تحقیق در مورد پرورش ماهی قزل الا ‌

بخشی از مقاله

پرورش ماهي قزل الا

مقدمه
موجودات زيادي شبيه به ماهي هستند و ماهي ناميده مي‌شوند اما در برخي موارد اين نامگذاري اشتباه است. مثلا آمفيوکسوس و لامپري را ماهي مي‌دانند اما اين جانوران با ماهيان ولاقعي منقرض شده و کنوني جهان اختلاف فاحشي دارند. ماهي در واقع موجودي است که حداقل داراي آرواره و فک بوده، اسکلت غضروفي يا استخواني داشته و داراي باله‌هاي شنا زوج و فرد است.

ماهيها رده‌اي از پستانداران هستند که خود به دو زير رده ماهيهاي غضروفي و استخواني تقسيم مي‌شوند. برخي از ماهيها ساکن آبهاي شيرين و برخي ساکن آبهاي شور هستند. ماهيهاي ساکن آبهاي شيرين داراي راسته‌هاي متعدد هستند. يکي از راسته‌ها ، راسته آزاد ماهي شکلان (Salmoni formes) است و تيره آزاد ماهيان که قزل‌آلا جزء آن است، يکي از تيره‌هاي اين راسته است.

خصوصيات تيره آزاد ماهيان Salmonidae
ماهيان ماده اين تيره فاقد مجراي تخم‌بر هستند و تخم پس از رسيدگي در حفره شکمي افتاده و سپس از مجراي تناسلي به خارج هدايت مي‌شود. از اينرو مي‌توان با کشيدن دست در زير شکم ماهي مولد رسيده، تخمها را به آساني از بدن آن خارج نمود. ماهيان اين خانواده در آبهاي سرد با اکسيژن فراوان زندگي مي‌کنند و در پاييز و زمستان تخم ريزي مي‌کنند.

در ميان آنها ، نژادهاي مختلف بر حسب شرايط محلي ايجاد شده‌اند که از نظر شکل بدن و نحوه زندگي باهم متفاوت هستند و به همين جهت شناسايي آنها به دليل تنوع زيادشان مشکل است. ماهيان اين خانواده يعني قزل آلا و ماهي آزاد از نظر اقتصادي بسيار باارزش و داراي گوشتي لذيذ هستند.
مشخصات قزل آلا

ماهي قزل آلا داراي بدني فشرده و باله دمي آن نسبت به ماهي آزاد بزرگتر است. ساقه دمي آن مرتفع ، سر کند و قسمت خارجي باله دمي تقريبا صاف است. تعداد فلس بين باله چربي و خط جانبي 19 - 14 عدد و بطور متوسط حدود 16 عدد مي‌باشد. تعداد خارهاي اولين کمان آبشش بين 5 - 2 عدد است که به شکل شمشير بوده و در پايين به شکل دکمه درآمده‌اند. حداکثر طول بدن ماهي قزل آلا 140 سانتيمتر و وزن آن تقريبا به 5 کيلوگرم مي‌رسد.

نحوه زندگي
ماهيان قزل آلا به هنگام ورود به رودخانه جهت جفت‌گيري و تخم ريزي لباس عروسي زيبايي به تن مي‌کنند. تخم ريزي آنها بين ماههاي بهمن و اسفند است. تعداد تخمها حدود 10 هزار عدد است که تقريبا براي هر کيلوگرم و وزن بدن ماهي ماده 1500 عدد تخم برآورد مي‌شود. بيشتر ماهيان بالغ نر و ماده بعد از تخم ريزي زنده مانده و در سال بعد براي تخم ريزي مجددا وارد آب رودخانه مي‌شوند.

لارو اين ماهي بوسيله نوارهاي تيره رنگ با نقطه‌هاي قرمز زياد مشخص مي‌شوند. بچه ماهيان 5 - 1 سال در آب شيرين زندگي مي‌کنند که در شمال اروپا اين مدت به 5 سال مي‌رسد. هنگامي که طول آنها به 25 - 15 سانتيمتر رسيد وارد آب شده و بيشتر در ساحل دريا بسر مي‌برند.
قزل آلا رنگين کمان

اين ماهي داراي يک نوار پهن به صورت رنگين کمان در هر طرف بدن است. دوره تخم ريزي از ماههاي آخر زمستان تا اواخر بهار و تعداد تخمها بين 5 - 1 هزار عدد است. امروزه ماهي قزل آلاي رنگين کمان به صورت ماهي شماره يک اکثر کارگاههاي تکثير و پرورش ماهيان سرد آبي در بيشتر نقاط جهان درآمده است. از خصوصياتي که اين ماهي را مورد توجه قرار داده، سازش آن با شرايط پرورش متراکم است. از طرف ديگر اين ماهي در انتخاب غذا زياد سختگير نيست و از سرعت رشد خوبي نيز برخوردار است.

ماهي قزل آلاي درياچه خزر
رنگ بدن اين ماهي نقره‌اي است و در پهلوها ، لکه‌هاي ستاره‌اي شکل ديده مي‌شوند. تعداد فلس بين باله چربي و خط جانبي 19 - 11 عدد است. قد متوسط 77 سانتيمتر و وزن 5 کيلوگرم است اين ماهي که در قسمتهاي کرانه شمالي ايران زندگي مي‌کند در اواخر پاييز و اوايل زمستان ، جهت تخم ريزي وارد رودخانه‌هاي ورودي به درياچه خزر مي‌شود.

مواد غذايي اين ماهي را در سنين پايين لارو حشرات و بچه ماهيان و در سنين بالا انواع ماهيان تشکيل مي‌دهند. اين ماهي از ماهيان باارزش اين درياچه است. صيد بي‌رويه ، مسدود شدن راههاي مهاجرت به سبب ساختن پلها ، در نظر نگرفتن راه مهاجرت ماهي و آلودگي آبها عواملي هستند که نسل ماهيان را به خطر انداخته‌اند.
قزل آلاي درياچه شمالي
دو گونه از اين ماهيها وجود دارد که هر کدام روش زندگي خاص خود را دارد نوع شمالي‌تر آن ، گونه مهاجران مي‌باشد. آنها از آبهاي شيرين مهاجرت کرده تا در آبهاي آزاد تغذيه کنند و ادامه زندگي بدهند اما براي توليد مثل به رودخانه محل تولد خود باز مي‌گردند. انواع جنوبي‌تر آن از گونه مهاجر خود کوچکتر بوده و تمام عمر خود را در درياچه‌اي کوهستاني مي‌گذرانند.

قزل آلاي پوزه‌دار
نوعي ماهي کشيده و لاغر با باله‌هاي براق است که در مناطقي ساحلي که کف شني دارند زندگي مي‌کند. گونه‌هاي مختلف همگي داراي پوزه‌هاي گوشه‌داري هستند که از آنها براي حفاري ماسه و قرار گرفتن در آن استفاده مي‌کنند. اين ماهي هم به اين خاطر به اين اسم نامگذاري شده است. طول اين ماهيها به 60 سانتيمتر مي‌رسد. اين ماهي يک نوع ماهي شب خيز است که شبها از بي مهرگان تغذيه مي‌کند و در طول روز در سوراخي در ميان گل و ماسه بسر مي‌برد. قزل آلاي پوزه‌دار در بعضي مناطق به صورت تجاري صيد مي‌شوند.
قزل آلاي رنگين كمانoncorhynchus mykiss :

نام علمي ماهي قزل آلاي رنگين كمان salmo gairdneri richبوده است كه با توجه به شباهت تاكسونوميك آن به گونه oncorhynchus mykiss يا آزاد ماهيان كبير به تبديل و مورد تصويب دانشمندان قرار گرفت.

قزل آلاي رنگين كمان در سراسر جهان منتشر گرديده و بدون شك بعد از ماهي كپور عمده تر ين و قديمي تر ين ماهي پرورش محسوب مي گردد و همچنين اين ماهي يكي از مهمترين ماهيان براي صيد ورزشي قلمداد مي گردد.

عليرغم تحقيقات وسيع و همه جانبه اي كه در سطح جهاني بر روي اين ماهي صورت گرفته است ، ماهي شناسان در خصوص نام علمي اين ماهي اتفاق نظر نداشته اند و تاكنون بيش از 30 نام علمي براي اين ماهي پيشنهاد گرديده است.

حدود 80 سال قبل ريگان Raygan پيشنهاد داد كه ماهيان قزل آلاي وابسته به اقيانوس كبير با توجه به اندازه و شكل بين دو چشم آنها رده بندي گردد( كيابي -1372)

تجارب قبلي دانشمندان نيز حاكي از آن است كه DNAميتو كندري زل آلاي رنگين كمان شباهت زيادي بهDNA ميتو كندري ماهي آزاد اقيانوس كبير در مقايسه با ماهي آزاد اقيانوس اطلس دارد . اين شباهت به شاه ماهي آزاد اقيانوس كبير حتي به مراتب بيشتر از شباهت آن بهDNA ميتو كندري ماهي قزل آلاي قهوه اي است.
در سال 1988 جامعه شيلاتي آمريكا American fisheries society نام جنس را براي ماهي قزل آلاي رنگين كمان پيشنهاد داد . پس از اينكه معلوم شد ماهي قزل آلاي رنگين كمان تقريبا تمامي ويژگيهاي ماهي آزاد كامچاتكا را دارد نام علميoncorhynchus mykiss براي آن پيشنهاد گرديد تا جاي نام علمي Salmo gairdneri rich را بگيرد . داد.
برخي از ويژگي ها و خصوصيات ماهي قزل آلاي رنگين كمان:
1- ماهي قزل آلاي رنگين كمان به مراتب آسانتر از قزل آلاي خال قرمز نسبت به محيط سازگاري حاصل نموده تمايل بيشتري به اهلي شدن داشته و از غذاي دستي آسانتر استفاده مي نمايد.
2- اين ماهي به درجه حرارت هاي بالا و كمبود اكسيژن مقاوم بوده و در آبهايي كه به اندازه كافي تجديدي گردد مي تواند درجات 20 الي 22 درجه سانتي گراد را تحمل نمايد.
3- قزل آلاي رنگين كمان نسبت به بيماريها و بخصوص بيماريfurunculosis به مراتب مقاومتر مي باشد .
4- نمو تخم در مدت كوتاهتر انجام شده و رشد آن سريعتر است. اين ماهي گوشتخوار مي باشد فلذا ماهيان كمتري را شكار مي نمايد اين ماهي از انواع كرمها و نرم تنان تغذيه ميكند و اين موجودات را در بستر آبگير جستجو مي نمايد .از همين طعمه ها براي صيد ورزشي استفاده مي كنند .
5- اين ماهي داراي رشد سريع مي باشد و در صورتي كه خوب تغذيه شوند و در يك سالگي به وزن 100 گرم و در سالگي به 250 الي 300 گرم و در چهار سالگي به 40 الي 45 سانتي متر مي رسد حداكثر وزن آن به 7 كيلو و حد اكثر طول گزارش شده به 70 سانتي متر است. اين ماهي نسبت به whirling diseaseبيماري حساس مي باشد و گوشت آن از حيث كيفيت نازلتر از گوشت قزل آلاي خال قرمز مي باشد.

6- ماهي قزل آلاي رنگين كمان مناسب تر ين ماهي سرد آبي جهت پرورش مي باشد بطوريكه آسانتر به غذاي دستي عادت كرده و نسبت به درجه حرارت و كيفيت آب كمتر حساس مي باشد و بدين جهت در سراسر دنيا اساسي تر ين ماهي آزاد مورد پرورش جهت تغذيه مي باشد. از اين ماهي مي توان جهت ماهي دار كردن آبگير هاي طبيعي استفاده نمود .
مهاجرت:
خيلي از ماهيان آب شيرين ساكن مي باشند اردك ماهي در يك منطقه محدود اقامت مي كند مخصوصاً در دوران جواني . يك دسته سيخ باله يا يك جفت لاي ماهي اغلب در محل مورد علاقه خود براي مدتهاي طولاني باقي مي مانند و معمولاً به هر سنگ و مخفيگاه در آن منطقه آشنا مي باشند . ماهيان مهاجر در مقايسه به سفرهاي طولاني دست مي زنند مخصوصاً قبل يا بعد از فصل توليد مثل گروههايي از ماهيان جهت تخم ريزي به بالي رودخانه مهاجرت مي كنند عده اي به پايين رودخانه . ماهيان خاوياري آزاد به بالاي رودخانه مي روند علت مهاجرت ماهي ها هورمون هايي است كه توسط بلوغ غدد جنين ترشح مي شود. آنها در اين هنگام داراي احساسات جديدي ميشند . بصورتي كه ديگر قادر به تحمل محيط اطراف خود نبوده و نياز مبرمي به عوض كردن جايگاه خود را دارند اين ماهيان جهت پيدا كردن مكانهاي مناسب دست به مهاجرت مي زنند .

آزاد ماهيان و از جمله ماهي قزل آلا ي رنگين كمان قدرت فوق العاده اي در به خاطر سپردن محيط آبهاي محل تولد خود دارند .
بطور كلي زندگي ماهي قزل آلا ي رنگين كمان شبيه ماهي قزل آلا مي باشد دوره تخم ريزي از اواخر زمستان تا اواخر بهار بوده و تعداد تخم ها بين 1 تا 5 هزار عدد مي باشد بچه ماهيان تقريبا زماني كه 15 سانتي متر طول دارند داراي 11-12 عدد لكه هاي تيره رنگ بر روي بدن مي باشند( جنسيت و توليد مثل)2/17
مشاهداتي كه در خصوص قزل آلاي رنگين كمان و قزل آلاي خال قرمز انجام گرفته است گوياي اين نكته مي باشد كه قزل آلاي رنگين كمان ، قزل آلاي خال قرمز را از محل خويش دور مي سازد . اين ماهي مناطقي از رودخانه را انتخاب كرده و تحت تسلط خويش قرار مي دهد.

قزل آلا ي رنگين كمان در مقابل تغييرات درجه آب اكسيژن آب زياد حساس نمي باشد در صورتيكه ماهي قزل آلاي خال قرمز نسبت به تغييرات فوق الذكر و همچنين نوسانات مواد غذايي حساسيت خاصي از خود نشان مي دهد . اين ماهي بعد از سازش تدريجي مي تواند به خوبي در آب اقيانوس زندگي كند .
امروزه پرورش اين ماهي در دريا در سبد هايي محصور صورت مي گيرد كه جمعيت هايي از ماهي ها از همين سبدها فرار كرده به دريا راه يافته اند قزل آلا ي رنگين كمان در شرايط طبيعي در آب شيرين و مناطق معتدل كه حرارت در تابستان حدود 12 درجه سانتي گراد است زندگي مي كند اين ماهي در شرايط خوب پرورش مي تواند نوسانات صفر تا 25 درجه سانتي گراد را تحمل نمايد.
تاكنون مطالعات بسيار زيادي بر روي اصلاح نژاد قزل آلاي رنگين كمان صورت پذيرفته است.