دانلود مقاله پرورش ماهی قزل آلا و اصول تغذیه و غذادهی در پرورش ماهی قزل آلا

بخشی از مقاله

پرورش ماهي قزل آلا و اصول تغذيه و غذادهي در پرورش ماهي قزل آلا

پروژه كارافريني

فهرست
عنوان صفحه
1- مقدمه
2- كليات
3- پرورش ماهي قزل آلا
4- روش هاي پرورش ماهي قزل آلا
5- عوامل مؤثر در رشد ماهي قزل آلا

1-3- عوامل محيطي مؤثر در رشد ماهي قزل آلا
2-3- عوامل تغذيه اي مؤثر در رشد ماهي قزل‌آلا
3-3- عوامل داخلي مؤثر در رشد ماهي قزل آلا
5-روش تخمين تودة زندة ماهي در استخر
6- تعيين شاخص رشد (ضريب رشد)

7- ميزان رشد مناسب ماهي قزل آلا در هر مرحله از پرورش
8- تعداد دفعات غذادهي و زمان غذادهي
9- تعيين ضريب تبديل غذايي
10- روش محاسبه مقدار غذاي مورد نياز ماهي در مراحل مختلف پرورش
11- تجزيه غذا براي بچه ماهي ، پيش پرواري و پرواري قزل آلا
1-10- غذا آغازي
2-10- غذا رشد
3-10- غذا پرواري
12- تناسب بين اندازه غذا و اندازه (سايز) ماهي
1-11-غذاي خشك
2-11- غذاي تر

3-11- غذاي مرطوب
13- استفاده از غذاي تر و مرطوب در كنار غذاي كنسانتره
14- نكات ضروري و قابل توجه در رابطه با غذادهي و تغذيه قزل آلا
منابع

مقدمه :
با توجه به جمعيت جهان كه بطور دائم در حال افزايش مي‌باشد و رشد آن در هيچ زماني متوقف نمي‌شود بدون شك صنايع غذايي فعلي جهان پاسخگوي نيازها نخواهد بود و انسان بايد به فكر منابع غذايي ويژه منابع پروتئيني جديد باشد .
يكي از راه هاي تأمين نياز روز افزون به پروتئين . توليد آبزيان ، از جمله آبزيان پروتئيني است براي مثال : در نواحي كه از شرايط محيطي و آب مناسب برخوردار است مي‌توان اقدام به پرورش ماهيان سردابي از جمله ماهي قزل آلا نمود . اين ماهي كه گوشت آن طعم بسيار مطلوبي دارد مي‌تواند

به خوبي يكي از منابع پروتئين حيواني جمعيت كشور ما ( به خصوص در مناطق روستايي ) باشد .
با توجه به دوره به نسبت طولاني پرورش ماهي قزل الا كه در اكثرر مناطق كشور حدود 9 تا 10 ماه مي‌باشد بايد از طولاني بودن اين دوره بيشترين برسانيم . استفاده 1 براي ايجاد شرايط مناسب جهت رشد ماهي ببريم تا وزن آنها را به ، بالاترين ، حدممكن ، برسانيم .

انتهاي دوره پرورش ، نياز به شرايط و زمينه هاي مساعد كننده معيني دارد اين نكته را از ياد نبريم كه با توجه به اينكه منابع ، آبي مناسب براي پرورش ماهي قزل آلا محدود مي‌باشد ، بايد از منابع موجود بيشترين استفاده را ببريم يعني در هر خردعة پرورش قزل آلا بيشتر از ميزان ممكن ماهي را توليد كنيم تا بتوانيم به ستود اقتصادي مناسب دست يابيم . و آب وارد شده به خردعه نيز بيشترين استفاده و بهره گيري به عمل آيد .

كليات
استفاده بهينه از منابع آبي خرد در جهت توليد ماهي با عنايت به بخشهاي جمعيتي و محدوديت منابع آبي و خاكي كشور بر كسي پوشيده نسيت توليد پروتئين سفيد و ايجاد امكان بالقوه به شرايط بالفعل در زمينه تشكيلات و پرورش آبزيان با توجه به تازگي بحث در نقاط غير ساحلي كشور و عدم آشنايي مردم در اين زمينه توليدي و در عين حال سود آور از اهميت فوق العاده اي برخوردار است . لذا در اين راستا و با توجه به شرايط مساعد منطقه ( استان كردستان ) و وجود 554 حلقه چاه و 1146 دهني ، چشمه و قنات و رودخانه هاي مهم شهرستان همانند قزل اوزن ، تلوار ، قمچقاي ، اوزن دره .

اداره شيلات جهاد كشاورزي شهرستان بيچار فعاليت خود را در سال 1377 شروع و اقدام به شناسايي مناطق مستعد پروش ماهي نمود و بعد از گذشت سه سال پرمبزهايي مهمي‌ همچون مجتمع پرورشي ماهي قزل آلا در روستاي قمچقاي با ظرفيت توليد 170 تن در سال دو فرعة پرورش ماهي گرم آبي در روستاي اصلوات آباد با ظرفيت توليد با ظرفيت توليد 8 تن در سال به بهره برداري رسيده است و اين مقدار توليد فقط 20% ظرفيت كل منطقه را شامل مي‌شود با توجه به مطالب فوق اميد آن است ظرفيت هاي خالي منطقه كه از جمله مهمترين آن سد خانگي روستاي گلبلاغ با مساحت 176 هكتار و ذخيرة 8 ميليون متر مكعب آب گام مهمي‌ در جهت بهره وري توليد و اشتغال زايي منظقه برداريم .

1- پرورش ماهي قزل آلا :
ماهي قزل آلا از خانواده آزاد ماهيان و جزو ماهيان سرد آبي مي‌باشد اين ماهي جهت رشد و نمو نياز به آب سرد و شفاف و مملو از اكسيژن دارد ماهي قزل آلا در زيستگاه طبيعي خود كه اغلب رودخانه هاي سرد و زلال چشمه ها ، قنوات ، نهرها و درياچه هاي آب شيرين مي‌باشد ( حشرات كرم ها حصرون ها و سخت پوستان و … ) مي‌باشد در استخرهاي حاضر در كشور ما گونه اي كه پرورش مي‌يابد قزل آلاي زنگين كمان است .
2- روش هاي پرورش ماهي قزل آلا :
1) پرورش ماهي قزل آلا به روش متراكم در استخرهاي بتني : در اين روش مي‌توان با استفاده از آب چشمه ها ، قنوات و رودخانه هايي كه گل آلودگي ندارند و دماي آب آنها 12 تا 20 درجه سانتي گراد است اقدام به پرورش قزل آلا نمود . در اين روش به ازاي هر 7 متر در ثانيه آب ورودي به استخر مي‌توان يك تن ماهي درهر دوره پرورشي 5 تا 7 ماهه توليد نمود .
2) پرورش متراكم ماهي در قفس : در اين روش در درياچه ها ، آبگيرها ، و سد هاي ، داراي آب مناسب و دائمي‌ هستند با استقرار قفسهاي شناور مي‌توان اقدام به پرورش ماهي نمود .

3- پرورش ماهي قزل آلا با استفاده از آب كشاورزي : اين روش كه به روش دو منظور مشهور است با احداث استخرهاي بتني در مقابل چاه هاي عميق و غير عميق ، چشمه هاي و نهرها و كنال هي كشاورزش و با شرفع فصل كشاورزش دمره پرورشي آغاز مي‌شود و نتيجيتاً از آب كشاورزي استفاده بهينه و مضاعف به عمل مي‌آيد .

4-پرورش ماهي قزل آلا در استخرهاي ذخيرة كشاورزي : ماهيدار كردن استخرهاي ذخيره و پرورش ماهي در اين استخرها همزمان با فصل كشاورزي انجام مي‌پذير .

2- نقش غذا در پرورش ماهي قزل آلا :
براي دست يابي به هدف توليد اقتصادي ماهي قزل آلا ، به كار بردن غذاي مناسب و حاوي اجزاي مورد نياز اين ماهي ، اهميت بسيار بالايي دارد . جيره غذايي كه براي ماهي قزل آلادر نظر مي‌گيريم (غذا آماده ؛ ساخت كارخانجات توليد غذا ) بايد از نظر نوع و مقدار تركيبات تشكيل دهندة آن يعني ؛ پروتئين ، چربي ، مواد قندي (كربوهيدرات) و مواد معدني (مينرالها) از ويژگيهاي متناسب با نيازهاي اين ماهي برخوردار باشد .

يكي از مهمترين اين تركيبات ، پروتئين ( نوع و مقدار ) غذاست كه از نظر قدرت مقاومت در برابر متلاشي شدن در آب و به هنگام پاشيدن آن به داخل آب استخر ، بايد به گونه اي باشد كه ماهي فرصت بلعيدن آن را داشته باشد و پيش از دريافت آن توسط ماهي ، متلاشي نشود .

با توجه به اينكه بعد از كيفيت و ويژگيهاي فيزيكي و شيميايي آب ، غذا از مهمترين عوامل موفقيت در امر پرورش ماهي قزل آلاست ، مي‌توانيم به اهيمت و نقش غذا متناسب بودن آن از نظر نوع و مقدار در هر مرحله از رشد و پرورش پي ببريم زيرا در صورت استفاده از غذا يا جيره غذايي مناسب ، علاوه بر تأمين نياز بدني آنها ، باعث بهبود وضعيت عمومي‌ و سلامتي ماهيها ، كاهش تلفات در طول دوره پرورش ، سريعتر شدن رشد آنها ، توليد ماهي با متوسط وزني بالاتر و در نهايت ، دست يابي به مقدار كل توليد بالاتر در هر استخر يا در سطح كل مزرعه خواهد شد .

بر عكس ، چنانچه از غذاي حاوي تركيب غذايي نامناسب استفاده كنيم به نحوي كه نيازها تغذيه اي ماهي قزل آلا را تأمين نكند ، براي مثال حاوي مقدار كافي پروتئين و بويژه انواعي خاص از پروتئين ( كه بايد حاوي اسيدهاي آمينه معين مورد نياز اين ماهي در هر دوره از رشد باشند ) يا مقدار كافي از ويتامينهاي مورد نياز اين ماهي و يا غذا ، مطلوب و مورد علاقه ماهي نباشد يا فاشد باشد ، همه اينها در نهايت نتايج منفي و نامطلوب همچون عدم مصرف غذا توسط ماهيهاي

پرورشي ، كاهش ميزان مقاومت ماهي در برابر بيماريها و عوامل ناخواسته محيطي از قبيل تغيير اسيديته آب ، دماي آب و كاهش ميزان رشد ماهيها و در حالتهاي شديد ، وقوع تلفات در ماهيها و سرانجام ، كاهش ميزان توليد سالانة مزرعه و كاهش ميزان سودهي و درآمد سالانه مزرعه را به دنبال خواهد داشت .

3- عوامل موثر در رشد ماهي قزل الا :
- عوامل محيطي : شامل شرايط نوري ، تراكم ماهيها ، دماي آب ، مقدار اكسيژن و مقدار گازكربنيك محلول در آب .
- عوامل تغذيه اي : شامل كميت و كيفيت غذا .
- عوامل داخلي : شامل اندازه ماهي ، بلوج جنسي ، خصوصيات ارثي ماهيها .

1-3- عوامل محيطي مؤثر در رشد ماهي قزل آلا :
1-1-3- تأثير شرايط نوري بر رشد : هر چه طول روز يا مدت تابش نور كوتاهتر باشد ، ميزان رشد ماهي قزل آلا محدودتر مي‌گردد و كاهش مي‌يابد . قزل آلاهاي جوان هنگامي‌ كه در طول روز يا در شب در معرض نور اضافي قرار داده شوند ، رشد آنها به ميزان 13 تا 17 درصد بيشتر از ماهيهايي خواهد بود كه در شرايط نوري طبيعي قرار دارند .

2-1-3- تأثير تراكم ماهيها بر رشد : چون در پرورش ماهي قزل آلا در استخرهاي بتوني ، تعداد به نسبت زيادي ماهي در حجم كوچكي از آب نگهداري و پرورش داده مي‌شوند و تراكم ماهيها بالا مي‌باشد ، برخورد و تماس بين آنها افزايش مي‌يابد و فشار رواني وارد شده به ماهيها را افزايش

مي‌دهد كه براي جبران آن ، ميزان اكسيژن محلول در آب بايد بالا باشد كه براي دست يابي به اين شرايط ، ميزان جريان آب ورودي به استخرها يا سرعت تعويض آب ، بالا در نظر گرفته مي‌شود تا از تجمع مواد سمي‌نظير آمونياك در اثر بالا بودن تعداد ماهيها در واحد حجم آب جلوگيري مي‌كند و همچنين غذادهي هم از جنبه مقدار غذا و زمان غذادهي به نحوي باشد كه رقابت ميان ماهيها در گرفتن غذا منجر به بي غذا ماندن تعدادي از آنها نشود .

3-1-3- تأثير آب بر شرد : دماي آب تا حد زيادي به شرايط آب و هوايي منطقه احداث مزرعه پرورش قزل آلا بستگي دارد . همان طور كه مي‌دانيم ماهيها و از جمله قزل آلا ، براي به مصرف رساندن غذا در داخل بدن خود و همچنين انجام فعاليت طبيعي اندامها و بافتهاي بدن (كه سلول ها تشكيل دهنده ) نياز به اكسيژن دارند تا طبق رابطه كلي و ساده شده زير :
گاز كربنيك + انرژي اكسيژن + غذا

انرژي مورد نياز بدن خود را براي انجام فعاليت هاي زيستي مختلف تأمين كنند . به بيان ديگر ، در صورت عدم وجود اكسيژن يا وجود اكسيژن به مقدار ناكافي در آب و نرسيدن اكسيژن كافي به بدن ماهي فعاليتهاي حياتي ماهيها و مهمترين آنها ، سوزاندن غذا و توليد انرژي مورد نياز بدن ماهي دچار مشكل و اختلال خواهد شد و ادامة حيات ماهي را غير ممكن و در موارد شديد ، منجر به مرگ ماهي خواهد شد .

از طرفي ، ماهي قزل آلا بر خلاف موجودات خشكي ، نمي‌تواند از اكسيژن هوا استفاده كند و اكسيژن بايد در آب موجود باشد كه براي وجود اكسيژن در آب ، اين گاز بايد از هوا وارد آب شود و با آن حل گردد و بصورت محلول در آب درآيد اگر چه در بيشتر موارد ، آبهاي مناطق مستعد جهت پرورش قزل آلا از ميزان كافي اكسيژن كه به حالت محلول در آب در آمدهاست برخوردار مي‌باشند (مقدار اكسيژن محلول آنها در حد كافي است ) اما جريان و حركت آب و وزش باد يا جريان هوا ، به حل شدن اكسيژن هوا در آب كمك مي‌كند تا مصرف اكسيژن محلول در آب توسط ماهيها و كاهش ميزان اكسيژن محلول آب را با حل كردن اكسيژن جديد در آب ، جبران كند .

يكي از موارد تعيين كننده در اين رابطه ، دماي آب استخر پرورش قزل آلا مي‌باشد . در صورتي كه دماي آب در استخرهاي پرورش قزل آلا از حدود 20 درجه سانتي گراد بالاتر برود ، عمل حل شدن اكسيژن هوا در آب يا وارد شدن اكسيژن هوا به آب تا حد زيادي كاهش مي‌يابد (اين حالت ، اصطلاحاً «كاهش درجه اشباع گازهاي محلول» ناميده مي‌شود).

براي دست يابي به اين هدف كه مقدار اكسيژن محلول و موجود در آب در حد نياز ماهيهاي قزل آلاي پرورشي باشد و همچنين ساير فعاليتهايي كه براي ادامة حيات اين ماهي لازم هستند ، نظير تنفس ، هضم غذا ، سوختن غذا در بافتها و اندامهاي بدن (يا سلول ها) به نحو مطلوب صورت گيرد ، بهتر است كه دماي آب استخرهاي پرورش اين ماهي بين 12 تا 16 درجه سانتي گراد باشد .
مناسب ترين آب ، آبي است كه دماي آن در حدود 16 درجه سانتي گراد باشد .

همچنين لازم به توضيح است كه ماهي قزل آلا ، به دليل اينكه به طور طبيعي تمايل به زندگي در آبهاي سرد دارد و قادر به زندگي در اين نوع آب مي‌باشد ( كه به همين دليل جزء ماهيان سردابي به حساب مي‌آيد ) نمي‌توانند آبهايي را كه دماي آن بالاتر از 20 درجه سانتي گراد باشد تحمل مي‌كند . در چنين شرايطي ، تلفات استخرها شروع مي‌شود زيرا براي انجام فعاليتهاي حياتي و از همه مهمتر سوختن غذا در بدن و توليد انرژي ، دماي آب بايد در حد معيني باشد .

توضيح اينكه هر چه دماي آب پايين تر باشد ( آب استخر نبايد يخ زده باشد ) ميزان حل شدن اكسيژن هوا در آب ، افزايش مي‌يابد . در ضمن ، هر قدر ميزان اكسيژن محلول در آب ، در استخرهاي پرورش قزل آلا ، بالاتر باشد (البته نبايد از حد معيني فراتر رود زيرا حد بسيار بالاي اكسيژن نيز مشكلاتي را براي ماهي ايجاد مي‌كند ) اعمال حياتي بدن ماهي ، به نحو بهتر و مطلوب‌تر صورت مي‌گيرد كه مهمترين آنها سوزاندن غذا و توليد انرژي در بدن است . در اين حالت ، بهيود وضعيت سلامتي ، تغذيه و رشد بهتر ماهيها و سرانجام ، افزايش وزن و توليد مقدار بيشتر ماهي در مزرعه ، از ديگر نتايجي است كه به آنها دست خواهيم يافت .

4-1-3- تأثير مقدار اكسيژن محلل در آب بر رشد : درباره اهميت اين عامل محيطي بسيار مهم ، توضيحاتي در قسمت «تأثير دماي آب بر رشد» داده شده . ياد آوري اين نكته ضروري است كه به منظور ايجاد شرايط مناسب براي رشد مطلوب و كافي ماهي قزل آلا ، مقدار اكسيژن حل شده در آب يا مقدار اكسيژن محلول در آب بايد بالاتر از 6 ميلي گرم در ليتر (006/0 گرم اكسيژن در هر ليتر آب ) باشد و چنانچه مقدار ياد شده از 4 ميلي گرم در ليتر كمتر باشد ، باعث ايجاد اختلال در فعاليتهاي حياتي وقوع مرگ و مير و تلفات در آنها مي‌شود . علاوه بر تأثير دماي آب بر ميزان اكسيژن محلول آب ، كه پيش تر توضيح داده شد ، عوامل ديگري كه بر مقدار اكسيژن محلول در آب تأثير مي‌گذارند .

5-1-3- تاثير مقدار گاز كربنيك محلول در آب بر رشد : همانطور كه در قسمت هاي پيشين توضيح داده شده ، اين گاز در نتيجه سوختن غذا با اكسيژن توليد مي‌شود . در صورتي كه مقدار اين گاز در آب از حد معيني بيشتر شود ، به علت تأثيراتي كه بر روي ماهي مي‌گذارد ، مي‌تواند منجر به مرگ آنها گردد .

در موارد زير مقدار دي اكسيد كربن آب استخرهاي پرورش قزل آلا به شدت افزايش مي‌يابد و مي‌تواند به حدي برسد كه براي اين ماهي خطرناك و كشنده باشد :
الف – هنگامي‌كه هوا ابري است يا در شب ها كه عمل توليد اكسيژن توسط موجودات زي شناوران گياهي موجود در آب متوقف مي‌شود و در عوض ، توليد گاز كربنيك در اثر فعاليتهاي تنفسي آنها افزايش مي‌يابد .

ب- زماني كه مقدار غذاي داده شده به ماهيهاي استخر بيشتر از حد مصرف آنها باشد و قسمت مصرف نشده غذا در كف استخر ته نشين شود و مقدار مواد آلي موجود در آب را افزايش دهد .
پ – هنگامي‌كه مقدار تعويض آب استخرها يا ميزان آب ورودي به استخر هاي پرورشي كم باشد با ارتفاع آب استخر پايين باشد و به اين طريق ، گاز كربنيك توليد شده توسط ماهيها و زي شناوران موجود در آب ، فرصت تجمع بيايند .
براي پايين آوردن يا كاهش دادن ميزان گاز كربنيك آب ، مي‌توان به يكي از روشهاي زير عمل كرد :
- انجام عمل هوادهي يا اكسيژن دهي به آب
- بالا بردن اسيديته آب از طريق افزودن هيدروكسيد كلسيم (آهك) به آب استخر ها جلوگيري شود .
6-1-3-ساير عوامل محيطي مؤثر برر ميزان رشد ماهي قزل آلاي پرورشي : اين عوامل كه تنها به بيان نام آنها اكتفا مي كنيم عبارتند از :
ميزان سختي كل آب ، ميزان قلياييت و ميزان اسيديته آب ، ميزان املاح محلول در آب (شوري آب) ، ميزان مواد معلق موجود در آب (كدورت آب) ، مقدار نيتريت ، نيترات ، سولفيد هيدروژن و آمونياك آب ، ميزان تقاضاي اكسيژن زيستي ، ميزان هدايت الكتريكي و مقدار فلزات سنگين موجود در آب .
2-3- عوامل تغذيه اي مؤثر در رشد ماهي قزل آلا :

به طور كلي غذايي كه به قزل آلاي پرورشي مي‌دهيم بايد اجزاي غذايي مورد نياز اين ماهي را داشته باشد ، اجزايي كه ماهي براي رشد و توليد انرژي و انجام فعاليتهاي حياتي به آنها نياز دارد . مهمترين اجزاي غذايي كه بايد در غذاي قزل آلاي پرورشي وجود داشته باشند پروتئين ها ، چربيها ، قندها ، ويتامينها و مواد معدني يا عناصر كمياب هستند .
1-2-3- پروتئين ها : يكي از اجزاي غذايي بسيار مهم است كه براي

ساخت بافتهاي جديد بدون ماهي و رشد آن ضروري است . پروتئين ها از واحدهاي كوچكي به نام «اسيد آمينه» تشكيل شده اند . اسيدهاي آمينه به طور كلي شامل 20 نوع هستند و پروتئين هاي گوناگون به نسبتهاي متفاوتي از كنار هم قرار گرفتن آنها ساخته مي‌شوند. بعضي از پروتئين ها از نظر چند نوع از اين اسيدهاي آمينه ، غني يا در مواردي فاقد يك يا چند نوع از آنها هستند و براي تأمين نياز كامل ماهيها به پروتئين ها يا اسيدهاي آمينه ، بايد تركيبي از چند نوع پروتئين در جيره غذايي مورد استفاده قرار گيرد تا كمبودهاي احتمالي بعضي از اسيدهاي آمينه در يك نوع پروتئين ، توسط ساير پروتئين‌ها جبران شود . يكي از دلايل تركيب كردن چند نوع ماده غذايي

گوناگون حاوي پروتئين براي تهيه جيره غذايي قزل آلا نيز به همين منظور است .
براي تأمين پروتئين مورد نياز قزل آلا ، از منابع جانوري ؛ نظير پودر ماهي و گياهي ؛ نظير پودر سيا اضافه مي‌شود . در مراحل مختلف رشد ، ميزان پروتئين مورد نياز كه بايد در جيره غذايي قزل آلا موجود باشد ، عبارت است از :
1- در اوايل دوره پرورش ، 50 درصد از مقدار كل جيره (براي تهيه غ

ذاي آغازي).
2- در اواسط دوره پرورش ، 40 درصد از مقدار كل جيره (براي تهيه غذاي رشد).
3- در اواخر دوره پرورش ، 35 درصد از مقدار كل جيره (براي تهية غذاي پاياني ).
مقادير توصيه شده فوق مقدار پيشنهادي و كمترين مقدار پروتئين است كه بايد در جيره غذايي موجود باشد ، زيرا افزون و بالابردن ميزان اين مقادير ، اگرچه ميزان رشد ماهي را افزايش ميدهد ، به علت گران يودن پروتئين نسبت به ساير اجزاي غذايي ، هزينه توليد هر كيلوگرم ماهي را بالا مي‌برد .