بخشی از مقاله
ميرزا تقي خان امير كبير
محمدشاه در سال 1264 در گذشت يك ايران پرآشوب و فتنه اي باقي گذاشت تمام اين ها ثمره صدارت حاجي ميرزا آقاسي بود كه دشمنان سرسخت ايران مصر بودند اين مرد غيراهل در صدارت باقي بماند.
براي ملت ايران يك خوشبختي بود كه شاه مرد و ايران از يك زمامداري مانند حاجي ميرزا آقاسي خلاص شد .
بعد از حاجي ميرزا آقاسي صدارت به ميرزا تقي خان امبركبير رسيد من تصور مي كنم در دوره آل قاجار سياستمدار قابل و لايقي مــانند ميرزا تقي خان اميركبير پيدا نشد . اين مرد مدير و مدبر و مآل انديش در مدت سه سال زمامداري يك ايران پرآشوب و فتنه تحويل گرفته و يك كشور منظم و مرتب تحويل داد .
واتسون مورخ معروف انگليسي كه با مرحوم ميرزا تقي خان معاصر بود و در زمان حيات و صدارت او در تهران بوده شرحي در باب اين مرد بزرگ مي نويسد .
مي گويد كه : خداوند گاهي از مبان بك ملت يكي را بر مي انگيزد و مهار امور آن ملت را در دست آن مرد مسلح و اصلاح طلب مي سپارد .
اين برگزيده الهي موجوديت خود را وقف سعادت و ترقي آن ملت مي كند ولي آن ملت قدر خدمات او را درك نمي كنند . فداكاري او را نمي فهمند ، او را گرفته مي كشند خودشان را بيچاره و بدبخت مي كنند .
در اين بيانات فقط يك اشتباه هست و آن اين است كه امير كبير را ايرانيان نكشتند بلكه دسايس اجنبي او را از پاي درآوردند .
فكر او عمل او اصلاحات او با راي ملت ايران بود نتيجه اقدامات او براي سعادت ملت ايران بود .
آن كساني كه به تحريك همسايه جنوبي باعث فتنه و فساد بودند او همه را در مدت كوتاهي نيست و نابود كرد .
حسن خان سالار كه به تحريك همسايه بدخواه ما علم طغيان در خراسان برافراشته بود.
با اينكه دولت انگليس واسطه بود اميركبير قبول نكرد و او را مغلوب نمود . ميرزا علي محمد باب كه ساخت انگلستان بود به فرمان امير شربت مرگ نوشيد.
امير براي ايران خدمتي انجام داد كه در تاريخ بي نظير است ياغيان را منكوب نمود امنيت را در تمام ايران برقرار كرد يك قشــون منظم و مرتبي را براي ايران آماده نمود .
ماليه مملكت را ترتيب صحيح داد بودجه مملكتي را تعديل نمود صنايع را ترقي داد باب علوم جديد را براي ايران باز كرد دستگاه دولت را منظم كرد و يك ملتي را آسوده نمود و آن ها را به طرف سعادت و ترقي سوق داد .
اين اقدامات براي ملت ايران خوب بود ولي براي سعادت دشمنان ايران مضر بود آن هايي كه هيچوقت مايل نبودند مرد دانشمند و مطلع و مقتدري در راس امور واقع شود آن ها آسوده نبودند نمي توانستند ببينند ملت ايران قدم هايي براي اصلاحات برمي دارد .
سه دولت مقتدر آن روز يعني انگليس و روس و فرانسه البته روس و فرانسه به تحريك انگليس ها ولي برضد اصلاحات ايران هم فكر و هم عقيده بودند .
البته روس ها به واسطه وعده هايي كه انگليس ها به نيكلاي اول مي دادند و عمال فرانسوي بدون ترديد به تحريك انگليس ها چرخ امير را چمبر كردند . ميرزاتقي خان اميركبير كه بزرگترين رجال دوره يكصدوپنجاه ساله سلاطين قاجار است يكصد سال قبل در چنين ماهي و در چنين روزي به تحريك شيادان خارجي به دست دژخيمان خارجي در خون خود غلطيد و يك ملتي را به ماتم خود نشاند .
ما كه امروز پس از يكصد سال به روح پليد آن دژخيمان بي وجدان لعنت مي فرستيم در يكصد سال بعد هم ملت ايران به مسببين بدبختي امروز كه يك مشت شيادان بيدل هستند لعنت خواهد فرستاد .
اين ها اخلاف صديق همان دژخيمان بي وطن و عمال وظيفه خوار اجانب آن دوره هستند كه ملت ايران امروزه گرفتار فتنه و آشوب و فساد آن هاست ملاحظه كنيد جانشين اميركبير چه كسي شد.
كسي كه تحت الحمايه دولت انگليس بود ، كسي كه وقتي كه بعد از مرگ محمدشاه از تبعيدگاه به تهران مراجعت مي كند با غلام هاي سفارت انگليس وارد پايتخت ايران مي شود و اول به سفارت انگليس رفته بعد به ديدن ملكه ايران مادر ناصرالدين شاه مي رود .
كسي كه اولين حكم آن واگذاري هرات به دولت انگليس است و به سيد محمدخان حاكم هرات مي نويسد : بعد از اين سكه به نام شهريار ايران نزنند و خطبه به نام پادشاه ايران نخوانيد .
پس از ايـــن سر و كار شما با دولت انگليس است و نصحيت مي كند كه حرف آن هـــا را گوش كنيد اين شخص ميرزا آقاخان نوري است كه در تمام عمر خود وظيفه خوار و مزدور دولت انگليس شناخته شد در زمان ميرزاآقاخان نوري ايران از حق حاكميت خود به نفع دولت انگليس صرفنظر كرد .
در زمان اين شخص بود كه معاهده تاريخي در سال 1273 مطابق 1857 به نمايندگي فرخ خان امين الدوله با انگلستان در پاريس بسته شد و افغانستان به وسيله معاهده به انگلستان واگذار شد.
در همين معاهده است كه دولت ايران حكميت اختلاف بين ايران و افغانستان را به دولت انگليس واگذار مي كند . قسمت هاي عمده سيستان و بلوچستان و نواحي هشتادان به واسطه همين حكميت از ايران جدا شده و هنوز هم دنباله دارد
سوانح صدارت اين مرد زياد است من در اين چنين مقاله مختصري نمي توانم به تمام آن ها اشاره كنم .
اين مرد قريب 8 سال ايران مدار بود و هر خدمتي را كه لازم بود به نفع انگلستان انجـــام دهند با كمال صداقت انجام داد .
ميرزا آقاخان در اوايل سال 1275 از صدارت معزول شد . از اين عزل دولت انگلستان بهترين خدمتگزار خود را در دستگاه دولت ايران از دست داد .
ميرزا محمدخان سپهسالار فرزند اميرخان سردار از ايل دولوي قاجار بعد از عزل ميرزا آقاخان نوري نوبت به ميرزامحمدخان سپهسالار رسيد .
اين مرد لشگري بود ولي امين ، جدي و درستكار و بصير بود بستگي به هيچيك از اجانب نداشت مرد با عزم و اراده بود .
پس از ميرزاآقاخان مجلس شوراي دولتي تشكيل شد و ميرزا محمدخان سپهسالار در راس آن قرار گرفت در زمان صدارت اين مرد وطن پرست وضع دربار تا اندازه اي بهتر شد و قشون منظم گرديد.
و امنيت در ايران برقرار شد و به غارت گري تراكمه خاتمه داده آن ها را مطيع دولت مركزي قرار داد خدمات اين مرد شريف در استرآباد و گرگان بسيار به موقع بود چه آن ها را عمال اجنبي اغفال كرده به شرارت و غارت تشويق مي كردند ميرزا محمدخان اين ها را تنبيه كرد و آن نواحي را آزاد نمود
