بخشی از مقاله
چکیده
ناحیه قره باغ در شمال شهرستان ارومیه قرار گرفته است. در این ناحیه، توده باتولیتی موسوم به گرانیت قوشچی اصلی ترین واحد سنگی است که به درون سنگهاي دگرگونی ناحیه اي نفوذ کرده است. از نظر ژئوشیمیایی، این توده نفوذي از نوع گرانیت هاي تیپ A بوده و ماهیتی آلکالن دارد. فزون بر آن، سنگهاي با ماهیت سینیت پتاسیک احتمالاً با سن ائوسن توده هاي مورد نظر را قطع میکنند. نفوذ استوك سینیتی به درون توده گرانیتی با فرآیندهاي متاسوماتیکی، گرمابی و کانی سازي طلا همراه بوده است که در همبري آنها روي داده است. این کانی سازي با سنگهاي سیلیسی پیریت دار همراه است. عمده آلتراسیون هاي مشاهده شده شامل فیلیک - کم - ، آرژیلی و سیلیسی می باشند. آلتراسیون آرژیلی ثانویه بوده و عمده آلتراسیون قابل ذکر آلتراسیون سیلیسی است. گاهی گسترده در ابعاد کیلومتري می باشد که با کانی زایی سولفوري همراه است. علاوه بر آلتراسیون گرمابی و پیدایش زون متاسوماتیکی، اسکارن زایی سنگهاي درونگیر آهکی نیز صورت گرفته است.
مقدمه
ناحیه قره باغ واقع در شمال ارومیه و جنوب شرق شهرستان سلماس، از نظر تقسیمات کشوري بخشی از شهرستان سلماس را تشکیل می دهد. از نظر موقعیت ساختاري این زون در بخش انتهاي شمال غربی زون سنندج - سیرجان قرار دارد. که بین محققین در مورد ادامه شمال غربی این زون اتفاق نظر وجود ندارد. برخی محققین بر این باورند که دگرگونه هاي موجود در ناحیه تکاب- سلماس در واقع بخشی از ایران مرکزي است - آقانباتی . - 1380 از نظر تقسیم بندي نبوي، این ناحیه در زون خوي- مهاباد واقع است. از نظر زمین شناسی ناحیه اي و متالوژنی، این ناحیه در پلاتفرم باختر دریاچه ارومیه قرار می گیرد - امامعلی پور، . - 1388 ناحیه مورد مطالعه قره باغ در واقع یک از مناطق پتانسیل دار طلا در استان آذربایجان غربی می باشد.
این محدوده بر اساس بازدید گروه کارشناسی صندوق بیمه فعالیت هاي معدنی کشور در تاریخ 88/9/12 مستعد براي اجراي عملیات اکتشافی ارزیابی شده است. به دنبال آن و در تاریخ 88/12/17 گزارش و شرح خدماتی براي اجراي عملیات اکتشافی مد نظر قرار گرفته است. قره باغ مهمترین و نزدیکترین آبادي محدوده است که در فاصله حدوداً 5 کیلومتري جنوب غرب محدوده واقع شده است. جهت دسترسی به ناحیه مورد مطالعه از مرکز استان پس از طی حدود 75 کیلومتر در امتداد جاده اصلی چهار بانده ارومیه – سلماس و رسیدن به سه راهی قره باغ و سپس طی حدود 10 کیلومتر در امتداد جاده قره باغ به محدوده اکتشافی می رسیم.
مطابق با اطلاعات زمین شناسی عمومی و ناحیه اي - سازمان زمین شناسی – گزارش یکصد هزارم تسوج - 1993 – رخنمونهاي زمین شناسی در اطراف محدوده عبارتند از: سنگهاي دگرگونه شیستی، سنگهاي دگرگونه گنایسی، گرانیت گنایسی شده، گابرو، دیوریت، گرانیت، سنگهاي آپلیتی. مهمترین رخنمون هاي موجود در محدوده شامل توده هاي نفوذي مربوط به پلوتونیسم کرتاسه که توده هاي قوشچی نامیده می شوند، می باشد. علاوه براین؛ سنگهاي با ماهیت سینیت پتاسیک احتمالاً با سن ائوسن توده هاي مورد نظر را قطع می کنند . همچنین در حاشیه محدوده رخنمون هایی از سنگهاي دگرگونی با درجه دگرگونی متنوع دیده می شوند. نفوذي توده گرانیتی با متاسوماتیسم و دگرسانی در سنگهاي درونگیر همراه است.
روشهاي مطالعه
براي مطالعه کانی سازي ها، از لیتولوژي هاي مختلف نمونه هایی برداشت و از آنها مقاطع نازك و صیقلی تهیه شده است. در این پروژه تعداد 13 عدد مقطع صیقلی و تعداد 18 عدد مقطع نازك تهیه و مطالعه شده است. این مقاطع در سازمان زمین شناسی کشور و شرکت زرآزما تهیه و توسط کارشناسان آنها مورد مطالعه قرار گرفتند. و همینطور به منظور شناسایی کانی زایی طلا، مطالعات کانی شناسی و میکروسکوپ الکترونی روبشی - SEM - بر روي 12 مقطع صیقلی در دانشکده معدن و متالورژي دانشگاه امیرکبیر انجام شده است .
بحث و نتیجه گیري
در ناحیه مورد مطالعه رخنمون هاي متعددي از سنگهاي نفوذي دیده می شود که به صورت پیکره هایی در داخل همدیگر و در داخل سنگهاي دگرگونی قبلی نفوذ نموده اند. عمده ترین توده نفوذي موجود در این ناحیه توده گرانیتوئیدي قوشچی با سن کرتاسه می باشد که پیکره اصلی توده هاي ناحیه را تشکیل می دهد. گرانیت قوشچی در بین سنگهاي دگرگونه پرکامبرین جاي گرفته است. این توده نفوذي به لحاظ بافتی و تا حدودي ترکیب سنگ شناسی در همه بخش هاي آن یکپارچه نیست. توده اصلی که بیش از 90 درصد حجم کل را تشکیل می دهد, گرانیت درشت دانه و به رنگ صورتی است که در بیشتر جاها خردشدگی، دگرسانی و فرسایش شدیدي دارد. این توده بافت دانه اي - گرانولار - دارد و به طور عمده از کانی هاي ارتوز، کوارتز و پلاژیوکلاز تشکیل شده است. این گرانیت به دلیل فراوانی کانی هاي ارتوز به رنگ صورتی دیده می شود.
در برخی نقاط این گرانیت بافتی درشت دانه پیدا می کند و بافت هاي پگماتیتی را نیز می توان در بعضی جاها مشاهده کرد.این توده توسط دایکهایی با ترکیب مافیک بریده شده است. ستبراي این دایک ها کم بوده و بیشینه آن به پنج متر می رسد.گرانیت هاي قوشچی از نظر شاخص شاند پرآلکالن تا متاآلومین هستند و میانگین نسبت مولی A⁄NKC آنها کمتر از یک می باشد. این گرانیت ها با غنی شدگی در عناصر با میدان پایداري بالا، عناصر لیتوفیل با شعاع یونی بزرگ، پائین بودن مقدار Al O ، Sr ، Ni ، Cr و بالا بودن نسبت مولی K⁄Na همراه هستند. گرانیت هاي قوشچی از نوع گرانتوئیدهاي تیپ A می باشد که سرشتی آلکالن دارند.
در رابطه با گرانیت هاي قوشچی، بهنیا - 1374 - قائل به رخداد یک متاسوماتیسم آلکالن ناشی از فاز سیال غنی از K و Si که عامل متاسوماتیسم سنگهاي پوسته اي موجود - گابروهاي قدیمی و دیگر سنگهاي محلی - بوده، شده است. چنین سازوکاري در یک محیط کششی و ریفتی روي داده و سبب پیدایش لوکومتاسوماتیست ها در محدوده شده است. فرآیند ذوب لوکومتاسوماتیت ها در گام بعدي گرانیت هاي صورتی مجموعه نفودي قوشچی را پدید آورده است.[2] در اثر نفوذ این توده انواع پدیده هاي اسکارن زایی و نیز آلتراسیون هاي سیلیسی -آرژیلی در سنگهاي همبر ایجاد شده است. این امر با کانی زایی و نیز تشکیل کانه هاي سولفیدي در محل آلتراسیون ها همراه شده است.
در مقاطع نازك مطالعه شده کانی هاي این توده دچار فرآیند هاي سریسیتی، سوسوریتی، آرژیلی و نیز کلریتی شده اند. بر طبق مطالعات انجام شده کانی زایی در محدوده قره باغ به صور ذیل قابل تفکیک است. کانی زایی هیدروترمال که در بخش هاي جنوبی و مرکزي و شمالی دیده می شود. کانی زایی از نوع اسکارن که در بخش هاي شرقی محدوده رخ داده است. واژه اسکارن اولین بار در سوئد به عنوان یک اصطلاح معدنی، براي توصیف گانگ کالک سیلیکاته نسبتاً درشت همراه با بعضی از ذخایر آهن به کار گرفته شد. طبق تعریف، واژه اسکارن به سنگهایی اطلاق میشود که از سیلیکاته Mg,Ca,Fe تشکیل شده اند و در نتیجه جانشینی Mg,Fe,Al,Si در سنگهاي غنی از کربنات - آهک یا دولومیت - حاصل میشوند. اسکارن ها غالباً در نزدیکی توده هاي نفوذي تشکیل میشوند و داراي انواع مختلفی می باشند.
اسکارنها در همه جا و در سنگهاي میزبان با هر سنی یافت می شوند. اگر چه اکثراً در واحدهاي سنگی کربناته تشکیل می شوند، اما در بیشتر انواع سنگها شامل شیل، ماسه سنگ، گرانیت، بازالت و کوماتئیت نیز می توانند تشکیل شوند. اسکارنها در طی دگرگونی ناحیه اي یا تماسی و در اثر فرآیندهاي متاسوماتیکی سیالهاي با منشا ماگمایی، دگرگونی، جوي یا دریایی تشکیل می شوند. این ذخایر در جوار توده هاي نفوذي، در طول گسلها و زونهاي برشی اصلی، در سیستم هاي ژئوترمالی کم عمق، زیر کف دریا و مناطق دگرگونی دفنی عمیق واقع در اعماق کم پوسته یافت می شوند.چیزي که در این محیط هاي بسیار متفاوت باعث تمایز و تشخیص یک سنگ به عنوان اسکارن می شود
