بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
علل و ریشه های تورم در ایران
تورم عبارت است از فرآیند افزایش مداوم سطح عمومی قیمت ها و به عبارت دیگر کاهش مستمر ارزش پول. برخی اقتصاددانان تعاریف دیگری نیز ارائه داده اند: «افزایش مستمر و نامنظم سطح عمومی قیمت ها. »
نکته اساسی که باید به آن توجه کرد آن است که وجود تورمی ملایم برای رشد اقتصادی لازم و ضروری است چراکه این امر به بنگاههای تولیدی انگیزه لازم برای تولید و فعالیت اقتصادی را می دهد. بنابراین صفر کردن تورم به هیچ وجه مطلوب نمی باشد بلکه در اقتصاد هدف آن است که از رشد افسار گسیخته تورم به صورتی که به اقشار جامعه برای تأمین مایحتاج خود فشار آورد، جلوگیری شود و رشد آن تحت کنترل باشد.
اسلاید 2 :
علل تورم
تورم در اقتصاد ایران ریشه ها و علت های بسیاری دارد. در اینجا به ریشه ها و موانعی که در سر راه حل این معضل وجود دارد اشاره می شود:
۱) شوک های نفتی و رشد نقدینگی
۲)بودجه عمومی و اتکا به درآمدهای نفت
۳) کسری بودجه
۴) سیاست کاهش ارزش پول ملی و سیاست های حمایتی
۵) قیمت گذاری نامناسب تولید کنندگان
اسلاید 3 :
رشد حجم پول و نقدینگی نقش تعیین کننده و بسیار مؤثری در میزان تورم دارد. از طرف دیگر تغییرات منابع پایه پولی (که عبارتند از ذخایر ارزی و طلای بانک مرکزی، خالص بدهی دولت و بانک های تجاری به بانک مرکزی) عامل اصلی رشد حجم پول و نقدینگی می باشد.
در واقع طبق نظریات اقتصاد کلان تغییرات پایه پولی با ضریبی به نام ضریب پایه پولی که در حال حاضر حدود ۵ می باشد، باعث رشد حجم پول می گردد. یعنی هر واحد افزایش پایه پولی به پنج واحد افزایش حجم پول منجر می گردد. تغییرات پایه پولی نیز عمدتاً به خاطر افزایش موجودی ارزی دولت (تغییر در صادرات نفت خام) و افزایش بدهی دولت به بانک مرکزی (به خاطر کسری بودجه) بوده است. این رابطه موجب شده است که تغییرات اساسی در قیمت نفت در سطح بین المللی با توجه به وابستگی بودجه دولت به صادرات نفت خام به بودجه دولت منتقل گردد و همان طور که گفته شد این امر نیز به گسترش پایه پول و در نهایت رشد نقدینگی منجر شود. رشد پایه پول و نقدینگی به علت مشکلات جانب عرضه اقتصاد در ایران عمدتاً به جای هدایت آن به بخش تولید، به افزایش سطح عمومی قیمت ها منجر شده است.
اسلاید 4 :
در واقع دولت درآمد حاصل از فروش نفت را به صورت ارز به بانک مرکزی داده و در قبال آن ریال می گیرد. بانک مرکزی نیز برای تأمین ریال مورد نظر، یا ارز را در بازار می فروشد، یا صرف واردات می کند و یا خود به دولت ریال داده و پایه پولی را افزایش می دهد. متأسفانه بازار ایران توان جذب این مقدار ارز را ندارد. در دو سال اخیر نیز برای صرف این مقدار ارز به واردات روی آورده اند. اما علی رغم آن مقداری از این ارز ها در دست بانک مرکزی باقی مانده که این امر باعث افزایش نقدینگی و تورم گشته است.
کسری بودجه همواره یکی از مشکلات اقتصاد ایران بوده است و از عوامل اساسی رشد تورم می باشد. زیرا در این حالت پایه پولی به علت افزایش بدهی های دولت و یا برداشت از حساب ذخیره ارزی افزایش یافته و متعاقب آن نقدینگی و تورم افزایش می یابند.
اسلاید 5 :
علاوه بر این پرداخت یارانه به کالاهای اساسی با ایجاد بازار سیاه برای این کالا ها و افزایش تدریجی و بعضاً قابل توجه قیمت این کالا ها در بازار سیاه، با توجه به اهمیت این کالاها، به سایر کالا ها نیز سرایت کرده و باعث افزایش سطح عمومی قیمت ها گشته است.
از طرفی دولت برای تأمین نیاز مالی خود بانک مرکزی را مجبور می کند که ارز حاصل از فروش نفت خام را با قیمت بالایی در بازار بفروشد. این امر همان سیاست کاهش ارزش پول ملی است که با افزایش صادرات و کاهش واردات، باعث تورم گشته است. زیرا با افزایش قیمت کالاهای واسطه ای و نیز نهایی وارداتی، قیمت های داخل نیز خود به خود افزایش می یابند. انتظارات تورمی نیز از دیگر دلایل ایجاد تورم در کشور می باشد، زیرا به دلیل سیاست های مربوط به قیمت گذاری کالا ها و خدمات عمومی در پایان هر سال معمولاً انتظارات تورمی در جامعه شکل می گیرد به طوری که در انتهای هر سال همه افراد جامعه انتظار دارند که قیمت ها مجدداً افزایش یابد.
اسلاید 6 :
علاوه براین از آنجا که برخی از تولید کنندگان کالاهای خوراکی و ضروری، قدرت قیمت گذاری دلخواهانه دارند و از آنجا که عمده درآمد مردم عادی صرف خرید این کالا ها می شود بنابراین به دلیل افزایش قیمت این کالاهای ضروری از جانب این تولیدکنندگان، تورم افزایش می یابد. اما با رشد دائمی تورم در یک سال گذشته، امروزه دیگر کسی شک ندارد که مهم ترین دلیل افزایش تورم، رشد نقدینگی و انبساطی بودن بودجه است که تداوم آن در رشد نقدینگی تأثیر بسزایی داشته است.
اسلاید 7 :
تعریف نقدینگی
در یک تعریف ساده، مجموع اسکناس و مسکوکات و منابع اعتبارات بانکی، مهم ترین اجزای تشکیل دهنده نقدینگی هستند. و یا به عبارت بهتر نقدینگی عبارت است از مجموع اسکناس و مسکوکات در دست مردم به علاوه سپرده های کوتاه مدت (پول) و سپرده های بلند مدت (شبه پول).
چگونگی تأثیر گذاری نقدینگی بر تورم بدین صورت است که هر چه پول سرگردان دست مردم بیشتر باشد، تمایل و تقاضای مردم به خرید کالای مصرفی افزایش می یابد و در صورتی که افزایش تقاضا با افزایش عرضه همراه نباشد، قیمت رشد می کند.
نقدینگی باید با گردشی که دست افراد جامعه دارد تکافوی جریان کالا ها و خدمات را بنماید. بدین ترتیب قیمت کالا ها با میزان نقدینگی و سرعت گردش آن بستگی پیدا می کند.
اسلاید 8 :
در اقتصاد برای بیان رابطه میان نقدینگی و تورم از رابطه ساده زیر که به معادله مقداری مشهور است استفاده می کنند: در کوتاه مدت سرعت گردش پول ثابت است. بنابراین هرگونه رشد حجم پول که فراتر از رشد تولیدات باشد، خود به خود به رشد قیمت ها و از این رو رشد تورم منجر خواهد شد. از آنجایی که تولید ناخالص داخلی نیز چندان نمی تواند در کوتاه مدت افزایش یابد، بنابراین می توان گفت که در کوتاه مدت هر گونه افزایش حجم پول یا نقدینگی، به رشد قیمت ها به همان نسبت خواهد شد. بررسی آمارهای رشد نقدینگی و تورم طی دوره فروردین ماه ۱۳۸۴ تا مهرماه ،۱۳۸۶ به خوبی بیانگر آن است که این معادله برای ایران صدق کرده و افزایش نقدینگی با یک وقفه زمانی منجر به افزایش قیمت ها و یا همان تورم گشته است. وقفه زمانی ایجاد شده نیز به خاطر واردات بسیار بالای دو سال اخیر بوده است که توانسته به صورت یک مسکن برای دوره ای کوتاه مانع از افزایش قیمت ها به علت رشد نقدینگی شود. به عبارت بهتر برای عدم افزایش قیمت ها طبق رابطه بالا یا باید تولید داخل کشور افزایش یابد و یا از طریق واردات آن را جبران کرد. در ایران نیز برای جبران عدم افزایش تولید در کوتاه مدت از این روش استفاده شده است.
اسلاید 9 :
اما متأسفانه باید گفت که این سیاست فقط برای مدتی مؤثر بوده است. درواقع رشد بی رویه نقدینگی، باعث رشد سریع تقاضا برای کالا ها و خدمات شده و چون در کوتاه مدت عرضه کالا و خدمات محدود است و در سر راه تولید در ایران مشکلات ساختاری وجود دارد، این امر منجر به ایجاد تورم در اقتصاد می شود.
فضاسازی های انجام شده در چند ماه اخیر بر ضد نقدینگی و هشدار کارشناسان در این باره، این شائبه را در جامعه ایجاد کرده که نقدینگی پدیده ای نامطلوب برای اقتصاد می باشد. اما واقعیت آن است که نقدینگی ذاتاً پدیده ای نامطلوب نیست و یکی از نهاده های اصلی تولید نقدینگی می باشد چراکه بنگاه ها اساساً برای تولید کالا و خدمات به نقدینگی نیازمند می باشند و نبود آن باعث رکود در تولید می شود همچنان که در حال حاضر یکی از مشکلات تولیدی در کشور نبود نقدینگی برای بنگاه ها می باشد که این نیز خود به توزیع نامناسب تسهیلات بانکی و وجود رانت در این قسمت بر می گردد. بنابراین همانند تورم، صفر کردن رشد نقدینگی مطلوب نمی باشد.
اسلاید 10 :
در واقع یکی از سیاستهای بسیار مهم بانک مرکزی در هر کشوری تنظیم سیاست پولی می باشد. یکی از مؤلفه های اساسی این سیاست تنظیم حجم نقدینگی است. در واقع بانکهای مرکزی می توانند با تنظیم حجم نقدینگی در سطح بهینه کشور را به سمت اهداف کلان اقتصادی همچون حمایت از رشد تولید داخلی، ایجاد شغل و از این رو کنترل تورم هدایت کند و کلاً محیطی مناسب برای این امر فراهم کند.
تنظیم حجم نقدینگی در سطحی بهینه در واقع بدان معنی است که نقدینگی موجود در جامعه بر اساس ظرفیتهای تولیدی جامعه باشد چراکه اگر وضعیت اقتصادی کشور طوری باشد که توانایی هضم آن را نداشته باشد آن وقت نقدینگی خود به خود به جای آنکه به سمت کارهای تولیدی سوق داده شود به دیگر حوزه های اقتصادی کشانده می شود که نه تنها عملاً تولیدی برای جامعه ایجاد نمی کند، بلکه به تورم و افزایش قیمت ها منجر خواهد شد. کنترل حجم نقدینگی در سطح بهینه هدف نهایی کشور ها برای رسیدن به اهداف کلان اقتصادی مثل ایجاد رشد در تولیدات، کنترل تورم، ایجاد موازنه در پرداخت های خارجی و ایجاد اشتغال است.
