بخشی از مقاله
خلاصه:
امروزه با افزایش اهمیت کیفیت کاربری های آموزشی از یک طرف و همچنین نحوه مکان یابی و قرارگیری کاربری های آموزشی در مناطق و نواحی مختلف شهری نسبت به سایر کاربری ها ،لزوم بررسی معیارهای مکان یابی”سازگاری،آسایش، کارایی، مطلوبیت، سلامتی و استانداردهای ایمنی“ در خصوص مجموعه های آموزشی به ضرورت پیدا می کند ؟لذا با توجه به مطالب فوق، هدف این پژوهش بررسی و تحلیل، توزیع فضایی مکانی کاربری های آموزشی در شهرایلام است
برای دستیابی به هدف پژوهش ابتدا سرانه و استانداردهای کاربری های آموزشی مناطق و نواحی شهر ایلام مورد بررسی قرار گرفته است و سپس مجموعه آموزشی مطهره وشهید محمد نادری شهر ایلام در داخل منطقه1شهر ایلام را بررسی کرده است وهمجواری این مجموعه ها را با سایر کاربری های موجود سنجیده شده است
در این پژوهش ماتریس سازگاری، مطلو بیت، وابستگی و ظرفیت را برای مجموعه مطهره وشهید محمد نادری وشهید اشرفی اصفهانی محاسبه نموده ومکانیابی آنها بررسی شده است ؟نتایج کلی این پژوهش نمایانگر این است که مجموعه مطهره و دبستان نادری در مکانی مناسب قرار گرفته که پاسخگوی نیازهای منطقه شهری ایلام می باشد ولی بلحاظ تاسیسات تجهیزات و کمبود فضا ی موجود با مشکل روبروست.
.1 مقدمه
الزاما مفهوم واصطلاح سرانه های کاربری زمین که درادبیات شهرسازی ایران بعنوا ن سرانه های شهری معروف شده،یکی ازابزارهایی است که درفرآیندبرنامه ریزی کاربری زمین،برای محاسبه وبرآورداراضی وتوزیع آن میان فعالیتهای کاربریهای مختلف به کارمیرود،درعین حال،سرانه کاربری زمین،به عنوان نوعی معیاروشاخص کمی برای سنجش ومقایسه وتغییرا ت کاربری درجریان زمان مورداستفاده قرارمیگیرد
بنابراین،چگونگی تعیین سرانه های کاربری،حلقه کوچکی ازیک زنجیره طولانی است که کمیت وکیفیت آن تابع عملکردوروابط متقابل مجموعه عوامل واقدامه ایی است که درجریان برنامه ریز ی زمین وروشهای اجرایی آن دخالت دارد . ازاین نظر،سرانه کاربری زمین برخلاف نداشت اولیه،یک پدیده سادهصرفاًکالبدی وفنی نیست بلکه تبلوروبیان کمی مجموعه سیاستها، روشها والگوهایی است که برای تعیین انواع کاربریها،تقسیم اراضی،” توزیع فضایی فعالیتهای منطقه بندی،تدوین استانداردها ی کاربری وغیره به کارگرفته میشود
یکی از اهداف برنامه ریزی کاریری اراضی شهری .تامین مناسب خدمات عمومی از جمله دسترسی به خدمات آموزشی است. مطالعه فضاهای اختصاص یافته به خدمات آموزشی در کشورهای مختلف تفاوتهای عمده ی را نشان میدهد "به طوری که در شهر کلکته سرانه آموزشی برابر %8مترمربع و در فرانسه براساس برنامه توسعه شهرهای جدید برابر با 10مترمربع است. در کشورهای ما استانداردهای مربوط به فضاهای آموزشهای برای کودکستان، دبستان، .مدرسه های راهنمایی و دبیرستان به ترتیب سرانه ای معادل 12,11,9,8مترمربع است
ساختمانهای آموزشی یکی دیگر از کاربریهایی هستند که در طرح جامع در سطح یک شهر به تناسب پراکندگی جمعیت پخش میشوند بنابراین تعیین معیارهای مطلوب و مناسب و مکان یابی مناسب برای هریک کاربری شهری الزامی است. در همین راستا استقرار کاربری آموزشی بویژه دبیرستان ها و دبستانها از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
هدف اصلی این پژوهش شناخت کاربری آموزشی ومکانیابی این کاربریها،همچنین همجواری کاربریهای آموزشی باسایرکاربریهااست وبررسی هرکدام ازمناطق شهرایلام به صورت جداگانه درباره چگونگی تقسیم کاربریهای آموزشی میباشد؟دراین تحقیق سعی خواهیم نمودکه به این سئوالات پاسخ دهیمْ ارزیابی کمی وکیفی های آموزشی درسطح شهرایلام مناسب است؟توزیع فضایی مکانی کاربریهای آموزشی د ر سطح شهر ایلام مناسب است؟
.2 مفاهیم مبانی نظری و پیشینه تحقیق
.1-2 مکانیابی
مکانیابی فعالیتی است که قابلیتهاوتواناییهای یک منطقه را ازلحاظ وجودزمین مناسب وکافی وارتباط آن باسایرکاربریهای شهری برای انتخاب مکانی مناسب برای کاربری خاص،موردتوجه وتجزیه وتحلیل قرارمیدهد
برنامه ریزی کاربری زمین به چگونگی استفاده و حفاظت اراضی اطلاق میشود .برنامه ریزی کاربری اراضی زمین شهری سازماندهی مکانی و فضای فعالیتها و عملکردهای شهری براساس خواستها و نیازهای جامعه شهری و هسته اصلی برنامه ریزی شهری است و انواع استفاده از زمین را طبقه بندی و مکانیابی میکند. براساس این چارچوب باید از استفاده نامناسب زمین جلوگیری کرد و اهداف اقتصادی اجتماعی محدودیت های فیزیکی و سیاست های زیست محیطی رعایت گردد
طرح کاربری زمین بعنوان وسیله ای مهم برای رسیدن به اهداف فیزیکی، اقتصادی واجتماعی جامعه منظور شده است.این طرح از طریق تاثیر بر تصمیمات عمومی، خصوصی برسرمایه گذاری می تواند نفوذ زیادی برمیزان رشد، خصوصیت وکیفیت والگوی محیط فیزیکی شهر داشته باشد.
.2-2 ادبیات تحقیق
یکی ازنیازهای اساسی سکونتگاهها ی بشری که بایدبصورت جمعی پاسخ داده شودنیاز به آموزش است. کاربریهای آموزشی بنابه ماهیت وسطوح فعالیتشان :
اولاً،بایددرمحلی استقراریابندکه درفعالیت خودوسایرکاربریها مزاحمت وممانعتی به وجودنیاورند - سازگاری -
ثانیاً،مکان استقرارشان شرایط لازم رابرای فعالیت آنها داشته باشد - مطلوبیت - .
ثالثاً،حوزه ی عملکردی معینی داشته باشند - ظرفیت - .
رابعاً برای ارائه ی خدمات مطلوب ازیک سوبه فعالیت وخدمات پاره ای ازکاربری های دیگرنیازداشته وازسوی دیگرازبعضی کاربری ها فاصله مناسبی داشته باشد - وابستگی - .
دراین رابطه پژوهشهای صورت گرفته است که درپژوهش حاضربه ذکرنتایج چندموردازاین پژوهشهامی پردازیم:
- رضا ولیزاده.1386 - دریک پژوهش به بررسی مکانیابی بهینه فضاهای آموزشی شهرتبریزبااستفاده ازمدل تحلیل سلسله مراتبی - - AHPوسیستم اطلاعات جغرافیایی - - GISپرداخته اند ؟پس ازمطالعه وضع موجودفضاهای آموزش به این نتایج رسیدند که توزیع فعلی فضاهای آموزشی درسطح سلسله مراتب شهری مناسب نبوده است.
آزادخانی وهمکاران - - 1393دریک پژوهش به تحلیل کاربری اراضی شهری ا سلام آبادغرب پرداخته اند،دراین پژوهش به این نتیجه رسیده اندکه اصول کاربری استانداردوسلسله مراتب شهری دراسلام آبادغرب رعایت نشده است ؟ کاربریها به صورت جداوپراکنده درسطح شهرقرارگرفته اندودسترسی آسانوبه موقع به هم هخدمات برای تمام ی شهروندان ممکن نیست؟درنتیجه کاربریهادرسطح شهربدرستی توزیع نگردیده اند
آزادخانی وهمکاران - - 1393دریک پژوهش به بررسی توزیع مراکزدرمانی شهرایلام به منظورارائه الگوی مطلوب ”مطالعه موردی ْ شهرایلام“پرداخته اند .دراین پژوهش به این نتیجه رسید ه اند که شهرایلام ازجهات مختلف طبیعی،انسانی وکالبدی دارای معضلات زیادی است .چنین شرایطی اهمیت تخصیص فضاوجایابی تسهیلات شهری رابه خوبی نمایان میسازد
لاله پور - - 1381،درپایان نامه کارشناسی ارشدخودباعنوان" بررسی کاربری اراضی دربرنامه ریزی شهری با بهره گیری ازGIS در مورد کاربری های آموزشی - مدارس ابتدایی - منطقه 8تهران به این نتیجه رسید که وضعیت مدارس ابتدایی منطقه 8 تهران از نظر معیارها و ضوابطی که باید دریک مدرسه ابتدایی رعایت گردد در وضع مناسبی به سر نمیبرد و روز به روز این حالت تشدید میشود بنابراین ضروری است به این مهم توجه شود.
دکتر شماعی و عسکری - - 1388 در مطالعه مراکز آموزشی ایلام به این نتایج رسیدند که توزیع نا موزون فضاهای آموزشی و مکانیابی نامناسب آنها زمینه ساز بحرانهای شهری است .فضاهای آموزشی مورد مطالعه به لحاظ توزیع فضای نا موزون کارکرد مطلوبی ندارند. همچنین دسترسی دانش آموزان نواحی مختلف شهر به مدارس از شعاع دسترسی مطلوب بی بهره- اند .بیش از 30 درصد از مدارس مورد مطالعه در حریم کاربری های ناسازگار قرار گرفتهاند. همچنین به لحاظ سرانه های آموزشی 35 درصد از دبیرستان ها حداقل سرانه های استاندارد دارند و بقیه مدارس از حد سرانه های استاندارد محرومند.
.1-2-2 نظریه های کاربری اراضی شهری
درباب کاربری اراضی شهری نظریه های گوناگونی وجود داردکه ذیلا به انها اشاره میشود:
نظریه نقش اجتماعی زمین، نظریه نقش اقتصادی زمین، نظریه نقش کالبدی زمین، نظریه طبیعی زمین ،نظریه برنامه ای، نظریه کارکردگرایی، نظریه اصلاح گرایی، نظریه مدرنیسم، نظریه پست مدرنیسم، نظریه طبیعت گرایی، نظریه فرهنگ گرایی، نظریه توسعه پایدار کاربری زمین.
.2-2-2 نظریه نقش اجتماعی زمین
زمین از نظر ارزش ونقش اجتماعی در آسایش، امنیت، زیبایی ،رفاه وکیفیت زندگی بشری تاثیر اساسی دارد مساله زمین وچگونگی آن در عرصه اجتماعی همواره منشا منازعات مشکلات اجتماعی وحقوقی وتعارضات میان منافع عمومی ونحوه بهره برداری در آن بوده است
دوور معتقداست باید در کاربری زمین نظارت کامل برقرار شوددوور و هوب هوس براجرای مقررات خاص برای کاربری های اطراف شهرها بخصوص پارک ها تاکید دارد.
