بخشی از مقاله

چکیده

یکی از موضوعات مهم ادبیات فارسی، پرداختن به ادبیات متعهد و بررسی دین و باورهای دینی است بی شک رسالت دینی از طریق زبان شعر و ادبیات و مورخان به گوش ما رسیده است و چه بسا اثرش از یک کتاب تاریخی هم بیشتر باشد دین اسلام منبعی فیاض و پایان ناپذیر برای شاعران ونویسندگان مسلمان بوده و همگان بیش و کم، مستقیم و غیر مستقیم از آن برخور دار شده و مفاهیم و مبانی دینی فراوانی را در اشعار خویش آورده اند، در این خصوص محمدتقی بهار از نمونه های بارزی است که در لابه لای اشعارش باورهای دینی و آموزه های اعتقادی نمودی روشن دارد واشعار دینی وی در اعماق وجود هر مخاطبی نفوذ کرده است.

این شاعر معاصرو توانا در واقع توانسته است گهرهای فراوانی از شعر شیعی و دینی و وقایع تاریخی را به تصویر بکشد. او به سبب ارادت عمیقش به اسلام افکار و مضامین دینی بسیاری از جمله توحید باری تعالی، ستایش پیامبر - ص - ومنقبت ائمه معصومین - علیهم السلام - بویژه حضرت علی - ع - وفرزندان پاکش، معارف قرآنی و حوادث و وقایع تاریخ اسلام و.... را بیان کرده است.تلاش این پژوهش بر آن است که ظهور و بروز اندیشه های دینی در اشعار این شاعر معاصر را بررسی و با تحلیل نمونه های شعری وی جلوه های مختلف این هنر شعری در ادبیات فارسی را نمایان سازد .

کلید واژگان: اندیشه های دینی، شعر مذهبی، ملک الشعرای بهار، ادبیات معاصر

مقدمه

دین و باورهای دینی و تعالیم در بازآفرینی و دگرگونی شخصیت افراد و حتی جوامع انسانی تأثیر عمیقی داشته است زیرا مواعظ دینی از مظاهر اصلی ادیان و مذاهب الهی است و توجه به آیات مقدس قر آن و حتی کلیه ی اخبار و احادیث اسلامی و مواعظ موجود در کتاب نهج البلاغه روشنگر این حقیقت است که باورهای دینی مجموعه ای از قوانین است که تأمین سعادت مادی و معنوی انسانها را تعیین کرده است . کلیه ی مواعظ و اندرزها و باورهای دینی و ..... هر یک تحت شرایطی خاص به وجود آمده اند که نه تنها محتوای آنها بلکه طرز ادای سخنان نیز برای بیان حد و تلاش های فکری ملت ها و آزادی های اجتماعی و تعیین فرهنگ عمومی یک جامعه مساعدت می کند.

شاعر متعهد زمانی به رسالت تعلیم اهتمام می ورزد که جامعه و آحاد آن را گرفتار درد و رنج و تباهی و فساد ببیند و او خود را ملزم به روشنگری و هدایت و ارشاد مردم بداند و شعر و ادب تعلیمی را به جامعه عرضه کند. بخش بزرگی از سروده های شاعران زبان فارسی، تحت تأثیر اندیشه ها و مفاهیم دینی است؛ »با اطمینان می توان گفت که اندیشه های مبتنی بر دین در شعر همه ی شا عران زبان فارسی به نوعی بازتاب داشته است و شاعران بنا بر نوع تربیت، اخلاق فردی، گرایش های فکری و زمینه های اجتماعی و سیاسی و .... به صورت های مختلفی از دین الهام گرفته اند و حتی گروهی از شعرا، در واقع مروجان دین و یا مدافعان اندیشه ی دینی فرقه ی خویش بوده ا ند اما جا دارد که از این حیث، شعر گروهی از شعراء، مورد بررسی دقیق علمی قرار گیرد و میزان تأثیرپذیری و پایبندی آنان شناسایی شود« - کرمی، - 97:1380

ادبیات و شعر فارسی حاوی انسانی ترین مفاهیم دینی و متعالی ترین آموزه های اخلاقی است بیشترین آراء و اندیشه های صوفیان و عارفان و ادیبان در این زمینه در قالب شعر سروده و بیان شده است در میان مطالعه شعر دوره ی بیداری و معاصر بررسی شعر بهار و شهریار بیش از دیگر ان جلب توجه می کند چرا که حجم قابل ملاحظه ای از اشعارشان دربردارنده ی اندیشه ی دینی است از دلایل عمده ی این امر تربیت شدن آنان در خانواده ای که اهل فضل و دانش و ارشاد بوده اند . دعوت به دین از روش های تربیتی دیدگاه اسلام است که ملک الشعرای بهار در دیوان خود نکات زیادی را در این مسائل بکار برده است . شناسایی صفات پسندیده دین و باورهای دینی در قصایدمحمدتقی بهار با نکات تربیتی و اخلاقی و شناسایی شیوه ی برداشت بهار از اخلاق دینی و انعکاس آنها در قصایدش از اهداف این پژوهش است . ملک الشعرای بهار با آموزه های اخلاق اسلامی کاملا عجین شده و فضایل دینی و اخلاقی را در قصاید خود به کار گرفته است . در این پژوهش به بیان اندیشه های دینی این شاعر با ذکر شواهد شعری خواهیم پرداخت .

.2 اهداف تحقیق

هدف مطالعاتی این پژوهش آشنا کردن علاقه مندان به زبان و ادبیات فارسی با معیارهای دینی و اخلاقی به کار برده شده در اشعار ملک الشعرای بهار می باشد.

-2پیشینه ی تحقیق

تا کنون تحقیقات - مقالات، کتابها، پایان نامه ها و سخنرانی های - متعدد و گوناگونی درباره ی زندگی، شخصیت، اندیشه، شعر و آثار ملک الشعرای بهار صورت گرفته است و همه ی جوانب فکری، شعری و شخصیتی این شاعر بزرگ مورد بررسی و نقد قرار گرفته است که دیگر کمتر کسی مجال سخن در این زمینه دارد چرا که بزرگان ادب در این باره تیر را بر نشانه زده اند و ذکر و عنوان کردن همه ی تحقیقات صورت گرفته بر روی شعر، شخصیت و اندیشه ی این شاعرمعاصر در این پژوهش امکان پذیر نیست و نیازمند به مراجعه کتاب شناسی دقیق آثار اوستکه قبلاَ افراد بسیاری در این مورد مطلب نوشته اند پیشینه ی پژوهش درباره اندیشه های دینی ملک الشعرای بهار مسبوق به سابق نیست و با بررسی و مراجعه به سایت کتابخانه ی ملی و پایگاه اینترنتی معتبر Irandocو سایت Noormags و....به مقالات وآثاری دست یافته ایم که به معرفی آنها می پردازیم:

»اندیشه ی دینی در اشعار ملک الشعرای بهار و احمد صافی النجفی « ، نوشته یداالله رحیمی و رمضان رضایی، بهار1392، مجله مطالعات ادبیات تطبیقی، شماره 25 از صفحات 71 تا49»مسائل دینی نزد احمد شوقی و ملک الشعرای بهار «، نوشته دکتر ابوالحسن امین مقدسی ، 1386، مجله مطالعات تطبیقی، تهران، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران"جایگاه ونقش دین دراندیشه شعری ملک الشعرای بهار"نوشته منوچهراکبری ومهدی زرقانی"پژوهشی درتاثیرقرآن درادبیات فارسی باتکیه براشعاربهار"نوشته وحیدسبزیان"اندیشه دینی بهار"نوشته مهدی سلطانی

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید