بخشی از مقاله
چکیده
توانایی بالای لندفرمهای ژئوموفولوژیکی در زمینه ژئوتوریسم و جذب گردشگر برهمگان روشن است.آنچه توانمندیهای لندفرمها را در زمینه جذب گردشگر دو چندان میکند ارتباط لندفرمها با بحث گسترش مدنیت و آثار باستانی تاریخی، فرهنگی و هم چنین مباحث ورزشی است. شهرستان کامیاران به دلیل دارا بودن لندفرمهایی چون دره پالنگان، چشمه کواز، کتیبه تنگیور، دریاچه سدگاوشان، چشمههای آهکی از جمله سرحوض و و شیخ علاءالدین، قلعه پالنگان وکوهستان شاهو توانایی بالایی در زمینه توسعه گردشگری و جذب توریسم دارند.
هدف از این پژوهش ارزیابی توانمندیهای لندفرمهای شهرستان کامیاران با استفاده از روش پرالونگ است. ابزارهای اصلی به کار رفته در پژوهش حاضر شامل تصاویر ماهواره ای، نقشههای توپوگرافی، نقشههای زمین شناسی و نرم افزار Arc Gis هستند. در این پژوهش نخست لندفرمهای ژئومورفولوژیکی با توانایی جذب توریسم شناسایی و مورد بررسی قرار گرفتند سپس بر اساس مدل پرالونگ به ارزیابی قابلیتهای این لندفرم ها از نظر گردشگری و جذب ژئوتوریسم پرداخته شد.
نتایج پژوهش حاکی از آن است که از نظر میانگین ارزش بهرهوری و گردشگری دریاچه سد گاوشان و منطقه پالنگان به همراه کتیبه تنگهور بالاترین توان را در زمینه جذب ژئوتوریسم دارند. توانمندیهای بالای گردشگری ژئومورفوسایتهای این شهرستان در زمینه آموزش علوم زمین و ویژگیهایی همچون زیبایی و وجود جاذبههای تاریخی، باستانی و فرهنگی انکار ناپذیر است. ازعوامل اصلی گسترش نیافتن ژئوتوریسم در این شهرستان می توان به نبود زیرساخت ها وتبلیغات نامناسب اشاره نمود.
واژههای کلیدی: ژئوتوریسم، ژئومورفوسایت، روش پرالونگ، توان گردشگری، کامیاران
مقدمه
ژئومورفوسایتها از جمله مفاهیم جدید محسوب میشوند و هدف از استعمال چنین مفاهیمی به دست آوردن شناخت مطلوب از لندفرمهایی است که از جایگاه و اهمیت ویژهای در توصیف و درک تاریخ سطح زمین برخوردار هستند از آنجا که امروزه ارزش اقتصادی گردشگری به اندازهای است که از آن به عنوان صفت یاد میشود اهمیت ژئومورفوسایت-ها در بهبود وضع اقتصادی هر کشوری انکار ناپذیر مینماید و راه حلی اساسی برای افزایش درآمد و فقرزدایی به ویژه در کشورهای در حال توسعه به شمار میآیند. بنابراین ژئومورفوسایتها در ترکیب با مواریث فرهنگی، تاریخی و اکولوژیکی، توانمندیهای قابل توجهی در شکلگیری گردشگری پایدار عرضه خواهند نمود .
ژئومورفوسایتها همانند جاذبههای گردشگری با توجه به میزان جذابیت خود میتوانند گردشگران را به سوی خود جذب نمایند و در این زمینه ساختار جذاب این جاذبه ها در زمینه جذب گردشگر دارای اهمیت بسیاری می باشد . در طول دهه گذشته، ژئومورفوسایت ها مورد بررسی و مطالعه قرار گرفتهاند و در این زمینه ارزیابی، ارتقا و حفاظت، به عنوان زمینههای اصلی با هدف حفاظت از چشماندازها مطرح هستند ژئومورفوسایت ها به صورت لندفرم ها و فرآیندهای ژئومورفولوژیکی تعریف میشوند که بنابر درک انسان از عوامل تأثیرگذار زمین شناسی ، علمی، فرهنگی-تاریخی و اجتماعی اقتصادی دارند.
درباره حفاظت و مطالعه مکانهای ویژه ژئومورفولوژیک، دیدگاههای مختلفی ارائه کردهاندکه می-توان آنها را در سه دسته اصلی طبقه بندی نمود:-بر پایه پیدایش و شالوده اکوسیستم ها-به صورت چشمانداز در یک حالت کلی-قابلیت طبیعی - ذاتی - محیط زیست تاکنون در استفاده از جاذبههای گردشگری، نگرش اول حاکمیت داشته است و پیامد آن، تخریب قابل توجه اشکال ژئومورفولوژیک بوده است که عناصری ارزشمند برای محافظت، تحقیق و مدیریت هستند. در دیدگاه دوم، این سایتها در قالب چشماندازهای فرهنگی تعریف شدهاند که در آن ژئومورفوسایتها در کنار عوامل فرهنگی، آموزشی و... تعریف میشوند.
معتقدند نقطه تلاقی این ایدهها در دیدگاه سومی جمع بندی میشود و اشاره میکند که محیط، تاریخ، فلسفه و فرهنگ باید در مطالعه و ارزیابی ژئومورفوسایتها دخالت داده شود. با استفاده از این دیدگاه، مناطق محافظت شده، ارزش میراثی و تاریخی کسب میکنند. در حال حاضر با توجه به اهمیت دیدگاه سوم یعنی از بعد ارزشهای واقعی محیط طبیعی در برنامهریزی پایدار، مطالعات متعددی به منظور ارزیابی کیفیت مواریث ژئومورفولوژیکی و جاذبهها و قابلیتهای گردشگری آنها صورت گرفته است.
در رابطه با قابلیت ژئومورفوسایتها مقالات و روش های بسیاری در سطح جهان وجود دارد از جمله مهمترین آنها می توان به کار پریرا اشاره کرد که به بررسی قابلیت ژئومورفوسایتهای گردشکری در پارک ملی مونتیشنو در کشور پرتغال پرداخته است و نتایج نشان داد که این ناحیه توانایی قابل ملاحظه ای را به منظور توسعه ژئومورفوسایت های آن با رعایت گردشگری پایدار داراست. همچنین رینارد و دیگران به ارائه یک روش نو در ارزیابی ژئومورفوسایتها پرداخته است این روش به ارزیابی ژئومورفوسایتها در دره بلینو در کشور سوئیس میپردازد و نتیجه حاصل شده این است که ناحیه کارست، در دو ناحیه از ارزش بالای ژئومورفوتوریستی برخوردار است و بالاترین امتیازها را کسب کردهاند.
در کشور ایران نیز تحقیقات مختلف و پراکندهای در بخش هایی از کشور صورت گرفته است از جمله مقصودی با هدف مکان یابی ژئومورفوسایتها به شناسایی مناطق مستعد ژئومورفوتوریسم با استفاده ازAHP در منطقه مرنجاب پرداخته اند، و نتایج کارآنان نشان داد در این منطقه از مجموع 32000 هکتار،32/1 هکتار دارای پتانسیل بالا،8/3 هکتار به نسبت بالا، و8/5 هکتار با قابلیت متوسط، توانمندی های ژئومورفوتوریستی برخوردارند. ملکی و الماسی به مطالعه نقش ژئومورفولوژی کارست در گسترش زمین گردشگری استان کرمانشاه پرداختهاند و نتایج نشان میدهد که استان کرمانشاه پتانسیل بالایی در زمینه سرمایه گذاری برای احداث ژئوسایتهای کارستی دارد.
در پژوهشی به ارزیابی توانمندیهای اکوتوریسمی مکانهای ژئومورفولوژیکی منطقه آسیاب خرابه با استفاده از روش پرالونگ پرداختند و نتایج نشان داد که بهرهبرداری از آبشار آسیاب خرابه به عنوان یک لندفرم ژئومورفیکی، با روش های غیر اکوتوریسمی انجام میشود و خواستار تعریف حوضههای آبریز و واحدهای ژئومورفولوژیکی در چارچوبی از مفاهیم اکوتوریسمی است.قابلیتهای گردشگری مبتنی بر ساختاری نظاممند است که یک فرد به عنوان توریست نیازمند است، از تمامی شرایط گردشگری و مفاهیم پایه ای آن اطلاعات جامع داشته باشد.
از آنجا که ارزش ژئومورفوسایتها در نزد مردم عامه و حتی برخی از علوم نادیده گرفته شده است، در افزایش قابلیتهای این چشم اندازها نیازمند روشهایی نو مبتنی بر توسعه ارزشهای همه جانبه، اعم از ارزشهای علمی، فرهنگی، اقتصادی و... هستیم؛ به طوری که برقراری توازن اقتصادی مناطق مختلف، حفاظت از میراثهای طبیعی، جلوگیری از تخریب محیط، ایجاد فرصتهای شغلی، ارتقای کیفیت چشم اندازهای فرهنگی میتواند از جمله ره آوردهای مثبت در برنامه ریزی این نوع گردشگری تلقی شود.
پژوهش حاضر تلاش دارد با مطالعه نمونه هایی از چشم اندازهای ژئومورفوتوریسمی در شهرستان کامیاران با استفاده از روش PRALONG، ارزش های علمی و مکل این جاذبه ها را به منظور برنامهریزی توسعه پایدار گردشگری در این منطقه و در نهایت برنامهریزی در راستای توسعه این شهرستان مورد ارزیابی قرار دهد. این شهرستان به لحاظ ویژگی های اقلیمی و تاریخی خود امکانات بالقوه مناسبی را برای توسغه مسائل اقتصادی ، اجتماعی صنعتی در زمینه توسعه گردشگری فراهم نموده است . نتایج بدست آمده میتواند مسئولان را یاری دهد تا اقدامات مهمی را در رابطه با پتانسیل های گردشگری این شهرستان به منظور جذب گردشگر عملی سازند که از اهدف اصلی این پژوهش محسوب میشود.
