بخشی از مقاله
آزمون نتاج در گاو شيري
«فهرست مطالب»
الف) «فصل اول» «آزمون نتاج در گاوهاي شيري»
«مقدمه»
1- انتخاب بر اساس آزمون نتاج
2- آزمون نتاج در گاوهاي شيري
3- برنامه هاي آزمون نتاج
4- روشهاي بيان تست نتاج
5- مراحل آزمون نتاج
ب) فصل دوم: «آزمون نتاج و ارزيابي والد»
1- معيارهايي براي انتخاب
2- آزمون نتاج
3- روشهاي آزمون
4- موارد لازم براي آزمون نتاج در مرحلة آزمايش
5- در مرحلة تجزيه و تحليل
6- نقايص تست نتاج
7- روشهاي شاخص كردن گاوهاي نر نژاد شيري
8- شاخص كردن در يك گله واحد
******************
«فصل اوّل» «آزمون نتاج در گاوهاي شيري»
«مقدمه»
در حال حاضر تعداد زيادي گاو اصيل (هلشتاين) در كشور وجود دارد اين تعداد زياد گاو كه به صورت گله هاي مختلف و در مكان ها و شرايط متفاوت نگهداري مي شوند، بسته به شرايطي كه در آن قرار دارند و به خصوص شرايط مديريتي گله ها از نظرات مختلف از قبيل سطح و كيفيّت تغذيه، بهداشت، آب و هوا، استرس هاي وارده بر آنها و مسايل ديگر، سطوح مختلف و متغيري از توليد را ارائه مي دهند كه اين سطح توليدي در اكثر موارد، در حدّي غيرقابل قبول و نامطلوب قرار داشته و مناسب نمي باشد.
اين ميزان نامطلوب توليدات دامهاي اصيل موجود در كشور، تكافوي نياز روزافزون جامعه به توليدات پروتئين حيواني را نمي دهد و به همين دليل، لزوم افزايش و بهبود سطح توليد در گله هاي موجود، احساس مي شود كه اين افزايش با ارتقاءِ ژنتيكي گله هاي موجود و افزايش پيشرفت ژنتيكي در گله ها امكان پذير خواهد بود. اين امر مهم مستلزم استفاده از گاوهاي نر برتر از لحاظ ژنتيكي، در تلقيح گاوهاي ماده است. دركشور ما متأسفانه به علت عدم مطالعه و بررسي گاوهاي نر و عدم شناسايي و ارزيابي ژنتيكي گاوهاي نر موجود،
مجبوريم كه براي ارتقاءِ ژنتيكي گله هاي گاو شيري، و افزايش پيشرفت ژنتيكي از اسپرمهاي گاوهاي خارجي استفاده كنيم كه تهية اسپرم از خارج كشور و واردات آن، مستلزم صرف هزينه هاي هنگفت است و علاوه به آن مشكلات متعددي كه در اثر خريد اسپرم از خارج كشور به وجود مي آيد، از نكات مهمّي است كه لزوم مطالعه و بررسي گاوهاي نر موجود در كشور و ارزيابي ژنتيكي آنها را روشن مي كند، در اين زمينه، عدم وجود اطلاعات مفيد، نياز و اهميّت بحث در اين مورد را بيشتر بيان مي كند كه مطالعه، بررسي و تلاش اساتيد، دانشجويان و پژوهشگران اين رشته را مي طلبد.
هرگونه پيشرفت اصلاح گرهاي حيوان،
در گرو بكارگيري روشهاي اصلاح نژاد و انتخاب است كه بستگي به توانايي ايشان در شناسايي و آميزش دادن حيواناتي دارد كه براي يك هدف ويژه توارث برتري دارند. توارث برتر، از روي شايستگي فنوتيپي فرد مشخص مي شود، يا بستگي به، توانايي آن فرد در تلاقي با ديگر افراد براي توليد نتاج نسل F1 برتر دارد. در هر صورت، اگر قرار باشد پيشرفتي صورت گيرد اين حيوانات برتر هستند كه، بايد نسل آينده را توليد كنند. براي انتخاب اين حيوانات برتر، يكي از روشهاي مورد استفاده انجام آزمون نتاج است.
«انتخاب بر اساس آزمون نتاج»
انتخاب بر اساس آزمون نتاج بدين معني است كه اصلاح گر تصميم مي گيرد كه پدر و مادر را بر اساس ميانگين شايستگي نتاجشان، در مقايسه با متوسط شايستگي نتاج ديگر پدر و مادرهاي هم دوره، نگهداري يا حذف كند. آزمون نتاج مي تواند، در انتخاب براي هر دو صفت كمّي و كيفي مورد استفاده قرار گيرد. براي صفات كيفي،
كارآمدترين كاربرد آزمون نتاج در زمان انتخاب، تعيين هموزيگوت يا هتروزيگوت بودن فردي است كه فنوتيپ غالب دارد. در صفات كمّي آزمون نتاج مي تواند براي پيش بيني دقيقتر P.B.V يك حيوان براي صفت كمّي به كار رود. اصول درگير در آزمون نتاج آن است كه هر نتاج يك دوم از توارتش را از هر يك از والدينش دريافت مي كند، و اين يك دوم، ارزش ارثي والدش است. با افزايش تعداد نتاج آزمون شده براي يك والد مشخص و محاسبة ميانگين اين نتاج، مي توان يك برآورد قابل تكرار از ارزش ارثي والد (معمولاً يك نر) بر اساس اين خويشاوندي به دست آورد. با افزايش تعداد نتاج از يك والد بخصوص، تخمين نوع ژنهايي كه والد داراست بهتر انجام مي شود.
نتاج مختلف يك والد به اين دليل كه، اولاً- احتمال اينكه دو فرزند از لحاظ ژنتيكي، به طور دقيق ژنهاي يكساني داشته باشند خيلي كم مي باشد و ثانياً- به علت تفاوتهاي محيطي موجود، با يكديگر فرق خواهند داشت، خيلي بعيد است كه دو فرزند در سراسر زندگيشان محيط يكساني داشته باشند. اگر تعدادي از افراد تا آنجا كه امكان دارد در يك محيط استاندارد مقايسه شوند، ميانگين تفاوتهاي موجود ميان افراد كه به محيط مربوط مي شود كاهش مي يابد، اگرچه اين تفاوتها بطور كامل حذف نمي شوند.
آزمون نتاج براي مقايسه توان توليدي دو يا چند والد انجام مي شود. معمولاً پدرها بيشتر از مادرها مورد آزمون نتاج قرار مي گيرند، چون نرها معمولاً در يك فصل يا سال معين، تعداد نتاج بيشتري توليد مي كنند. آزمونهاي نتاجي كه به طور خيلي دقيق انجام مي گيرند دقت بيشتر P.B.V والديني را كه مقايسه مي شوند تأمين مي كنند.
براي انجام آزمون نتاج دقيقتر، چند احتياط اوليه بايد انجام گيرد بعضي از آنها به شرح ذيل مي باشد:
(1)- در يك آزمون نتاج مشخص، نرها و ماده هاي آميزش يافته بايد به طور تصادفي انتخاب شوند، جفت گيري ماده هاي برتر با يك نر معين باعث مي شود كه P.B.V آن نر بيش از مقدار واقعي برآورد شود. (2)- جيره ها و عمليات خوراك دادن را استاندارد كنيد. حيوانات را با جيرة يكسان و به طريقة يكسان خوراك دهيد، خورانيدن جيره هاي مختلف به بعضي از گروه هاي والد،
مقادير متفاوت جيره يا تغذيه يك گروه در مرتع و گروه ديگري در محل پرواربندي محصور آزمون نتاج را اريب خواهد كرد. (3)- تمام نتاج يك نر منحصر به فرد را در يك اصطبل تغذيه نكنيد، بعضي از اصطبلها براي توان توليدي، بيشتر يا كمتر مطلوب مي باشد و اين امر منتهي به افزايش تغييرات محيطي در ميان گروه هاي مختلف نري مي شود. اگر نتاج يك والد منحصر به فرد در يك اصبل تغذيه شوند و چند گروه نتاج به همين طريق تغذيه شوند، اصطبلها مي توانند ميان گروههاي مختلف نري در فواصل منظم براي كاستن اثرات اصطبل به نوبت تعويض شوند. (4)- تا آنجايي كه ممكن است گروههاي مختلف والد را كه در محيط يا مكان تقريباً يكساني پرورش يافته اند مقايسه كنيد. (5)- در صورتي كه ممكن باشد گروه هاي والدي را كه در طي يك سال يا فصل از سال متولد شده اند مقايسه كنيد. (6)- در صورت امكان بيماريهاي يك والد ويژه را در آزمون وارد كنيد و در صورتي كه امكان دارد، برتر يا پست تر بودن آنها را نيز در آزمون وارد كنيد، اين عمل خطاي متدلي و محيطي را براي هر گروه نري تعديل مي كند.
(7)- تعداد زيادتر نتاج آزمون شده براي هر والد در داخل محدودة تعيين شده، برآورد P.B.V آن والد را دقيقتر مي كند. اين به اين علت است كه اثرات محيطي و خطاهاي تفرق مندلي تعديل مي يابند و برآورد بهتري را از نوع ژنهايي كه يك والد دارا مي باشند به دست مي دهد. اما اصلاح گر ممكن است براي آزمون نتاج و مقايسة بيشتر والدين بخواهد كه تعداد نتاج كمتري را براي هر والد آزمون كند. آزمونهاي نتاج در مقايسه با انتخاب فردي، در سطوح پاينيتر وراثت پذيري نسبتاً دقيقتر هستند. در آزمون نتاج حداقل پنج و يا بيشتر از نتاج لازم است تا همان دقت انتخابي را كه از يك ركورد توان توليدي خود فرد به دست مي آيد، فراهم آورد. اگر يك درجة بالاتري از دقت مورد نياز باشد، تعداد نتاج بيشتري بايد در آزمون وارد شوند. آزمونهاي نتاجي كه به طور مناسبي طرح شد ه اند بسياري از خطاهاي محيطي ميان گروههاي مختلف نتاج را برطرف خواهند كرد.
اگرچه به طور دقيق نتيجه گرفته شده كه آزمون نتاج در بعضي اوقات در پيشگويي P.B.V والد نسبت به توان توليدي خود والد دقيقتر است اما آزمون نتاج به طور شديدي، فاصلة نسل را طولاني مي كند، كه ممكن است مقدار پيشرفت انجام گرفته در انتخاب براي اثرات افزايشي ژن در طي يك دورة چند ساله را كمتر كند. اين حالت اتفاق مي افتد به دليل اينكه، پيش از آنكه انتخاب بتواند انجام شود نتاج بايد به اندازة كافي بزرگ شوند تا فنوتيپ آنها بتواند مورد اندازه گيري قرار گيرد. براي مفيد بودن آزمون نتاج بايد تعداد كافي نتاج براي هر والد مورد آزمون قرار گيرد و همچنين تعداد نرهاي بيشتري بايد مورد مقايسه قرار گيرند تا يك يا چند حيوان برتر پيدا شوند. آزمون نتاج ماده يك والد ژنوتيپ آن والد را تغيير نمي دهد،
بلكه چگونگي رتبة نتاج يك والد در مقايسه با نتاج ساير والدين است كه اهميّت دارد. آزمونهاي نتاج، بي معني هستند مگر اينكه انتخاب در ميان والدين آزمون شده اعمال شود. پيشرفت ژنتيكي براي هر دورة آزمون و انتخاب، بستگي به سهم والدين آزمون نتاج شدة مورد انتخاب در توليد مثل دارد. تفاوتها در ميان ميانگين هاي نتاج احتمالاً به طور مأيوس كننده اي كوچك خواهند بود. البته آزمون نتاج كردن چند والد، هزينة آزمون كردن را افزايش مي دهد و اين كار تحت شرايط عملي ميسر نمي باشد، اما وقتي كه حيواني آزمون نتاج كامل مي شود و معلوم مي شود كه ارزش ارثي برتري دارد، اين والد بايد براي اصلاح نژاد مورد استفاده قرار گيرد، تا زماني كه يك جايگزين برتر شناسايي شود.
«آزمون نتاج در گاوهاي شيري»
چندين نكتة مهم وجود دارند كه انجام آزمون نتاج گاوهاي نر شيري را توجيه مي كنند. توليد شير يك صفت محدود به جنس است و بنابراين ارزش ارثي حيوانات نر بايستي از روي عملكرد بستگان نزديك و نتاج آنها تخمين زده شود. پذيرش سريع تلقيح مصنوعي و پيشرفت تكنيكهاي انجماد و ذخيرة مني گاو، استفاده از گاوهاي نر پروف شدة برجسته را پس از شناسايي آنها تا حد زيادي گسترش داده است. پروف كردن گاوهاي نر از طريق جفت گيري طبيعي در يك يا دو گله برنامه اصلي مورد استفاده براي آزمون نتاج بود. با اين وجود، اغلب گله ها براي انجام يك برنامة تست نتاج مؤثر، جهت تأمين گاوهاي نر آينده، براي بهبود گله خيلي كوچك هستند.
حتي در مورد يك گلة داراي صد گاو ماده، امكانات لازم براي يك برنامه تست نتاج موثر خيلي محدود مي باشد. در گله هاي انفرادي با اين اندازه، ركوردهاي حدود 10 (ده) دختر براي آزمون نتاج مطلوب مي باشد هنگامي كه تمام دختران در يك گله مي باشند، تجربه نشان داده است كه حداقل سه گاو ماده بايستي براي تأمين يك دختر با ركورد رضايت بخش جهت استفاده در آزمون نتاج آبستن شده باشند. بنابراين براي تست يك گاو نر جوان، در هر سال تعدادي 30 (سي) جفت گيري موفق با حيوانات ماده مورد نياز مي باشد. اين بدين معني است كه 30% از گلة 100 رأسي براي آزمون يك گاو نر در هر سال بايد استفاده شود.
متأسفانه هنگامي كه يك گاو نر در يك زمان تست شود، انتخاب مقايسه اي وجود نخواهد داشت. اگر گاو نر بطور مطلوب با گاوهاي نر قبلي مقايسه نشود، بايستي آن گاو نر كنار گذاشته شود و اين عمل مجدداً شروع شود. بيشتر گله هاي انفرادي (شخصي) نمي توانند گاوهاي نر را بحد كافي پروف كنند تا پيشرفت يكنواخت و در محدودة وسيع تضمين گردد. در نتيجه اغلب آزمونهاي نتاج گاوهاي نر شيري در حال حاضر اقدامي مشترك و تعاوني است كه در آن سازمانهاي اصلاحي و چندين گله سهيم هستند.
برنامه هاي آزمون نتاج طراحي شده توأم با تلقيح مصنوعي و تست توليد، فرصتهاي استثنايي جهت بهبود دقت ارزيابي گاوهاي نر «نژاد» شيري فراهم آورده است استفاده از يك گاو نر در چندين گله تحت شرايط مديريتي متغير، آزمون قطعي يا بحراني (اسيد Acid test) از قدرت انتقال گاو نر فراهم مي آورد. برخي از مزاياي چنين برنمه اي عبارتند از: (1)- يك آزمون نتاج مي تواند در سنين اوليه به دست آيد و طي آن با اطمينان بيشتري چگونگي توليد دختران آينده اين گاو نر مشخص مي گردد.
(2)- خطرات پروف كردن گاو نر در بين چندين گله منتشر و پخش شده و بطور كلي براي اين صفت تعداد دختران حاصل از گاوهاي نر ضعيف تر و بدتركاهش داده مي شود. (3)- از آنجا كه دختران گاو نر در چندين گله پراكنده شده اند، احتمال اينكه گرايشات به يك گلة خاص شرايط محيطي خاص، يا اثرات متقابل محيط و ژنوتيپ بر روي پروف كردن تأثير نابجا بگذارند كمتر مي گردد. برخي از محدوديتهاي عمدة اين چنين برنامه اي عبارتند از: 1- هزينة نگهداري گاوهاي نري كه منتظر نتايج آزمون نتاج هستند ممكن است خيلي زياد باشند. 2- براي موفقيت يك برنامة آزمون نتاج، دقيق و بي نقص، آموزش و همكاري پرورش دهندگان عضو ضروري است.
