بخشی از مقاله
-1مقدمه
جنس پسته عضوی از خانواده Anacardiceae با 11گونه می باشد که در این میان Pistacia vera تنها گونه دارای میوه خوراکی با اهمیت اقتصادی است .جنس پسته را بر اساس تعداد کروموزومها به سه گروه: P.lentiscus (با n=24), P.atlantica2 (با (n=282 و )P.vera Lبا( n-30 2 تقسیم کردند. گیاهان پلی پلوئید دارای سازگاری اکولوژیکی بیشتری نسبت به همتا دیپلوئید خود می باشند و امکان استقرار و بقاء تحت شرایط سخت را دارند. .(Levin DA.2002) بیشتر گیاهان حاصل از پلی پلوئیدی مصنوعی اغلب با افزایش اندازه سلول همراه هستند که به تولید اندام های رویشی و زایشی بزرگتر منجر می شود(.(Byrne et al;1981 پلی پلوئیدی مصنوعی از طریق وارد کردن شوک های محیطی یا استفاده از مواد شیمیایی که مانع از تقسیم کروموزوم ها می شوند مثل گیاهــان پلی پلوئید دارای گـلهـا و بـذرهای بزرگتـر، دمگـل ضخیمتر و پرزهای سپری بزرگتر روی برگ نسـبت بـه همتاهای دیپلوئید خود بودند(2007 .(Urwin and,روش دو برابر کردن کروموزوم ها با استفاده از کلشی سین ، به طور وسیعی در برنامه های اصلاحی گیاهان استفاده می شود(. (Hancock,1997;hartwell.et al.,2004 این ماده از تشکیل و پلیمر شدن میکروتوبول ها به نام توبولین ممانعت میکند، بنابراین کروموزومها در مرحله متافاز، یکجا وارد سلول میگردند که این امر آن را به یک القاگر فعال پلی پلوئیدی تبدیل کرده است. هدف ازاین پژوهش ، بررسی امکان استفاده از پلی پلوئیدی بعنوان روشی اصلاحی جهت مقایسه و بررسی برخی ویژگیهای رشدی وکمی وکیفی در گیاهان پلی پلوئید حاصل از گیاهان دیپلوئید درپایه پسته رقم بادامی ریز زرندی است . برای رسیدن به این هدف از ماده شیمیایی کلشی سین درغلظت های 0 ، %0/5 ، %1 ، و %1/5 استفاده گردید.
-2روش تحقیق
این آزمایش در اردیبهشت ماه سال 1394در گلخانه ای به مساحت 16متر مربع واقعا در استان کرمان شهر ماهان در قالب طرح کاملا تصادفی با تیمار کلشیسین در چهار سطح 0 ، %0/5 ، %1 ، و %1/5 انجام گرفت. دراین پژوهش، برای القاء پلی پلوئیدی ازروش تیمار بذر و تیمار مریستم انتهایی گیاهچه باغلظت های مختلف کلشیسین استفاده شد.در تیمار بذر بعد از تهیه غظت های مختلف کلشیسین بذور مورد نظر به مدت 36 ساعت درون انها قرار گرفتند و برای جلوگیری از خفگی بذور که درون محلول قرار گرفته اند، از پمپ هوا استفاده شد. بذور پس از تیمار برای جوانه زنی به درون ظروف استریلی که پوشیده از پنبه مرطوب بوده منتقل شدند.بعد از گذشت 4روز و ظاهر شدن جوانه ها به گلدان هایی که درون محیط ایزوله گلخانه قرار داشتند منتقل گردید. در 50 روز پس از تیمار بذر نهال های
پسته رقم بادامی زیر زرندی مورد ارزیابی قرار گرفتند،همچنین در تیمار مریستم انتهایی گیاهچه ها در مراحل دوبرگ حقیقی اولیه در سه روز متوالی با استفاده از غلظت های مختلف محلول آبی کلشیسین 0) ، 0.5، 1 و1.5 درصد) وتویین) 20 برای افزایش جذب سطحی) باروش قطره چکان بااستفاده ازسمپلر هرروز بمیزان 7 میکرولیتر و به مدت سه روز متوالی تیمار شدند.
-3اندازه گیری ها
برای بدست آوردن طول ،عرض و تراکم روزنه، از اپیدرم زیرین برگ با استفاده ازلاک ناخن توسط نوارچسب جدا شد که به صورت لایه شفاف بسیار نازکی روی لام چسبانده شد.ویژگی های روزنه همه نمونه ها با استفاده از یک میکروسکوپ نوری با بزرگ نمایی40و100 بررسی شد(.(Smith et al.,1989 ارزیابی سطح برگ، برگهای دوم ازرأس ساقه گیاه هرگلدان جدا شد. ازبرگهای جداشده ، کپی کاغذی تهیه و وزن کپی موردنظر با ترازو اندازه گیری شد. یک سانتی مترمربع ازکادر کاغذ نیز جدا وزن شد. با محاسبه نسبت وزن برگ به وزن یک سانتی متر مربع ازکاغذ (رابطه تناسبی) سطح هر برگ محاسبه و مقایسه شد ( سلطانی وهمکاران، .(1385برای اندازه گیری میزان کلروفیل b , a ، کل وکارتنویید ازبرگ دوم، دیسک های برگی تهیه، در5 میلی لیتر استون %80 درهاون چینی همگن میشود ، سپس با استفاده از سانتریفیوژ یخچال دار دردمای 4 درجه سانتیگراد وبا 3000 دور دردقیقه بمدت 5 دقیقه محلول جداسازی میگردد. سپس شدت جذب نوری محلول توسط دستگاه اسپکتوفتومتر linear ساخت شرکت Pharmacia biotech کشور آلمان درطول موج های 470 ، 646.8 و 663.2 نانومتر درمقابل شاهد خوانده میشود.سپس با استفاده از فرمول های زیر میزان کلروفیل b ,a ،کل و کارتنویید در هر Cmمربع ازسطح برگ محاسبه میشود.
Chla = 12.25 A 663.2 - 2.79 A 646.8
Chlb = 21.50 A646.8 - 5.1 A 663.2 ChlT = Chla + Chlb
Car = (1000 A 470 - 1.82 Chla - 85.02 Chlb) / 198
که در این فرمول Cx+c ,Ca,Cb به ترتیب غلظت کلروفیل a ،کلروفیل b وکاروتنوئید هاست(برحسب ʽg/ml عصاره گیاهی).
در تاریخ مشخصی بذور تیمار شده با کلشی سین که جوانه زده بودند ، درون گلدان های مخصوص پلاستیکی کشت شدند درصد سبز شدن این بذور که در غلظت های متفاوت تیمار شده مورد بررسی قرار گرفت .پس از گذشت 50 روز از تیمار گیاهان پسته رقم بادامی زرندی باکلشی سین ، این گیاهان از نظر ارتفاع اندازه گیری و با یکدیگر وگیاه شاهد مقایسه شدند.کلشی سین بخاطر درجه سمیت آنها حتی می تواند باعث جلوگیری از جوانه زنی بذور شود یا جوانه زنی را به تاخیر بیاندازد در همین راستا میزان جوانه زنی بذور تیمار شده مورد بررسی قرار گرفت.برای اندازه گیری مقیاس طول و عرض برگ گیاهان پلی پلوئید بهتر است از کولیس دیجیتال استفاده شود به طوری که برگ های دوم از راس گیاه به طور تصادفی انتخاب شود و برای اندازه گیری، از بزرگترین قسمت پهنک برگ طول و عرض برگ اندازه گیری میشود و با گیاهان دیپلوئید مقایسه میشوند.مراحل مختلف آزمایش با چهار تکرار انجام شد و سپس آنالیزهای آماری با استفاده از آزمون آماری دانکن در نرم افزار SAS صورت گرفت . نمودارهای مربوط به تغییرات در نرم افزار Excel رسم شد. طرح مورد استفاده درآزمایشات طرح کاملا تصادفی بوده است.
-4یافته ها
در نتایج تجزیه واریانس بدست آمده از اندازه گیری و مقایسه طول و عرض روزنه ،گیاهان پلی پلوئید با گیاهان دیپلوئید،نشان داد که اختلاف معنی داری در طول روزنه بین گیاهان پلی پلوئید و دیپلوئید وجود دارد. اما در عرض روزنه اختلاف معنی داری بین گیاهان پلی پلوئید و دیپلوئید وجود نداشت (نمودار .(1-9 بدین معنا که روزنه های گیاهان پلی پلوئید بیشتر کشیده تر از گیاهان دیپلوئید بودند.بیشترین طول روزنه مربوط به کلشی سین %1/5 می باشد(جدول.(1-9در نتایج تجزیه واریانس تراکم بیشترین تراکم را در گیاهان دیپلوئید و کمترین ان مربوط به غلظت کلشیسین % 1/5 می باشد.(شکل .(1-9در نتایج ویژگی های سلول های محافظ روزنه شامل طول و عرض سلول های محافظ بیشترین عرض و طول مربوط به غلظت % 1.5 کلشی سین می باشد.کمترین ان هم مربوط به گیاه شاهد
است..بررسی تجزیه واریانس نشان داد که سطح برگ در گیاهان پلی پلوئید تیمار شده توسط کلشی سین، از نظر اندازه بزرگتر از گیاهان دیپلوئید بوده ولی تفاوت معنی داری در غلظت های متفاوت کلشی سین دیده نشد.از لحاظ شکل ، شکل برگ های گیاهان پلی پلوئید کمی چین خورده و نا صاف بودنداماتغییر چشمگیری در ان دیده نمیشود .نتایج تجزیه واریانس کلروفیل,a, b و کلروفیل کل اختلاف معنی داری بین گیاهان تیمار شده نشان می دهد بیشترین کلروفیل a و b مربوط به غلظت %1/5کلشی سین می باشد.نتایج تجزیه واریانس سبز شدن جوانه های کاشته شده درون گلدان نشان داد اختلاف معنی داری بین جوانه های شاهد و جوانه های بذور تیمار شده وجود دارد همچنین اختلاف زیادی بین سطوح مختلف تیمار کلشیسین وجود دارد که بیشترین اختلاف مربوط به کلشی سین %1/5 می باشد. همچنین تجزیه واریانس داده ها نشان داد که در جوانه زنی بذوری که پس از تیمار با کلشی سین اختلاف معنی داری وجود دارد.این اختلاف در بین تمامی غلظت ها وجود دارد. ارتفاع گیاهان پلی پلوئید نسبت به گیاهان دیپلوئید تفاوت معنی داری ندارند بدین صورت که تیمار های کلشی سین در هر غلظتی ثاثیر معنی داری بر روی پسته رقم بادامی ریز زرندی نگذاشته اند.در نتایج تجزیه واریانس داده های طول و عرض کمترین طول و عرض مربوط به گیاهان تیمار شده با غلظت %1/5کلشی سین می باشد و بیشترین طول و عرض هم مربوط به گیاهان شاهد می باشد. در ارزیابی دمبرگ گیاهات تیمار شده با شاهد اختلاف معنی داری در نتایج تجزیه واریانس وجود دارد بطوری که با افزایش غلظت تیمار ها دمبرگ برگ هم افزایش یافت.
