بخشی از مقاله
کاربرد سيستم هاي فناوري اطلاعات XBRL و XARL درگزارشات مالي
چکيده :
حجم بالا وپيچيدگي اطلاعات حسابداري در چند سال اخير سبب شده تا نياز به فناوري کارامد در حسـابداري افـزايش يابـد . سيسـتم ارتباطـات از لحاظ اطلاعات تجاري اهميت بسياري دارد ورمز بقاي سازمانها استفاده از ابزارهاي فناوري اطلاعات در اين خصوص است . گزارشگري مالي نيـز به عنوان نتيجه نهايي عمليات حسابداري براي استفاده کنندگان آن، از جهات مختلف مهم تلقي مي گردد. سرمايه گزاران به عنوان مهمترين استفاده کنندگان اين اطلاعات به دنبال اطلاعاتي شفاف، کامل و صحيح هستند . طراحي مدل هاي گزارشگري تجاري توسعه يافته وگزارشگري اطمينـان يافته توسعه پذيرکه درادبيات حسابداري از آنها تحت عنوان XBRL و XARL نام برده مي شود، توانسته بخش مهمي از اين خواسـته هـا را بـراورده سازد. در اين تحقيق مزايا و حوزه استفاده از XBRL و XARL وتعامل آنها با يکديگر وسپس نحوه به کار گيري و کارايي آنها در سيستم اطلاعـات حسابداري وگزارش مالي بيان شده است .
کلمات کليدي : فناوري اطلاعات، حسابداري، گزارش مالي ، ويژگي هاي کيفي اطلاعات حسابداري، کيفيت گزارشگري مالي .
. 1 مقدمه :
فناوري اطلاعات عبارتست از کاربرد دانش در کار وصنعت . منظور از فناوري اطلاعات استفاده از وسايل مکانيکي يـا الکترونيکـي بـراي سـاخت سيسـتم هاي کارآمدتر است . فناوري اطلاعات هيچ محدوديت زماني ومکاني ندارد وتحولي عظيم در دنياي امروز ايجاد کرده است .به طوريکه اطلاعاتي کـه بـر کاغذ منعکس مي شد، به اطلاعات الکترونيکي تبديل شده است که به اصطلاح به آن تبادل الکنرونيکي مي گويند.
در تعاريف مختلف ، حسابداري را به عنوان يک هنر ثبت ، طبقه بندي،تلخيص وگزاشگري اطلاعات مالي در قالـب اعـدادقابل سـنجش تعريـف مي کنند. در زمانهاي گذشته حسابداري به شکل يکطرفه اجرا مي شد. به اين صورت که فقط درآمد يا هزينه ثبت مي گرديد اما به مرور زمـان بـه شـکل دو طرفه وهردو طرف بدهکاروبستانکار درآن ثبت گرديد. چهار عنصر اصلي حسابداري (ثبت ، طبقه بندي، تلخيص وگزارشگري) باعث شـده اسـت کـه حسابداري امروزي را نسبت به گذشته پيچيده تر کندکه با ورود فناوري اطلاعات به عرصه حسابداري ،بخشي از اين پيچيدگي هابرطرف شـده اسـت . بـه همين دليل آثار فناوري اطلاعات مي تواند بر هريک از چهار عنصر اصلي حسابداري وبرقـراري رابطـه بـين حسـابداري وفنـاوري اطلاعـات مفيـد باشـد.
امروزه جنبش نرم افزار وتغيير و تحول سريع آن درحوزه علم مديريت واثر آن در حسابداري وگزارش دهي به صاحبان سـرمايه ومسـئولين درايـن امـر را به فکر يافتن راه حل هايي براي حرکت به سوي رشد وتوسعه سوق داده است .به همين دليل داشتن اطلاعات مناسب (صحيح ، بـه موقـع ومربـوط)ممکـن است به مدير در اين امر بزرگ ياري رساند.قبل از اين در شرکتهاي مختلف دسترسي به اطلاعات صحيح وبه موقع ،امري بسيار هزينه بـر ومشـکل بـود.تـا اينکه علوم مديريت وحسابداري با در اختيار داشتن سيستم هاي مکانيزه دسترسي به اهداف سازماني را آسانتر گردانيد.در نتيجه حسابداري به عنوان يـک سيستم اطلاعاتي وعنصري سازماني است که از طريق پردازش اطلاعات ورويدادهاي مالي ،زمينه تصميم گيري را در اختيار اسـتفاده کننـدگان قـرار مـي دهد.ما امروزه پيشرفت ها وتحولات زيادي در زمينه فناوري اطلاعات مشاهده کرده ايم به گونه اي که روند هاي متفـاوتي را در ايـن زمينـه ايجـاد کـرده است .مهمترين ويژگي فناوري اطلاعات سرعت و دقت زياد آن در پردازش داده ها مي باشد وحسابداري نيز مجبور به استفاده از برخي يا تمـام روشـهاي جديد در ارائه خدمات ووظايف خود است .به گفته کري ساندم [١] (رئيس سابق انجمن حسابداران آمريکا )نقش اطلاعـات در جامعـه اهميـت بيشـتري پيدا کرده . سپس تهيه کنندگان اطلاعات خصوصا حسابداران بايد اطلاعاتي مربوط وبا کيفيت تهيه کنند.در غير اين صورت در آينده جايگـاهي نخواهنـد داشت .بنابراين انجام تحقيقات در زمينه شناخت فناوري هاي جديد وکشف اينکه کاربردي ترين فناوري ها ونحـوه عملکـرد آنهـا در سيسـتم حسـابداري چيست ،ضروري مي باشد.از نظر تانسي وهمکارانش [٢] فناوري اطلاعات يعني استفاده از رايانه وارتباطات ،براي جمع آوري ، پـردازش وذخيـره سـازي وانتشار اطلاعات صوتي ،تصويري،متني وعددي. در تعريفي جامع فناوري ارتباطات به چگونگي اسـتفاده از تجهيـزات مربـوط اسـت وفنـاوري اطلاعـات ،کاربرد فناوري براي فرآيند هاي کسب وکار ، جمع آوري داده وتوليد اطلاعات با ارزش براي مديران را متذکر مي شود. [٣]
استفاده کنندگان از اطلاعات حسابداري در هر نقطه از جهان مي توانند به وب سايت شـرکت مراجعـه کـرده وهرلحظـه صـورتهاي مـالي را بـا آخرين تغييرات مشاهده وتجزيه و تحليل کنند.[٤]
. 2 مباني نظري
گزارشهاي مالي به دو صورت عمومي وبا هدفي خاص ارائه مي شوند. از اهداف گزارشهاي عمـومي ،شـفاف سـازي وضـعيت اقتصـادي شـرکت وسـود آوري آن مي باشد.درواقع گزارشهاي عمومي مورد استفاده سهامداران ، سرمايه گذاران بـالقوه، سـازمانهاي آمـاري اعـم از دولتـي وغيـر دولتـي ، اعتبـار دهندگان وارگانهايي که ازنظر فعاليت هاي تجاري رابطه طولي يا عرضي دارند کـه امـروزه(در سـال ١٣٩١شمسـي ) ايـن اطلاعـات بـه صـورت ترازنامـه ، صورت سود و زيان ، صورت سودوزيان جامع وصوت جريان وجوه نقد مي باشد.
٢-١- گزارشات مالي مفيد داراي خصوصيات زير مي باشد:
- اطلاعات درون گزارش ، مربوط به موضوع مورد نظر تصميم گيرنده باشد.
- اطلاعاتي قابل اتکاست که صادقانه ، بيطرفانه ، جامع و کامل باشد.
- اطلاعاتي که قابل مقايسه با اطلاعات دوره هاي مالي قبل نيست ، نه تنها فاقـد ارزش اسـت بلکـه امکـان مقايسـه را از تصـميم گيرنـدگان مـي گيرد.
- گزارشات مالي براي استفاده کنندگان بايد قابل فهم باشد.
- اگر بخواهيم گزارشاتي با خصوصيات کيفي بهتر ارائه دهيم به زمان بيشتري نياز خواهيم داشت واين در حالي است که گزارشات مـالي فقـط در زمان خودشان ارزش دارند [٥] .
٢-٢ يکي از مهمترين هدف گزارشگري مالي اين است که گزارشات عمومي بتوانند اطلاعاتي در اختيار استفاده کنندگان قرار دهندکه آنهـا را در تصــميم گيــري درســت يــاري کنــد .تــا باعــث گمراهــي آنهــا نشــود.هــدف ديگــر گزارشــات مــالي عمــومي در ارزيــابي نقــش نظــارتي مــديريت (stewardship) مي باشد.به اين معنا که آيا يک مدير واحد اقتصادي از منابعي که در اختيار داشته بـه بهتـرين نحـو اسـتفاده کـرده اسـت يـا خيـر[٥]
٣ . کاربرد فناوري اطلاعات در گزارشهاي مالي :
فناوري اطلاعات جريانهاي اطلاعاتي را بين شرکتهاي تهيه کننـده واسـتفاده کننـده اطلاعـات تغييـر داده اسـت .در ابتـدا تمـام مراحـل حسـابداري بـه جـز گزارشگري به صورت الکترونيکي انجام مي شوند.ازسال ١٩٩٧وباتوجه به رشد فزاينده فناوري اطلاعات از قبيل پيدايش اينترنت و ابـزار هـاي جـانبي آن واستفاده از آن در گزارشگري، سازوکار جديدي را ايجاد کرده است وگزارش مالي را به سمت گزارشگري مالي پيوسته وبه هنگام فرستاده است .[٥]
همانطور که گفته شد استفاده از فناوري اطلاعات به ويژه اينترنت وابزارهاي جانبي آن باعث ايجـاد گزارشـگري مـالي بـه هنگـام وپيوسـته مـي شود.در واقع در اين نوع گزارشگري ، اطلاعات از طريق اينترنت هميشه در دسترس خواهد بود.بنابراين تصميم گيرندگان مي توانند از اطلاعات به موقـع و متنوع براي تصميم گيري وهمچنين براي هدف خاصي که دارند جستجو واستفاده کنند.در نتيجه اطلاعات مالي مربوط را ارائه دهند.[٦] ،[٧] ،[٨]
عمومي ترين فناوري براي گزارشگري مالي شبکه جهاني وب است به اين دليل که استفاده از وب علاوه بر کم هزينـه بـودنش باعـث دسترسـي آسان شرکتها به اطلاعات از طريق شبکه ميباشد. شبکه جهاني وب اطلاعات فراوان ومتفاوتي که در گزارشگري سنتي وجود داشت را فـراهم نمـود.اگـر چه اقدامات انجام شده در سطح دنيا و ايران ، اين موضوع را نشان مي دهد که حرفه حسابداري هم سعي داردتا با فناوري روز همگـام شـود، امـا شـايد بـا وجود اشکالاتي نمي تواند اين ادعا را داشته باشد در زير به برخي از اين اشکالات اشاره مي کنيم .
- مربوط نبودن
- عدم رعايت استاندارد در شکل گزارشهاي مالي توسط ارائه دهندگان
- عدم قابليت استفاده در بعضي از فرمت ها مانند PDF يا صفحات HTM
مشکلات فوق باعث شد تا صاحب نظران حسابداري براي رفع آنها به تکاپو افتاده و با تشکيل جلسات و سـمينارهاي مختلـف بـه راه حـل هـايي برسند. به اين صورت که کشورهاي پيشرفته يک نرم افزار جامع واستانداردي را براي ارائه صـورتهاي مـالي شـرکتهاي تحـت وب طراحـي کردنـد.بـراي اجراي اين برنامه به يک زبان برنامه نويسي تحت وب نياز بود.بعد از مدتي اين نرم افزار طراحي وزبان گزارشگري توسعه پـذير (XBRL) نـام گرفـت کـه زير مجموعه زبان برنامه نويسي وب (HTML) است .بعد از آن با نوشتن نرم افزار Edgard توسط شرکت مايکروسافت به سفارش سازمان بورس اوراق بهادار ايالات متحده آمريکا ( SEC) ، استفاده از آنها براي شرکتهاي پذيرفته شده در بورس اختياري و بعد ها اجباري شد . [٩]
٣-١- نمونه اي از فناوري هاي مؤثر بر تصميم گيري :
گزارشگري مالي بعد از تبادل اطلاعات به صورت شفاهي واستفاده از ابزارهايي مانند سنگ ، لوح هاي گلي ،پاپيروس، پوسـت ودر نهايـت هـم کاغذ به استفاده از وسايل الکترونيک مانند: ورد، اکسل ، سند قابل حمل ( PDF)، زبان نشانه گذاري ابر مـتن (HTML)، فرمـت برنامـه هـاي گونـاگون و ساير برنامه هاي گوناگون وساير برنامه هاي کاربردي ديگر به طور يکپارچه وجزئي به گزارشگري مالي يا تبادل الکترونيکي داده هـا (EDI) مـي پـردازد ودر نهايت هم به استاندارد زبان گزارشگري تجاري توسعه پذير (XBRL) وزبان گزارشگري اطمينان بخشي توسعه پذير (XARL) مي رسدو در واقع ايـن پيشرفت ، نتيجه تغييرات در محيطي مي باشد که اطلاعات آن توليد يا استفاده شده است . [١٠]
٣-٢- سيستم XBRL
XBRLيک نوع زبان گزارشگري است که قابليت گسترش دارد. XBRL مبتني بر XML است که در زنجيره عرضـه اطلاعـات تجـاري جهـاني به دليل ايجاد، تبديل وتحليل اطلاعات تجاري استفاده مي شود[٩]. کاربرد XBRL به سال ١٩٩٩ بر مي گردد.ايـن نـوع فنـاوري دقـت ، درسـتي ، کـارايي وشفافيت گزارشگري مالي را افزايش مي دهد.
XBRL يک روش کاربردي در فناوري است که براي حذف کـردن سـاختار واصـطلاحات ناسـازگار مـورد اسـتفاده قـرار مـي گيـرد وقابليـت گسترش دارد . [٩] چارچوب استاندارد هاي مربوط به گزارشگري در XBRL به صورت نرم افزارهاي مربوط طراحي مي شودتا اطلاعاتي را کـه مربـوط به واحد تجاري است براي گزارشگري الکترونيکي پردازش وعرضه کند . [١٠] در XBRL به کل اطلاعات مالي برچسب هايي زده مي شود که آنها را به عنوان دارايي ،بدهي ، سرمايه ، سودوزيان وغيره از هم جدا مي کند.پس کاربران مي توانند به راحتي اطلاعات را با داشتن برچسب هايي مانند وجوه نقـد
، استخراج کرده وتغيير شکل دهند و آنهارا به کمک نرم افزارهاي کاربردي –تحليلي ،تجزيه وتحليل کنند. [١١] XBRL با استفاده از حـذف قالـب هـاي گزارشگري وارسال قالب هاي گزارشگري سازگار مي تواند هزينه هاي مربوط به تهيه وتحليل اطلاعـات مـورد نيـاز خـود را دريافـت ويکپارچـه سـازي نمايد و از طريق توضيحات مناسبي که XBRL در اختيار استفاده کنندگان مي گذارد به تصميم گيري هـاي صـحيح مـالي آنهـا کمـک مـي کنـد.بـا ايـن وجود ميتوانيم مزاياي XBRL را به صورت زير خلاصه کنيم :
-اطلاعات مي توانند به شکل زنده انتقال يابند .
- از رده بندي واحد اطلاعاتي و برطرف کردن مشکلات مفاهيم ازطلاعات استفاده مي شود .
- ارقام توسط کاربران قابل دسترسي است .
- به تمام اطلاعات موجود درطبقه بندي هاي تعريف شده مي توان به آساني دسترسي پيدا کرد .
