تحریر در آمده است .در ایران، علی رغم حضور معماري مدرن در یکصد سال اخیر و با وجود مقالات مختلف در این حوزه اما کتاب خاص، کامل و جامعی براي معماري مدرن در ایران نگاشته نشده است.در مجله آرشیتکت براي اولین بار مطالبی مکتوب در مورد امتیازات معماري مدرن توسط معماران و بالاخص وارطان هوانسیان درج شده است - هوانسیان، 8،. - 9-1325 تعدادي از ساختمان هاي جدیدالاحداث مدرن در ایران نیز شماره هاي مختلف این مجله به صورت مصور معرفی شده اند.
پرویز رجبی به صورت اجمالی بعضی از بناهاي مدرن در ایران در کتاب معماري ایران در عصر پهلوي توضیح داده است ولی هیچگونه تحلیلی در مورد معماري وساختمان هاي مدرن در ایران ندارد - رجبی، . - 1355بهروز پاکدامن در سال 1373 مقاله اي با عنوان نگاهی به گرایش هاي معماري در تهران را در جلد چهارم تا ششم کتاب تهران به رشته تحریر در آورد - پاکدامن،1373 و . - 1376 وي معماري شهر تهران را از اواسط عصر قاجاریه تا پایان دوره پهلوي اول بر اساس سبک هاي معماري غرب تقسیم بندي و بررسی کرده است. شهریار عدل و برنارد اورکارد در سال 1375 کتابی تحت عنوان تهران پایتخت دویست ساله چاپ کردند که مجموعه مقالاتی از صاحب نظران مختلف در مورد تاریخ شهرسازي ومعماري تهران عمدتاًو در دو عصر قاجاریه و پهلوي بود.
مقاله جنیفزام. اسکرس، با نام نقش معماري در پیدایش تهران مربوط به معماري این شهر در عصر قاجاریه - اسکرس، - 1375 و مقاله مینا معرفت با عنوان پیشکسوتانی که به تهران مدرن شکل دادند مربوط به معماري پایتخت در عصر پهلوي در همین کتاب مذکور است - معرفت،. - 1375کتاب معماري در دارالخلافه ناصري - قبادیان، - 1382 شرح بسط معماري دوره ناصرالدین شاه قاجار و به ویژه در تهران است. کتاب دیگر معماري دوره پهلوي اول - کیانی، - 1386 است که به شکل گیري، پیدایش و تحول اندیشه هاي معماري در این دوره پرداخته و بخش قابل توجهی را به تأثیرات معماري مدرن در دوره پهلوي اول اختصاص داده است.
وزارت مسکن و شهر سازي در سال 1377 کتابی به نام نگاهی به مهندسی ساختمان و معماري معاصر ایران - دیبا، - 1377 و در سال 1388 کتابی دیگر به نام معماري معاصر ایران: 75 سال تجربه بناهاي عمومی - اعتصام، - 1388 چاپ کرد که خصوصیات کلی ساختمان هاي دولتی در عصر پهلوي و جمهوري اسلامی در آن ذکر شده است. شاید جامع ترین کتاب ها در خصوص معماري این دوره در بهار 1388 و با نام معماري معاصر ایران - بانی مسعود، - 1388 و نیز کتابی در پاییز همان سال به قلم سیروس باور به نام نگاهی به پیدایی معماري نو در ایران - باور، - 1388 باشد.
