بخشی از مقاله

کاهو و روش کشت


چكيده :
كاهو به دليل داشتن ريشه هاي سطحي وكم عمق توصيه كشت آن دراراضي شاليزاري از اهميت خاصي برخوردار است . كاهو درحال حاضر علاوه براراضي خشكه ،درمزاع شاليزاري بعد ازبرداشت برنج كشت مي گردد. براساس آمار حدود 5000 هكتار اززمينهاي شاليزاري درمازندران به كشت دوم كاهو اختصاص يافته است . كاهو پيچ بابل رقم بومي مازندران توسط مركز تحقيقات كشاورزي مازندران درسال 1380 خالص گرديد و دردست معرفي جهت كشت درمنطقه مي باشد به منظور بررسي اثرات تاريخ كاشت ، تراكم بوته وميزان كود ازته

مصرفي( كود اوره ) برروي عملكرد كاهوپيچ بابل آزمايش فوق بصورت اسپليت فاكتوريل درقالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي باچهارتكرار به مدت 2 سال و 24 تيمار درايستگاه تحقيقاتي قراخيل اجراء گرديد. درهرتكرار دو تاريخ كاشت ، سه فاصله بوته و چهارتيمار كوداوره درنظرگرفته شد. كاهوپيچ بابل بعنوان رقم بومي مازندران، ازديربازمورد كشت وكارقرارداشته ، باتوجه به ارزشهاي فنوتيپي بااستفاده از روش سلكسيون انفرادي از سال 1377 اصلاح وخالص گرديد. دراين تحقيق، عامل A بعنوان تاريخ كاشت نشاكاهو درزمين اصلي دراول آبان واول آذر

درنظرگرفته شد. عامل B ، تغييرات فاصله بوته درسه سطح 20،25و30 سانتي متر وفاصله بين رديفها 50 سانتي متر، بهمراه عامل c كه شامل چهارسطح كودازته ،0- 100- 200- 300 كيلوگرم درهكتار(اوره 46% ازت ) بصورت تقسيطي دركرتهاي فرعي مي باشد. تجزيه واريانس مركب نشان دهنده اختلاف معني دار درتاريخ كاشتهاي مختلف وهمچنين تفاوت

بسيارمعني داري بين تراكم هاي مختلف بوده است. هرچند بامصرف مقادير مختلف كود اوره ، عملكرد كاهو متفاوت بوده ولي اختلاف معني داري درعملكرد مشاهده نگرديد.
تيمار 3C 1B 2A كه در آن فاصله 20×50 وتاريخ كاشت نشا درزمين اصلي اول آذر و كود اوره بميزان 200 كيلوگرم درهكتار برتربوده است . نتايج بدست آمده ازافزايش عملكرد ، كشت كاهو در اول آذر با الگوي كاشت 20×50 سانتيمتر و ميزان مصرف كود اوره ، 200 كيلوگرم در هكتار توصيه مي گردد ، عملكرد اين تيمار معادل 52 تن در هكتار بوده است .
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ
واژه هاي كليدي: كاهو- تراكم بوته – تاريخ كاشت- كود اوره .


مقدمه :
كاهو به دليل داشتن ريشه هاي سطحي وكم عمق توصيه كشت آن دراراضي شاليزاري از اهميت خاصي برخوردار است (6). كاهو درحال حاضر علاوه براراضي خشكه ،درمزاع شاليزاري بعد ازبرداشت برنج كشت مي گردد. براساس آمار حدود 5000 هكتار اززمينهاي شاليزاري درمازندران به كشت دوم كاهو اختصاص يافته است (4). كاهو پيچ بابل رقم بومي مازندران توسط مركز تحقيقات كشاورزي مازندران درسال 1380 خالص گرديد و دردست معرفي جهت كشت درمنطقه مي باشد(3) كاهوپيچ ازنوع كاهو روز بلند بوده يعني در طي روزهاي بلند بگل مي رود ، بهمين منظور در طول روزهاي كوتاه پاييز و زمستان اقدام به كاشت و برداشت مي نمايند .


كاهو داراي 4 تيپ مختلف است (11). 1- كاهو پيچ Capitata 2- كاهو پيچ معمولي Langifolia
3- كاهو برگي Crispa 4- كاهو ساقه Asparagina مي باشد كه نوع اخير درايران موجود نيست. اين كاهو ازنوع Lactuca sativum. var capitata بوده كه برگهاي بيروني ، برگهاي داخلي را كاملاً مي پوشاند . وپوم آن كاملاً بسته مي باشد. اين كاهو درطول روز بلند وحرارت بالا توليدساقه گلدهنده نموده كه ازكيفيت محصول كاسته مي شود. كاهو داراي اسيدهاي آلي مانند اسيدسيتريك واسيدمالئيك وماده آلكالوئيد تلخ بنام اكتوسين ، تيامين ، مواد معدني وكلروفيل به دليل نسبت مناسب پتاسيم به ناتريم درتنطيم آب بدن نقش بسزايي دارد .

كومارين ها ازجمله موادي هستند كه دربذر كاهو باعث ايجاد خواب مي شود واين خواب باقراردادن بذر درمعرض نور برطرف مي گردد ( 9 ) . اولين قدم براي افزايش عملكرد گياهان زراعي ، تعيين فاكتورهاي مختلف زراعي تاريخ مناسب كاشت وميزان تراكم بوته از اهميت ويژه ايي برخوردار است. براساس تحقيقات ماينارد ولورنز فاصله بوته هاي كاهو 35- 25 سانتي متر وفاصله بين رديفها را


60-40 سانتي متر مناسب دانسته اند. همچنين تراكم كاهو دركشت متراكم 45×30 سانتي متر را 74000 بوته را ذكر كرده اند (12).
ميزان متوسط عملكرد كاهو دركشور 27 تن درهكتار ودرمازندران در شرايط زارع 20 تن درهكتار گزارش شده است ، بنابراين ميزان متوسط عملكرد كاهو در مازندران كمتر از متوسط توليد كشور است ، در استان مازندران مي توان با بكارگيري روشهاي به زراعي مناسب نسبت به افزايش عملكرد


گام برداشت (3). همچنين به دليل تأثير چشمگير ازت برروي رشد رويشي گياهان به خصوص سبزي ها ، كشاورزان همواره مقادير زيادي كودهاي ازته رابراي افزايش محصول به اراضي سبزيكاري مي دهند(13). كودهاي ازته براي افزايش عملكرد وكنترل كيفي بصورت تقسيطي يعني در چند مرحله بايد استفاده گردد. وجود نيترات زياد دربرگها مي تواند آثار زيانباري براي انسان وسايرموجودات مصرف كننده


داشته باشد(14). زارعي طي تحقيقي تجمع نيترات دركاهو درارتباط بامصرف كودهاي ازت دار انجام داد(10) . مقدار نيترات درقسمتهاي مختلف كاهو به اين صورت بوده :
برگهاي داخلي > برگهاي خارجي > ساقه تجمع نيترات دركاهو مي تواند به دلايل شرايط آب وهوائي
( بخصوص ميزان نوركم ) واستفاده ازكودهاي ازته باشد( 15). درصورت تجمع نيترات
(بيشتر از 2500 پي پي ام ) سلامت مصرف كننده رابه خطر مي اندازد كه ميزان آن بستگي به عوامل متعددي ازجمله مقدار ونوع كود حاوي نيتروژن ، دفعات مصرف، رقم ، شدت نور ، دما ، طول روز وزمان برداشت دارد(14).


بنابه اظهارات برونوس وهمكاران ، كوليتوارهاي روز كوتاه بيشتر از روز بلند درساختن نيترات موثر واقع مي شود(16). بيماري سفيدك داخلي كاهو Bremia Lactuca درشرايط مرطوب وخنك مازندران درفصل زراعي ، ازبيماريهاي مهم آن محسوب مي شود. اين بيماري سبب آلودگي درصد زيادي از بوته ها درمزارع كاهو مي گردد. چنانچه دربعضي مواقع نيمي از برگهاي كاهو بدون استفاده ودور ريخته مي شود. بيماري سفيدك داخلي كاهو اولين بار درسال 1843 توسط ريگل شناخته شد ودرايران نيز اين بيماري توسط ارشاد درسال 1343 از سواحل بحر خزر وفارس گزارش گرديد(7). علائم بيماري سفيدك داخلي ابتدا لكه هاي زرد رنگ روي برگ كاهو ظاهر شد، بعد از مدتي پوشش سفيدوخاكستري رنگ بارقارچ درپشت لكه ها بوجود آمده و درنهايت اين لكه ها نكروزه شده وباعث ايجادلكه هاي خشكيده روي برگهاي كاهو مي شود.طي تحقيقات انجام شده برروي14 ژرم پلاسم كاهو،كاهو پيچ بابل رقم موردنظر در اين آزمايش ازنظر مقاومت به بيماري ازسايرتيمارهابرتربوده وبعنوان ژرم پلاسم متحمل انتخاب گرديد (7).

 

مواد وروش :
جهت تهيه نشاكاهو ، بذركاهو در دو تاريخ خزانه گيري ، اواخر شهريور ونيمه دوم مهر درخزانه بدون پوشش انجام پذيرفت . زمين خزانه راقبلاً آماده كرده وداراي خاك نرم تازه وعميق بوده كه به ارتفاع 20 تا30 سانتي متر بالاتر از سطح زمين باپوششي ازكود حيواني پوسيده وغربال شده به ضخامت 4-3 سانتي متر پوشانيده شد. بذور كاهو درروي خطوط بفواصل 15 سانتي متر باعمق خيلي كم كشت گرديد.


جهت جلوگيري ازتراكم ، بذور باماسه نرم مخلوط شد. پس ازكاشت درمواقع نياز ، آبياري بطور مرتب صورت مي گرفت. بذور 10 روز بعد كاشت درخزانه اول ، شروع به جوانه زني نموده و در دومين كاشت نيز 4 تا5 روز بعد ازكشت ، سبز گرديد. نشاهاي كاهو درمرحله 4 برگه شدن به زمين اصلي براساس نقشه آزمايش بافواصل مورد نظر انتقال داده شدند. قبل از كاشت ، ابتدا جهت توصيه كود شيميايي نمونه خاك مركب سطحي تهيه و از آن آزمايشات روتين + بافت انجام گرديد كه نتيجه حاصل ازنمونه خاك بشرح ذيل مي باشد.
بافت
درصد سيلت درصد شن درصدرس K
p.p.m
a.v P
p.p.m
a.v كربن آلي T.N.V P4 EC عمق خاك
لوم رسي 38% 26% 36% 180 52 7/1 29 5/7 77/0 30-0 سانتي متر

 

درعمق 30- 0 سانتي متر خاك شور نيست . واكنش خاك قليائي ضعيف است ، درصد آهك بالا بوده وميزان درصدكربن آلي آن خوب است ، ميزان پتاسيم قابل جذب خاك كم مي باشد . بافت خاك لوم رسي است .


براساس نتيجه آزمايش ، خاك نيازي به كود فسفات نداشته وميزان 150 كيلوگرم درهكتار كود سولفات دويتاس وهمچنين كود اوره 46% براساس تيمارهاي مورد بررسي به مقدار 0- 100- 200- 300 كيلوگرم درهكتار كه 2/1 آن طبق نقشه ازمايشي دركرتها ريخته شد. كود اوره بصورت تقسيطي ، يعني 2/1 باقيمانده در طول دوره رويشي به كاهو داده شد . پس از آن خاك رازيرورو نموده ، قبل ازانتقال نشا به زمين اصلي ، ابتدا ازعلف كش تر فلان بميزان 5/2 ليتر درهكتار استفاده شد، جهت كنترل علف هرز بسيار موثر واقع گرديد. كود حيواني

پوسيده گاوي بطور يكنواخت بميزان 10 تن درهكتار درجهت بهبود ساختمان خاك مورد استفاده قرار گرفت و قبل از كاشت ، درمرحله آماده سازي زمين استفاده گرديد. آزمايش بصورت اسپليت فاكتوريل درچهار تكرار با24 تيمار بادوكرت اصلي براي 2 تاريخ كاشت نشا اول آبان واول آذر درنظر گرفته شد ودركرتهاي فرعي باتغييرات فاصله بوته درسه سطح 20×50 – 25×50- 30×50 سانتي متر بترتيب باتراكم هاي 000/100 و 80000 و 66000 بوته گنجانيده شد. تيمارازته ( كود اوره ) همانطوريكه ذكر گرديد درچهارسطح 0- 100- 200 – 300

كيلوگرم درهكتار بوده است . هركرت شامل 3 خط 5 متري بوده كه از خط وسط جهت تعيين عملكرد ، برداشت بعمل آمد. درطول دوره آزمايش نسبت به انجام عمليات زارعي مانند سله شكني ،مبارزه با آفت حلزون باطعمه مسموم مخـــلوط ســـم ســـوين وسبـــوس ( 1 كيلوگرم سوين +25 كيلوگرم سبوس ) درهنگام غروب اقدام گرديد. حلزون از آفات مهم كاهو بشمار رفته كه خسارت زيادي به آن وارد مي نمايد. به دليل رطوبت وبارندگي كافي دردوره رويشي كاهو ، نيازي به آبياري كاهو درمازندران نمي باشد وبصورت ديم نيز آزمايش انجام شد. زمان برداشت كاهو هنگامي كه پوم برگي تشكيل شد ، صورت پذيرفت .برداشت دوتاريخ كاشت كاهو درسال اول باتوجه به شرايط آب وهوائي بترتيب درتاريخ هاي 18/12/80 و 25/12/82 بوده ولي درسال دوم برداشت تاريخ كاشت اول 29/11/81 ودومين تاريخ كاشت درتاريخ 11/1/82 برداشت گرديد. بااستفاده از آزمون دانكن ، ميانگين عملكرد تيمارها گروه بندي گرديد. درهنگام برداشت كاهو ، ارزيابي بيماري سفيدك داخلي باتعيين درصدآلودگي درتيمارهاي مختلف سطوح متفاوت كود ازته وتراكم بوته وتاريخ كاشت انجام پذيرفت .


جهت تعيين نيترات دربرگ كاهو ، ازهرتيمار يك نمونه كاهو به آزمايشگاه خاك و آب ارسال گرديد. اندازه گيري نيترات به روش كالريمتري بعد ازاحيا ( روش دي آزو ) توسط دستگاه اسپكتو فتومتر قرائت گرديد(19).
تيمارهاي مورد بررسي :
اول آبان = 1A A 0 2= 1B B 0= 1C C
اول آذر=2A تاريخ كاشت 25= 2B فاصله بوته 100=2C ميزان كوداوره
30=3B برحسب سانتي متر 200=3C برحسب
300= 4C kg/h

نتايج:
جدول 1- تجزيه واريانس مركب درآزمايش تاريخ كاشت وفاصله بوته ها وميزان كود ازته مختلف كاهو درسالهاي 81- 1380
منابع تغييرات
S.O.V درجه آزادي
DF M.S
سال 1 ns987/664


اشتباه 6 499/172
تاريخ كاشت 1 *659/1840
سال × تاريخ كاشت 1 *142/2227
اشتباه 6 537/236
فاصله بوته 2 **781/1933
سال × فاصله بوته ( تراكم ) 2 *289/194
تاريخ كاشت × تراكم 2 ns799/23


سال × تراكم × تاريخ كاشت 2 ns 397/48
ميزان كود 3 ns 112/160


سال × ميزان كود 3 ns 661/61
تاريخ كاشت × ميزان كود 3 ns 989/120
سال × تاريخ كاشت ×ميزان كود 3 ns 036/14
تراكم × ميزان كود 6 ns 407/101
سال × تراكم × ميزان كود 6 ns 566/56


تراكم × تاريخ كاشت × ميزان كود 6 ns 557/59
سال × تراكم × ميزان كود 6 ns 682/97
اشتباه 132 ns 542/61
جمع 191

21% = CV
=ns معني دارنيستند.
*=اختلاف معني دار درسطح 5%
**=اختلاف معني دار درسطح 1%


جدول 2- مقايسه ميانگين مربوط به اثرات متقابل درتاريخ هاي كاشت بر عملكرد محصول درايستگاه زراعي قراخيل طي دوسال (81- 1380) :
تيمارمورد بررسي عملكرد( تن درهكتار) گروه بندي
2Y2A 72/41 A
1Y1A 25/39 A
2Y1A 63/38 A
1Y2A 71/28 B

T/h 682/7 = L.S.D5%
T/h 64/11 = L.S.D1%

سال اول= 1Y تاريخ كاشت اول =1A
سال دوم = 2Y تاريخ كاشت دوم= 2A

جدول 3- مقايسه ميانگين مربوط به سال و اثرات متقابل و فواصل مختلف بوته بر عملكرد محصول درايستگاه زراعي قراخيل طي دوسال (81-1380).

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید