بخشی از مقاله
معرفي و دستورالعمل فني رقم جديد برنج شفق
مقدمه
استراتژي تحقيقات برنج در حال حاضر معرفي ارقام جديد با كميت و كيفيت بالا همراه با دارا بودن خصوصيات زودرسي و پا كوتاهي مي‌باشد. از ميان ارقام مختلف برنج مانند آمل سه، آمل دو، خزر، فجر، ساحل و درفك كه به جامعه كشاورزي معرفي شدند، اگر چه هر كدام از اين ارقام تحولي را در ميزان توليد در زمان خود ايجاد نموده‌اند ولي داراي اشكالاتي از نظر ديررسي، كيفيت و عملكرد بوده‌اند. رقم شفق داراي صفات مطلوبتري نسبت به همه ارقام معرفي شده مي‌باشد.
استان مازندران اولين استاني است كه كشت ارقام پرمحصول در آن توسعه پيدا كرده است و در سالهاي 1360 و 1361 با كشت ارقام آمل دو و آمل سه تحولي در ميزان عملكرد در واحد سطح و توليد استان ايجاد شده و هنوز هم مقام اول در كشت ارقام جديد معرفي شده را در كشور دارد. همين امر سبب شده كه استان مازندران از نظر توليد در مرتبه اول قرار داشته باشد. رقم شفق نسبت به ارقام نعمت، ندا و سپيد رود كيفي‌تر و زودرس‌تر بوده و نسبت به رقم فجر و ساحل داراي عملكرد بيشتر و درصد خرد برنج كمتر مي‌باشد.
بنابراين پيش‌بيني مي‌شود با توجه به خصوصيات مرفولوژي، كيفي و عملكرد، اين رقم در آينده سطح زير كشت قابل توجهي را بخود اختصاص دهد.
ويژگيهاي رقم شفق
الف: ويژگيهاي مورفولوژي
1 طول دوره رشد از كاشت تا برداشت 130 روز
طول دوره خزانه 30 روز
طول دوره مرحله رويشي تا حداكثر پنجه زني 40 روز
طول دوره شروع زايشي تا گلدهي 30 روز
طول دوره گلدهي تا رسيدگي 30 روز
2 ارتفاع بوته (سانتيمتر) 7/109
3 تعداد پنجه در هر كپه 27/17
4 رنگ شلتوك زرد روشن
5 وضعيت ريشك كمي دارد
6 طول خوشه 28 سانتيمتر
7 وضعيت دانه در خوشه متوسط
8 ريزش دانه ندارد
9 خروج خوشه از غلاف كامل
ب: ويژگيهاي كيفي
1 طول دانه قبل از پخت 61/7 ميليمتر
2 طول دانه بعد از پخت 10 ميليمتر
3 درصد تبديل 8/67
4 درصد دانه سالم 51/46
5 درصد خرده برنج 29/21
6 درجه حرارت ژلاتينه شدن
1-بهترين مقدار 5-3 مي‌باشد. 17/3
7 درصد آميلوز
2-بهترين حالت 25-20 درصد است كه هم گروه با رقم طارم مي‌باشد. 69/21
8 غلظت ژل
3-بهترين حالت 100-60 مي‌باشد. 92
ج: وضعيت رقم از نظر مقاومت به آفات و بيماريها
1 كرم برگخوار متحمل
2 كرم ساقه خوار متحمل
3 بيماري بلاست مقاوم
4 بيماري پوسيدگي طوقه متحمل
5 بيماري شيت بلايت كمي حساس
د: عملكرد و اجزاي وابسته به آن
1 عملكرد شلتوك (در هكتار) 5/7-7 تن 1
2 وزن هزار دانه (گرم) 16/25
3 تعداد دانه بارور در خوشه 117
4 تعداد دانه پوك در خوشه 22
5 تعداد دانه كل 140
توجيه اقتصادي
رقم شفق از ارقام پر محصولي است كه داراي عطر و طعم بوده و از كيفيت پخت مناسبي نيز برخوردار مي‌باشد. اين لاين از نظر كيفيت هم رديف رقم معرفي شده فجر و از نظر ميزان محصول همانند ارقام نعمت و ندا مي‌باشد. بنابراين قيمت برنج سفيد اين لاين همانند رقم فجر پيشنهاد مي‌گردد. لذا با توجه به قيمت خريد تضميني ارقام فجر، ساحل، نعمت، ندا و آمل سه براي سال 1385 مقايسه اقتصادي لاينهاي مذكور و ارقام رايج منطقه بشرح ذيل مي‌باشد:
مشخصات رقم شفق نعمت خزر فجر
عملكرد (كيلوگرم در هكتار) 7070 6998 5000 600
درصد برنج سفيد با 10 درصد خرد 2 51/56 56 60 55
ميزان برنج سفيد با 10 درصد خزد 3 3/3995 9/3918 3000 3300
قيمت يك كيلو برنج سفيد با 10 درصد خرد (ريال) 6800 5550 6800 6800
درآمد ناخالص در يك هكتار (ريال) 27168040 21553950 20400000 22440000
همانطوري كه از محاسبات جدول فوق ديده مي‌شود رقم شفق بيشترين درآمد ناخالص را بخود اختصاص داده و ميزان افزايش درآمد يك هكتار از كشت رقم شفق نسبت به رقم نعمت حدود سه ميليون و پانصد هزار ريال و نسبت به رقم خزر حدود چهار ميليون و هشتصد هزار ريال مي‌باشد. توسعه كشت اين رقم كه از عملكرد و كيفيت بالايي برخوردار است علاوه بر اينكه درآمد بيشتري را نصيب زراعين برنجكار مي‌نمايد، در افزايش توليد ملي و رسيدن به خودكفايي نيز نقش بارزي دارد.
رقم شفق در مقايسه با رقم خزر حدود يك تن و در مقايسه با رقم فجر حدود 700 كيلو و در مقايسه با رقم طارم با ميانگين برنج 2500 كيلوگرم در هكتار حدود 5/1 تن افزايش توليد برنج سفيد در هر هكتار را دارد.
اگر 35% از اراضي سطح زير كشت كنوني رقم طارم كه در حال حاضر تقريباً 000/120 هكتار مي‌باشد (كل مساحت زير كشت برنج استان مازندران 000/239 هكتار مي‌باشد). به زير كشت رقم شفق برود حدود چهل هزار هكتار را بخود اختصاص خواهد داد كه با افزايش 5/1 تن برنج سفيد در هكتار حدود 000/60 تن افزايش توليد برنج خواهيم داشت كه با توجه به مصرف سرانه 38 كيلوگرم، اين مقدار مي‌تواند برنج حدود 6/1 ميليون نفر را تأمين نمايد.
توصيه‌هاي فني
ضد عفوني بذر جهت كنترل بيماريهاي بذرزاد برنج نظير ژيبرلا (پوسيدگي طوقه) لكه قهوه‌اي و ساير بيماريهاي بذرزاد از قارچ‌كش تيوفانات متيل تيرام (هماي – پودر وتابل 80%) به نسبت 3 گرم و يا ويتاواكس به ميزان 5 گرم براي هر كيلوگرم بذر و به صورت غوطه‌ور كردن در آب به مدت 18 تا 24 ساعت استفاده شود.
زمان مناسب بذر پاشي 20-10 فروردين
تاريخ مناسب كاشت 30-20 ارديبهشت
فاصله مناسب كاشت 25×25 سانتي‌مترت براي نشاكاري دستي 30× 18 سانتيمتر براي نشاكار ماشيني
نياز غذايي اوره: 250 كيلوگرم در هكتار
سوپر فسفات تريپل: 100 كيلوگرم در هكتار
سولفات پتاسيم: 100 كيلوگرم در هكتار
كنترل ساقه خوار 15 كيلوگرم ديازينون 10% براي نسل اول و 30 كيلوگرم ديازينون 5% براي نسل دوم براي هر هكتار و يا
ساير سموم رايج به مقدار توصيه شده سازمان حفظ نباتات براي كنترل كرم ساقه‌خوار استفاده شود و يا از طريق مبارزه بيولوژيك براي هر نسل و بر اساس توصيه‌هاي فني اقدام گردد.
كنترل كرم
برگخوار برنج در صورت مشاهده علائم خسارت، سمپاشي با حشره‌كش مناسب رايج نظير سوين به ميزان 3 كيلوگرم و يا ديمكرون به ميزان 1 تا 5/1 ليتر در هكتار مصرف شود.
كنترل بيماري
سوختگي
غلاف (شيت بلايت) چنانچه در مرحله آبستني (شكم) بيش از 10 تا 20 درصد پنجه‌ها آلوده باشند سمپاشي با قارچ كش‌هايي نظير تيلت به نسبت يك ليتر و يا رورال تي اس به ميزان يك كيلو در هكتار انجام شود.
منابع مورد استفاده:
1-اسكو، ترانه، ا. نجفي نوايي. 1377. بررسي تفاوت آلودگي ارقام و لاينهاي اميدبخش به كرم ساقه‌خوار برنج، انتشارات معاونت موسسه تحقيقات برنج كشور در مازندران – آمل.
2-اشراقي، احمد. 1377 . معرفي دو رقم جديد با كيفيت مناسب انتشارات معاونت موسسه تحقيقات برنج كشور در مازندران – آمل.
3-بهرامي، منصور، 1380. جستجوي منابع موقت در مقابل بيماري شيت بلايت و بلاست. انتشارات معاونت موسسه تحقيقات برنج كشور.
4-بينام. 1376 . نگرشي بر وضعيت برنج كشور. ششمين گردهمايي برنج كشور. سازمان جهاد كشاورزي استان اصفهان.
5-توسلي لاريجاني، فاطمه. 1374 . گزارش ماموريت آموزي تكنيكهاي مدرن ارزيابي كيفيت برنج در موسسه بين‌المللي تحقيقات برنج (IRRI). انتشارات موسسه تحقيقات برنج كشور در مازندران .
6- حسيني، سيد صادق. ن، سعادتي.
م، نصيري. 1377. گزارش پژوهشي بررسي اثر تاريخ كاشت، تراكم بوته و نياز ازته در لاينهاي اميدبخش 7602 و 7604. انتشارات معاونت موسسه تحقيقات برنج كشور در مازندران – آمل.
7-دادخواه كيومرث، ص ، حسيني. 1379 . طرح مشترك تحقيقي و ترويجي بررسي لاينهاي برنج بشماره 7602 و 7604 در مقايسه با ارقام رايج منطقه از نظر كمي و كيفي. انتشارات سازمان جهاد كشاورزي مازندران.
8-نصيري، مرتضي. 1379 . بررسي عوامل اقتصادي موثر بر واردات برنج و نقش واردات آن در تعيين قيمت و سطح زير كشت ارقام رايج برنج در استان مازندران. انتشارات معاونت موسسه تحقيقات برنج كشور در مازندران
