بخشی از مقاله
چکیده:
توالی های کربناته ژوراسیک فوقانی - آکسفوردین-کیمریجین - در شمال شرق ایران - سازند لار - از سنگ آهک های متوسط تا ضخیم لایه با دانه های متنوع اسکلتی - دوکفه ای، فرامنیفر، جلبک، مرجان، اکینودرم، براکیوپود و رادیولر - و غیر اسکلتی - پلوئید، اائید، اینتراکلست و آنکوئید - تشکیل شده اند. آنالیز رخساره ای این نهشته ها، محیط های کم انرژی تا پر انرژی شامل پهنه جزر و مدی، لاگون، سد و دریای باز را نشان می دهد. توزیع جانبی رخساره ها و عدم وجود تغییرات مشخص و ناگهانی عمق نشان دهنده یک پلاتفرم کربناته از نوع رمپ هموکلینال است.
در این برش ها چهار سکانس رسوبی رده سوم شناسایی شده است که شامل دسته رخساره های پیشروی - TST - و دسته رخساره های تراز بالا - HST - است. دسته رخساره های پیشروی یک روند عمیق شونده به سمت بالا از رخساره های محیط دریایی کم عمق - پهنه جزرومدی و لاگون - به سمت رخساره های عمیق تر - سد و دریای باز - را نشان می دهند. دسته رخساره های تراز بالای آب دریا بصورت یک روند کم عمق شونده به سمت بالا از رخساره های دریایی نسبتاً عمیق به رخساره های محیط های کم عمق تر است. مرز بین سکانس های رسوبی شناسایی شده بدلیل عدم وجود شواهد خروج از آب، مرز سکانسی نوع دوم - SB2 - در نظر گرفته شده است. مرز بالایی سکانس ها بدلیل وجود شواهد فرسایشی بین سنگ آهک های ژوراسیک فوقانی و رسوبات آواری قرمز رنگ کرتاسه زیرین - ماسه سنگ و کنگلومرا - ، مرز سکانس نوع اول - SB1 - است.
مقدمه :
ایران کنونی جزئی از کمربند آلپ- هیمالیا بوده که در جنوب غرب به پلیت عربی و در شمال شرق به پلیت توران محدود می شود. رسوبات ژوراسیک فوقانی دارای گسترش زیادی در شمال شرق ایران بوده و این مطالعه بر روی محدوده البرز شرقی و کوه های بینالود - شکل - 1 متمرکز شده است. رسوبات ژوراسیک فوقانی در منطقه مورد مطالعه عمدتاً شامل سنگ آهک نازک، متوسط تا ضخیم لایه و توده ای دارای ندول های چرتی است.
در قسمت مرکزی البرز و البرز شرقی - نزدیک حوضه کپه داغ - ، این نهشته ها شامل کربنات های دریایی و گاهی رسوبات سیلیسی آواری است - Brunet et al ., 2003 - که در محیط دریایی - پهنه جزر و مدی، لاگون، سد و دریای باز - نهشته شده اند . - Majidifard 2008; Mahboubi et al., 2010 - سنگ آهک های ژوراسیک فوقانی در مناطق مورد مطالعه بطور تدریجی بر روی مارن های ژوراسیک میانی - سازند دلیچای - قرار داشته و بطور فرسایشی توسط رسوبات سیلیسی آواری قرمز رنگ کرتاسه زیرین پوشیده شده است. هدف از این مطالعه تفسیر و بررسی چینه نگاری سکانسی و محیط رسوبی نهشته های مورد مطالعه و تطابق جانبی سکانس های رسوبی شناسایی شده است.
روش مطالعه:
در این مطالعه تعداد 2 برش چینه شناسی در زون بینالود - روستای زیارت - و البرز شرقی - شمال شرق جاجرم - روستای جربت - انتخاب و تعداد 300 نمونه از این برش ها برداشت شده است. پس از بررسی های صحرایی و شناسایی ساختارهای رسوبی، از نمونه های برداشت شده مقطع نازک تهیه و مورد مطالعات دقیق پتروگرافی قرار گرفتند. فراوانی ذرات اسکلتی و غیر اسکلتی بر اساس چارت های فلوگل - 2010 - و دانهام - 1962 - تخمین زده شده است. با توجه به سنگ شناسی، رخساره ها، ساختارهای رسوبی شناسایی شده، بافت ها و بررسی تغییرات عمودی رخساره ها، تعداد چهار سکانس رسوبی در این برش ها شناسایی شده و بصورت جانبی با یکدیگر مطابقت داده شده اند.
بحث:
مطالعات پتروگرافی نمونه های برداشت شده از کربنات های مورد مطالعه منجر به شناسایی 25 رخساره مربوط به پهنه های جزر و مدی - T1-T3 - ، لاگون - L1-L7 - ، سدی - B1-B7 - و دریای باز - O1-O8 - شده است - شکل . - 2 با توجه به بررسی دقیق رخساره ها، توزیع عمودی و جانبی این رخساره ها و فقدان تغییرات مشخص در عمق، یک مدل رسوبی رمپ کربناته برای نهشته های کربناته مورد مطالعه پیشنهاد شده است . - Wright and Burchette, 1998; Bassi and Nebelsick, 2010; Van Buchem et al., 2010 - همچنین با توجه به رخساره های شناسایی شده، ساخت های رسوبی و نحوه گسترش رخساره ها در منطقه مورد مطالعه، تعداد چهار سکانس رسوبی شناسایی شده که به شرح زیر می باشند:
سکانس اول : - DS1 - این سکانس در برش های مورد مطالعه با یک پیشروی آغاز می شود. در برش زیارت این پیشروی شامل رخساره های سدی و دریای باز کم عمق - پکستون اینتراکلستی بیوکلستی و پلوئیدی، وکستون بیوکلستی، گل سنگ فسیل دار با خرده های اکینودرم و براکیوپود - در قاعده بوده که به گل سنگ های دریایی عمیق ختم می شوند - MFS - - شکل . - 3 این سکانس در برش جربت نیز شامل رخساره های پکستون اینتراکلستی، پلوئیدی و بیوکلستی است که توسط وکستون ها، مارن ها و گل سنگ های فسیل دار دریایی عمیق حاوی پوسته های نازک دوکفه ای، رادیولر و سوزن اسفنج - MFS - پوشیده شده اند.
- شکل . - 4 در برش زیارت دسته رخساره تراز بالا - HST - در سکانس اول شامل پکستون/گرینستون های پلوئیدی بیوکلستی دارای خرده های مرجان، اکینودرم و دوکفه ای دریای باز و پکستون/ گرینستون پلوئیدی و اینتراکلستی سدی بوده که توسط گل سنگ های فاقد فسیل جزر و مدی پوشیده شده اند - شکل . - 3 در برش جربت گل سنگ های دریای باز توسط وکستون های بیوکلستی کم عمق تر و در نهایت وکستون های بیوکلستی و پلوئیدی لاگونی دارای دوکفه ای و فرامنیفر پوشیده شده اند. - شکل . - 4
سکانس رسوبی دوم : - DS2 - دسته رخساره پیشروی - TST - در برش زیارت با ته نشست گرینستون اائیدی و پلوئیدی سدی و رخساره های لاگونی کم عمق مانند پکستون پلوئیدی بر روی گل سنگ های فاقد فسیل جزر و مدی مشخص می شود - شکل . - 3 در برش جربت، TST شامل رخساره های گل سنگ فسیل دار دریایی عمیق - دارای دوکفه ای، اکینودرم و رادیولر - - MFS - بوده که بر روی پکستون/گرینستون پلوئیدی، بیوکلستی و اینتراکلستی و وکستون/پکستون های دارای دوکفه ای و رادیولر نهشته شده اند. - شکل . - 4
دسته رخساره های تراز بالا - HST - در برش زیارت با یک پسروی از رخساره های لاگونی و سدی - پکستون/گرینستون اائیدی پلوئیدی، پکستون/گرینستون اینتراکلستی پلوئیدی و وکستون پلوئیدی - به رخساره های پهنه جزر و مدی بدون فسیل مشخص می شود - شکل . - 3 در برش جربت، HST شامل یک سیستم پیشرونده - progradational - از رخساره های پکستون اینتراکلستی و بیوکلستی، پکستون پلوئیدی، گرینستون پلوئیدی بیوکلستی لاگونی و سدی دارای فرامنیفر و دوکفه ای در قاعده بوده که توسط گل سنگ های فاقد فسیل جزر و مدی پوشیده شده است. - شکل . - 4
سکانس رسوبی سوم : - DS3 - در برش زیارت TST با رخساره های وکستون/پکستون پلوئیدی، گل سنگ فسیل دار، وکستون آنکوئیدی و پلوئیدی لاگونی با بین لایه های مارن مربوط به پهنه جزر و مدی شروع شده که بصورت پسرونده - Retrogradational - توسط گرینستون پلوئیدی محیط سدی پوشیده شده اند - شکل . - 3 در برش جربت این دسته رخساره شامل رخساره های لاگونی بوده که در زیر رخساره های سدی قرار گرفته اند - شکل . - 4 دسته رخساره تراز بالا - HST - در برش زیارت شامل پاراسکانس های کم عمق شونده به سمت بالا بوده و پکستون پلوئیدی، مارن و وکستون/پکستون آنکوئیدی پلوئیدی لاگونی توسط مارن ها و گل سنگ های جزر و مدی پوشیده شده است - شکل . - 3 در برش جربت HST شامل پاراسکانس های پسرونده از پکستون پلوئیدی نسبتاً عمیق به پکستون های اینتراکلستی و پلوئیدی محیط های کم عمق تر است - شکل . - 4
