بخشی از مقاله
چکیده
لندفرم های ژئومورفولوژیکی، توانایی بالایی در زمینه جذب ژئوتوریسم دارند. ارتباط لندفرم ها با بحث گسترش مدنیت و آثار باستانی، تاریخی، فرهنگی و همچنین مباحث ورزشی، توانمندی های لندفرم ها را در زمینه جذب توریسم دوچندان می کنند. چشم اندازهای ویژهی ژئومورفولوژیک، از مفاهیم جدیدی است که با تاکید بر تعیین مکان های ویژه و با ارزش گردشگری، وارد ادبیات جغرافیایی و گردشگری شده است. ژئومورفوسایت ها با ترکیب مواریث فرهنگی، تاریخی و اکولوژیکی، توان های بالقوه ای را در راستای گردشگری پایدار عرضه می کنند.
در این مقاله تلاش شده است با بهره گیری از روش پرالونگ و مطالعات میدانی، ژئومورفوسایت دریاچه طبیعی زریوار مورد ارزیابی قرار گیرد. در روش حاضر عیارهای چهارگانه که از نظر توانمندی بالقوه ژئومورفوسایت ها مورد ارزیابی قرار می گیرند؛ شامل عیار زیبایی ظاهری، علمی، تاریخی فرهنگی و اجتماعی- اقتصادی می شوند و در مرحله ی بعد دو متغیر میزان ارزش بهره وری و کیفیت بهره وری، ارزیابی می شوند. نتایج تحقیق نشان داد، در این ارتباط ژئو سایت دریاچه طبیعی زریوار بیشترین امتیاز را کسب نمود. همچنین از نظر ارزش میزان و کیفیت بهره وری ژئوسایت دریاچه طبیعی زریوار بیشترین امتیاز را بدست آورده. که برنامه ریزی در این زمینه را توسط مسئولین می طلبد.
-1 مقدمه
ژئومورفوتوریسم، یکی از روش های نوین در ارتباط با حوزه ی مطالعاتی علوم زمین و گردشگری است، که بر شناسایی ژئومورفوسایت ها یا مکان های ویژهی ژئومورفولوژیک استوار است - . - Reynard et al, 2007:148 ژئومور فوسایت ها از مفاهیم جدیدی هستند که با تاکید بر تعیین مکان های ویژه ، وارد ادبیات گردشگری شده اند - . - Ielenicz,2009:7 اساسا هدف از طرح چنین مفاهیمی، شناسایی لندفرم هایی است که دارای اهمیت ویژه ای در توصیف و درک تاریخ سطح زمین هستند - Nickolas and Zouros,2007,169 - ،
همچنین از ارزش های علمی، اکولوژیکی، فرهنگی، زیبایی و اقتصادی به صورت توام برخوردارند و به منظور ادراک و بهره برداری گردشگری انسان مورد بهره برداری قرار می گیرند . - Pereira et al,2007:159 - بنابراین ژئومورفوسایت ها به خودی خود و یا در ترکیب با مواریث فرهنگی، تاریخی و اکولوژیکی، توانمندی های قابل ملاحظه ای در شکل گیری گردشگری پایدار در یک منطقه عرضه خواهد نمود - . - Coratza et al ,2008,107 در رابطه با حفاظت و مطالعهی مکان های ویژه ی ژئومورفولوژیک دیدگاه های مختلفی وجود دارد. که در مجموع می توان آن ها را در سه دسته ی اصلی طبقه بندی نمود : - Comanescu et al, 2011, 1161 -
1. بر پایهی پیدایش و شالودهی اکوسیستم ها؛
2. به صورت چشم انداز در یک حالتی کلی؛
3. قابلیت - ذاتی - طبیعی محیط زیست.
در حال حاضر نگرش اول حاکم بوده، و نتیجه ی آن بی توجهی و تخریب قابل توجه اشکال ژئومورفولوژیک است که عناصری ارزشمند برای محافظت، تحقیق و مدیریت هستند. در قالب دیدگاه دوم ژئومورفوسایت ها در قالب چشم اندازهای فرهنگی تعریف شده اند که در آن ژئومورفوسایت ها در کنار عوامل فرهنگی و آموزشی و... تعریف می شوند ژئومورفوسایت ها مفاهیمی در راستای پدیده های ژئومورفولوژیک ویژه ای هستند که از ارزش های خاصی به منظور ادراک و بهره داری انسان برخوردارند - . - Comanescu and Dobre,2009,86
این مفاهیم علاوه بر تعیین مکان های ویژهی گردشگری - ,2009:7 - Ielenicz دارای جایگاه و اهمیت ویژه ای در توصیف و درک تاریخ سطح زمین هستند - Nickolas and Zouros,2007,169 - ، بنابراین ژئومورفوسایت ها به خودی خود و یا در ترکیب با مواریث فرهنگی، مذهبی،تاریخی و اکولوژیکی،توانمندی های قابل ملاحظه ای در شکل گیری گردشگری پایدار در یک منطقه عرضه خواهند نمود - Coratza et .al,2008,107 - بنابراین می توان گفت ژئومورفوسایت ها دارای ابعاد مختلف هستند که در توسعه ی گردشگری مناطق مختلف نقش مهمی دارند. این ارزش ها به صورت کلی در شکل زیر درج شده است - شکل-: - 1
با توجه به اهمیت نقش لندفرم ها و ژئومورفوسایت ها در توسعه ی پایدار گردشگری، در طی دهه ی اخیر کارهای مختلفی در سطح جهان در این رابطه صورت گرفته است. ازجمله مهم ترین تحقیقات می توان به پری یرا1 و دیگران - 2007 - اشاره نمود که در مقاله ای به ارزیابی قابلیت ژئومورفو سایت های گردشگری در پارک ملی Montesinho در کشور پرتقال پرداخته است. درمقاله ی مزبور تعداد 154 سایت جهت بررسی انتخاب شدند که در پایان از بین آنها 26 ژئومورفوسایت، انتخاب شد و دارای قابلیت سرمایه گذاری در بخش گردشگری تعیین شدند.
رینارد و دیگران - 2007 - به ارائه ی روشی در راستای تعیین ارزش علمی و مکمل در ژئومورفوسایت ها پرداخته است، با این تفاوت که در این مقاله ارزش اقتصادی، اکولوژیکی، زیبایی شناختی به عنوان یک معیار مستقل در نظر گرفته شده و دو معیار اصلی - ارزش علمی و فرهنگی - دارای زیر شاخص های خاص خود هستند. سرناو وگونزالز - - 2005، به ارزیابی و طبقه بندی ژئومورفوسایت ها در پارک ملیThe Picos de Europa پرداختند.
کامنسکو و دیگران - 2011 - ، نیز در مقالهای به ارزیابی ژئومورفوسایتها در درهی Vistea پرداختند. در کشور ایران نیز تاکنون تحقیقات محدود و پراکنده ای صورت گرفته است. ثروتی و همکاران - 1387 - ، به مطالعه ی تاثیر اشکال ژئومورفولوژیکی در ایجاد فرصتهای برنامه ریزی در استان همدان پرداخته است. مختاری - - 1389، به ارزیابی توانمندی اکوتوریستی مکان های ژئومورفیکی حوضه ی آبریز آسیاب خرابه در شمال غرب ایران به روش پرالونگ پرداخته است. همچنین شایان و همکاران - 1389 - نیز در تحقیقی مشابه درشهرستان داراب در استان فارس به ارزیابی توانمندی های ژئومورفوتوریستی لندفرم ها براساس روش پرالونگ، به طبقهبندی و ارزش گذاری ژئوموفوسایت های منطقه مورد مطالعه پرداختند.
مقصودی و همکاران - - 1390 با هدف مکانیابی ژئومورفوسایتها به شناسایی مناطق مستعد ژئومورفو- توریسم با استفاده از AHP در منطقه ی مرنجاب پرداخته اند، و نتایج کار آنان نشان داد در این منطقه از مجموع 32000 هکتار، 32/1 هکتار دارای پتانسیل بالا، 8/3 هکتار به نسبت بالا، و 8/5 هکتار با قابلیت متوسط، توانمندی های ژئومورفوتوریستی برخوردارند. اساسا قابلیت های گردشگری مبتنی بر ساختاری نظام مند است که یک فرد به عنوان توریست نیازمند است، از تمامی شرایط گردشگری و مفاهیم آن اطلاعات جامع داشته باشد . - Fennel,1999:5 - از آنجا که ارزش ژئومورفوسایت ها در نزد مردم عامه و حتی برخی از علوم نادیده گرفته شده است.
بنابراین در شناخت ارزش ها و قابلیت های این چشم اندازها نیازمند روش هایی نو مبتنی بر توسعهی ارزشهای همه جانبه اعم از علمی، فرهنگی، اقتصادی و... می باشیم - . - Reynard& Panizza,2005: 286 زیرا برقراری توازن اقتصادی میان مناطق مختلف، حفاظت از میراث های طبیعی، جلوگیری از تخریب محیط، ایجاد فرصت های شغلی، ارتقای کیفیت چشم اندازهای فرهنگی می تواند از جمله ره آوردهای مثبت در برنامه ریزی این نوع گردشگری تلقی شود - نگارش و دیگران، . - 79 : 1388
