بخشی از مقاله
چکیده
پارکها از جمله فضاهای باز شهری و تنها فضاهای سبز قابل ملاحظه در شهرهای ایرانِ امروز هستند، که در مقیاسهای متفاوتی ساخته میشوند. پارک های محلهای در سطح محلات شهری، پاسخگویی درخور برای نیازهای شهروندان است. این پارکها از طرفی بستری برای گیاهان و فضای سبز هستند و از طرف دیگر زمینهای برای حضور و فعالیتهای اجتماعی و تفریحی مردم و ساکنان محله میباشند.
هدف این نوشتار تبیین نقشی است که پارکهای محلهای در راستای دستیابی به اهداف توسعه پایدار دارند. بدین منظور ابتدا توسعه شهری پایدار مورد بررسی قرار گرفته، ابعاد و اهداف آن شناسایی شدهاند، سپس پارک محلهای شفق در شهر تهران به عنوان نمونه، مورد مطالعه قرار گرفته است. روش تحقیق با رویکرد کیفی و بررسی نمونه موردی صورت گرفته است و اطلاعات بر اساس اسناد کتابخانهای و مشاهدات میدانی جمع آوری شده اند. نتیجه آن که پارک های محلهای به عنوان فضای سبز شهری و ترکیبی از بافت طبیعی و مصنوعی نقشی تأثیرگذار و قابل تأمل در پیشبرد اهداف توسعه شهری پایدار دارند.
مقدمه:
فضاهای سبز عمومی فضاهای سبزی هستند که بازدهی اجتماعی دارند و عموم مردم از آنها در گذران اوقات فراغت، تفریح و مصاحبت با دوستان و گردهمایی های اجتماعی و فرهنگی و نظایر آن استفاده میکنند پارکهای شهری بخشی از فضاهای سبز عمومی هستند که علاوه بر دارا بودن جنبههای تفریحی و فرهنگی و زیست محیطی، جنبه خدماتدهی به مناطق مختلف شهر را نیز دارند و بر این اساس در مقیاسهای همسایگی، محلهای، ناحیهای و منطقهای تقسیم بندی میشوند. پارک محلهای خدماتدهی در سطح محله را بر عهده دارد. در این مقاله با مطالعه کالبدی و فعالیتی پارک محلهای شفق قصد داریم نقشی را که پارکهای درون شهری در مقیاس محلی در راستای دستیابی به اهداف توسعه شهری پایدار دارند روشن نماییم.
توسعه شهری پایدار:
مفهوم توسعه پایدار در دهه 1970 مطرح شد، تعریفی که تاکنون بیش از همه مورد استفاده قرار گرفته تعریف کمیسیون برانتلند است: آن توسعهای که بتواند نیازهای کنونی را بدون از دست دادن توانایی نسلهای آینده در تأمین نیازهایش تأمین کند
کنفرانس توسعه و محیط زیست که از سوی سازمان ملل در سال 1992 با عنوان دستور کار 21 در ریودوژانیرو برزیل برگزار گردید، تعریف فوق را مورد تأیید قرار داد. این تعریف مورد قبول بسیاری از دولتها برای توسعههای آینده خود نیز واقع شده است
بدین ترتیب موضوع توسعه پایدار در سرتاسر جهان، وارد جریان اصلی خود شد و برنامههای شهر پایدار در بسیاری از نقاط جهان پدیدار شد.
مقوله توسعه شهری پایدار از دو زاویه قابل بحث است، یکم توسعه پایدار دارای ابعاد و راهبردهای مختلف است، دوم راهبردهای توسعه پایدار در سطوح مختلف بین المللی، ملی و محلی قابل تحلیل است
در رابطه با ابعاد توسعه پایدار آن طور که از منابع گوناگون بر می آید فلسفه اصلی توسعه پایدار، آشتی بین توسعه و پایداری، از طریق دقت و توجه کافی به همه ابعاد از دیدی سیستمی و کلگرایانه است و بر پایداری اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و طبیعی یا زیست محیطی، تأکید میکند
در واقع پایداری جریانی چندجانبه است که ضمن بهبود وضعیت اقتصادی و ایجاد رفاه همگانی توأم با عدالت اجتماعی، از آثار مخرب زیستمحیطی و نابهنجاریهای اجتماعی به دور است و در حالیکه نیازهای نسل حاضر را برآورده میسازد، در عین حال ظرفیت و امکانات برآوردهسازی نیازهای نسل آینده را با توجه به حفظ و بهبود محیطزیست حفظ میکند
تحقق توسعه شهری پایدار در مقیاس های مختلف بین المللی، ملی و محلی متفاوت بوده و مسائل مختلفی را در بر میگیرد. بر اساس تجربیات بدست آمده عمدهترین مباحث و راه حلهای توسعه پایدار شهری در مقیاس محلی مطرح می شوند. دلیل این امر، به ویژه در کشورهای در حال توسعه، حاد بودن مسائل و بحرانهای زیست محیطی در مقیاس محلی است
بنابراین هر شهر، کلان شهر و منطقه شهری، نیاز به تدوین استراتژی محلی خود برای توسعه پایدار دارد. این استراتژیها باید پاسخگوی شرایط زیست محیطی، سیستمهای اقتصادی، اجتماعی و سازمان مدیریت شهری خود باشند
پارک شفق:
پارک شفق به عنوان یکی از پارکهای محلهای تهران عمل می نماید، که در این قسمت قصد داریم با مطالعه و بررسی کالبدی و فعالیتی، ویژگی ها و خصوصیات این پارک را شناسایی نماییم.
موقعیت شهری: این پارک در محله 3 منطقه 6 شهرداری واقع شده است. وسعت این محله 169 هکتار می باشد. پارک شفق مساحتی در حدود 1/8 هکتار را در بر میگیرد که در بافت مسکونی شهر، کنار بیمارستان حضرت فاطمه - س - واقع شده است و دسترسی به آن از خیابان اصلی یوسف آباد - سید جمال الدین اسد آبادی - امکان پذیر میشود.
سایت و توپوگرافی: سایت پارک شفق از شکل هندسی ذوزنقهای برخوردار است و طراحی آن با ظرافت اندیشه، مبتنی بر توپوگرافی زمین انجام پذیرفته است. از شیب زمین برای ایجاد خطوط منحنی در مسیرهای حرکتی و یا فضاهای کاربردی بهره گیری شده و فرم فضاهای پارک در پیروی از ویژگی های سایت طرح ریزی شده است
به طور کلی می توان گفت استفاده از شیب طبیعی زمین و فرم نامنظم فضاها از ویژگیهای فضای سبز این پارک به شمار می رود.
جداره ها و بناهای پارک: جدارههای شهری و مسیرهای حرکتی در پارک شفق شامل ترکیبی از بافت طبیعی و مصنوع می باشد که تجربه درک فضاها و مسیرهای متفاوت در پارک را عرضه مینماید. این پارک توسط دیوارههای سنگچین، آجری و هره آهنی از فضای بیرونی جدا میشود به گونهای که محرمیت و درونگرایی پارک حفظ شده است. در داخل پارک دیوارههای سنگچین برای جداسازی فضاها طبق شیب موجود ساخته شدهاند و شمشادها به عنوان حصارهای سبز اطراف باغچهها مورد استفاده قرار گرفتهاند. به طور کلی طراحی جدارهها و مسیرها به گونهای ستا که شفّافیت بصری در پارک حفظ شده است.
تصویر شماره 1، جداره جنوبی پارک شفق
بناهای پارک شفق شامل دفتر پارک، نگارخانه، سرای کتاب، سالن آمفیتئاتر، اتاق آبی، واحد آموزش و واحد کانونها است. در هنگام ساخت پارک اصطبل قدیمی موجود در سایت تخریب نشد و به عنوان دفتر پارک مورد استفاده قرار گرفت که نه تنها از نظر خاطره سایت اهمیت دارد، بلکه از لحاظ صرفه جویی در هزینه ساخت ساختمان در سایت نیز مورد اهمیت میباشد.
