بخشی از مقاله
چکیده
یکی از ابزار های بسیار مهم و کاربردی جهت استفاده بهینه از منابع خاک روش های گوناگون ارزیابی اراضی و تعیین قابلیت و استعداد اراضی می باشد . در این پژوهش تولید خالص بیوماس - Bn - و پتانسیل عملکرد - Y - محصول گندم آبی برای مناطق جنوب غربی خوزستان با استفاده از داده های هواشناسی ایستگاه سینوپتیک واقع در منطقه مذکور تخمین زده شد.
نتایج حاصل نشان داد میزان عملکرد برای محصول گندم آبی بدون وجود محدودیت های خاک، آب و مدیریت برابر با 6296 کیلوگرم در هکتار ماده مرطوب است که این مقدار بسیار بیشتر از مقدار عملکرد برداشت شده گندم در منطقه - حدود Kgr/ha - 4000 است. از این رو می توان نتیجه گرفت با اعمال مدیریت های صحیح و بر طرف نمودن محدودیت های آب و خاک می توان تا حدودی به این عملکرد مطلوب نزدیک شد.
مقدمه
رشدجمعیت و تأمین غذا از اهداف قدیمی بشر بوده و در حال حاضر نیز افزایش جمعیت وتأمین مواد غذایی دو مسئله عمده دنیا تلقی شده و بایستی بین این دو مقوله توازن برقرار باشد تا مشکل امنیت غذایی پیش نیاید . با گسترش شاخه های مختلف علوم خاک و ایجاد نرم افزارهای متنوع، راهکارهایی برای ارزیابی در مقیاس ناحیه ای با صرف هزینه و زمان کمتر و دقّت بیشتر جهت برنامه ریزی استفاده بهینه از اراضی ارائه شده است که پایه منطقی این برنامه ریزی با مطالعات ارزیابی اراضی و تعیین ارزش آنها برای اهداف خاص فراهم می گردد
چالش عمده برنامه ریزی استفاده از اراضی، حفظ پتانسیل بیوفیزیکی اراضی و خاک و در عین حال متنوع نمودن استفاده های کشاورزی و جلوگیری از تخریب محیط و توسعه نظام های پایدار است
به منظور جلوگیری از تخریب بیشتر منابع طبیعی باید استعداد و تناسب آنها برای بهره وری خاصی در دستور کار مدیران بخش کشاورزی قرار گیرد از این رو برنامه ریزی جهت استفاده بهینه از این منابع با ارزش امری ضروری می باشد. برنامه ریزی های صورت گرفته باید بر پایه شناخت و درک صحیح از منابع و همچنین قابلیت های آنها استوار باشد
ارزیابی اراضی تعیین عکس العمل زمین برای موقعی است که این زمین برای اهداف مشخصی بکار می رود . در مناطق مختلف جهان خصوصا در کشورهای توسعه نیافته و یا کمتر توسعه یافته از منابع طبیعی و از جمله خاک، بدون در نظر گرفتن قابلیت و استعداد آنها استفاده می شود. پی آمد این رفتار نسنجیده باعث وارد آمدن خسارت جدی و جبران ناپذیری به این منابع می گردد
محاسبه پتانسیل تابشی -حرارتی با استفاده از مدل فائو امکان تخمین تولید بیوماس با استفاده از اطلاعات مربوط به اقلیم و گیاه را فراهم می سازد. تولید پیش بینی شده از تاثیر محدودیت های خاک، آب و مدیریت بر پتانسیل تابشی-گرمایی حاصل می شود
این روش دارای فرضیات ساده ای می باشد که این امکان را فراهم می سازد ته به صورت ساده مقدار بیوماس و عملکرد اقتصادی بسیاری از محصولات یکساله را که عاری از آفات و بیماری ها بوده و از نظر آب و مواد غذایی در شرایط مطلوبی قرار دارند تخمین زد
سید جلالی - - 2000، پتانسیل تولید و تناسب اراضی را برای گندم دیم و آبی در اراضی میان اب شوشتر محاسبه نمود. گیوی - 2000 - ، با استفاده از مدل فائو تولید گندم، جو، برنج، سیب زمینی و یونجه را در اراضی فلاورجان اصفهان محاسبه نمود. گندم در مناطقی رشد می کند که بارندگی در طول سیکل رشد 200 میلیمتر باشد. متوسط بارندگی سالیانه بایستی 350 تا 1250 میلیمتر باشد. یک دوره خشکی در مرحله بلوغ لازم است. گندم در خاک هایی با زهکشی خوب تا نسبتا خوب به خوبی به عمل می آید. گندم به آب زیرزمینی حساس بوده و به بالا بوده سطح آب زیرزمینی حساسیت نشان می دهد
هدف از این پژوهش تخمین تولید خالص بیوماس و در نتیجه پتانسیل تولید برای محصول گندم آبی برای مناطق جنوب غربی خوزستان بدون در نظر داشتن محدودیت خاک، آب و مدیریت به منظور آگاهی از قابلیت تولید این اراضی و تلاش و برنامه ریزی در جهت نیل به حداکثر میزان ممکن در عملکرد گندم آبی در منطقه مورد مطالعه است.
مواد و روش ها
موقعیت منطقه مورد مطالعه و داده های استفاده شده منطقه مورد مطالعه شامل مزارع کلزا در شرکت و صنعت میرزا کوچک خان واقع در جنوب غربی استان خوزستان می باشد.
این منطقه که بین حد شمالی 31 درجه و 15 دقیقه و حد جنوبی 30 درجه و 46 دقیقه، حد شرقی 48 درجه و 30 دقیقه و حد غربی 48 درجه و 12 دقیقه واقع شده است. حد شرقی آن را رودخانه کارون و حد غربی آن را جاده اهواز- خرمشهر در بر می گیرد. شکل یک موقعیت منطقه مورد مطالعه را بر روی نقشه نشان می دهد.
شکل :1 موقعیت منطقه مطالعاتی
محاسبات
به منظور تعیین پتانسیل تولید گندم آبی در منطقه مورد مطالعه از روش پتانسیل تولید حرارتی-تابشی استفاده شد. این مدل تولید خالص گیاه زنده و عملکرد محصول را برای بهترین واریته در شرایط مطلوب از نظر آب، مواد غذایی و در شرایط کنترل آفات و بیماری ها برآورد می کند. برای محاسبه ی تولید بیوماس خالص از رابطه ی 1 استفاده می شود
در رابطه Bn 1 مقدار تولید خالص بیوماس - بر حسب کیلو گرم در هکتار - ، ct ضریب تنفسی است که از رابطه 2 بدست می آید.
mgb حداکثر میزان تولید ناخالص بیوماس - کیلوگرم CH2O در هکتار در ساعت - ، KLAI فاکتور تصحیح برایLAI<5m2/m2، L تعداد روز های لازم برای رسیدن محصول می باشد.
C30 ضریب تنفسی برای گیاهان غیر لگوم برابر با 0/0108 است، t متوسط درجه حرارت بر حسب یانتی گراد. تولید محصول از رابطه 3 محاسبه گردید.
در رابطه 3 ، Y تولید محصول - کیلوگرم در هکتار - و Hi شاخص برداشت می باشد.
نتایج و بحث
نتایج محاسبات انجام شده جهت تخمین میزان تولید خالص بیوماس و پتانسیل تولید به صورت خلاصه در جدول شماره 1 آمده است.
جدول .1 تخمین ضرایب پتانسیل عملکرد محصول گندم آبی در اراضی جایدر به روش فائو
