بخشی از مقاله
چکیده
در این پژوهش به منظور یافتن پایه مقاوم به شوري تاثیر 4 سطح شوري - شاهد، 4، 6 و 8 دسی زیمنس بر متر - بر 4 ژنوتیپ حاصل از تلاقی رقم سبز با 4 والد پدري منطقه استهبان بررسی شد. نتایج حاصل نشان داد که تلاقی شماره 8 که حاصل تلاقی رقم مادري سبز و والد نر خرمایی بود با داشتن بیشترین تعداد برگ و نسبت پتاسیم به سدیم و همچنین کمترین مقدار تجمع سدیم و کلر در برگ به عنوان مقاوم ترین پایه می باشد.
مقدمه
شور شدن خاك فاکتوري محیطی است که تا حد زیادي رشد و نموگیاهان را تحت تاثیر قرار داده و محدودیتی عمده براي تولید محصول است. منشاء خاك شور یک یا ترکیبی از عامل هاي نوع اول یا ثانویه می باشد - . - Capman, 1966 شوري اولیه ناشی ازعواملی نظیر - 1 هوازدگی سنگ ها، - 2 بالا آمدن موئینگی آب هاي زیرزمینی لب شور کم عمق، - 3 نفوذ آب دریا در ساحل، - 4 دمیده شدن نمک و شن دریا توسط باد به خشکی و - 5 ممانعت از زهکشی است. در حالی که شور شدن ثانویه ناشی از فعالیت هاي انسانی از قبیل آبیاري بدون سیستم زهکشی مناسب، پساب هاي صنعتی، استفاده بیش از حد از کودهاي شیمیایی، حذف پوشش گیاهی طبیعی و جاري شدن سیل با آب هاي غنی از نمک، سطح آب زیر زمینی بالا و استفاده از آب هاي زیر زمینی با کیفیت کم براي آبیاري می باشد .
تاثیرات مخرب تنش شوري بر رشد گیاه مربوط به - 1 - پتانسیل اسمزي کم محلول خاك - تنش آبی - - 2 - عدم تعادل تغذیه اي، - 3 - اثر مختص یون - تجمع یون هاي سدیم و کلر - یا - 4 - ترکیبی از این عوامل است . - Ashraf & Harris, 2004 - انجیر با نام علمی Ficus carica L. به صورت آبی و همچنین به صورت دیم کشت می شود. استان فارس %90 تولید انجیر خشک کشور را به خود اختصاص داده است. در استان فارس شهرستان استهبان با بیش از 23 هزار هکتار بیشترین میزان تولید انجیر خشک را به خود اختصاص داده اند. انجیرستان هاي استهبانکه عمدتا شامل رقم سبز است به صورت دیم می باشند.. علیرغم سازگاري خوب درختان انجیر به دامنه وسیعی از خاك ها بویژه تحمل متوسط آن به شوري مطالعات راجع به تحمل تنش شوري در آن بسیار محدود است. بنابراین لازم است پایه هاي مقاوم به شوري ایجاد و انتخاب شوند. هدف از این پژوهش بررسی تاثیر شوري بر واکنش 4 ژنوتیپ بذري حاصل از تلاقی رقم مادري سبز با 4رقم پدري منطقه استهبان می باشد..
-1اعمال تنش شوري:
اعمال شوري به صورت تدریجی و پس از دو هفته به بالاترین سطح مورد نظر رسانده شد. تیمارها شامل آبیاري گلدان ها در حد FC، توسط آب چاه - شاهد - و سطوح 4، 6 و 8 دسی زیمنس بر متر شوري بود که پس از افزودن نمک کلرید سدیم به آب هر دو روز یک بار و به مدت 37 روز اعمال گردید. در پایان آزمایش تعداد برگ باقی مانده روي هر گیاه شمارش شد.میزان یون کلربه روش رنگ سنجی، در طول موج 480 نانومتر توسط دستگاه اپوچ - - Epoch - مدل LMS-1003, USA - قرائت گردید . - Munns et al., 2010 - قرائت یون هاي پتاسیم و کلر به روش چاپمن و پرات - 1982 - انجام شد. پس از خشک شدن نمونه ها در آون80 درجه بمدت 48 ساعت، یک گرم از بخش هاي آسیاب شده درون کروسیبل و در دماي 550 به مدت 5 ساعت تبدیل به خاکستر شد و عصاره گیري توسط 5 سی سی اسید کلریدریک 2 نرمال انجام وپس از عبور از کاغذ صافی حجم عصاره به 50 سی سی رسانده شد. قرائت یون ها توسط دستگاه فلیم فوتومتر - مدل - PFP7, Jenway, England انجام شد.
نتایج:
اثرشوري بر تعداد برگ: افزایش میزان شوري به طور معنی داري موجب کاهش تعداد برگ گردید به طوري که سطح شوري 8 دسی زیمنس بر متر موجب کاهش63 درصدي تعداد برگ و شوري 6 و 4دسی زیمنس بر متر به ترتیب موجب کاهش27و 21 درصدي تعداد برگ گیاهان گردید - جدول. - 2 در مجموع ژنوتیپ شماره 8 با بیشترین تعداد برگ، با دو ژنوتیپ شماره 4 و 11 از نظر آماري اختلاف معنی داري نداشت اما نسبت به تلاقی شماره 10 تعداد برگ بیشتري داشت - جدول. - 2 بررسی تاثیر متقابل ژنوتیپ و شوري نشان داد که ژنوتیپ 8 در شوري 8 دسی زیمنس بر متریشترین تعدادبرگ و در شوري هاي 6 و 4 دسی زیمنس بر متر بدون اختلاف معنی دار با دو ژنوتیپ 4 و 11 نسبت به ژنوتیپ 10 تعداد برگ بیشتري داشت. همچنین مقایسه تعداد برگ در تیمار شاهد نشان داد که ژنوتیپ 8 نسبت به 3 ژنوتیپ دیگر تعداد برگ کمتري دارد.
اثر شوري بر توازن یونی:متناسب با افزایش سطوح شوري، یون سدیم به طور قابل توجهی در برگ ها تجمع یافت - نمودار. - A .2 در کلیه سطوح شوري، ژنوتیپ 8 نسبت به سایر ژنوتیپ ها کمترین و ژنوتیپ11 بیشترین میزان انباشتگی سدیم در برگ ها را داشت. شوري موجب تجمع یون کلر در برگ ها گردید. تیمار 8 دسی زیمنس بر متر در دو ژنوتیپ 11 و 4 بیشترین میزان تجمع کلر و در دو ژنوتیپ 8 و 10 کمترین میزان یون کلر مشاهده گردید. همچنین در سطح شوري 6 دسی زیمنس بر متر تلاقی 11 بالاترین میزان تجمع یون کلر در برگ را نشان داد. اما بین سه ژنوتیپ دیگر اختلاف معنی داري نبود - نمودار. - B .2افزون بر این با در نظر گرفتن تجمع کلر در سطح شوري 4 دسی زیمنس بر متر می توان نتیجه گیري کرد که رقم 8 همواره تجمع کلر در برگ ها را محدود ساخته است.
علیرغم اینکه شوري موجب افزایش یون پتاسیم در برگ ها شد اما در هر سه سطح شوري 4،6و 8 دسی زیمنس از لحاظ آماري اختلاف معنی داري بین ژنوتیپ ها مشاهده نگردید، هر چند که در سطح شوري 6 دسی زیمنس بر متر ژنوتیپ8 به طور معنی داري کاهش تجمع یون پتاسیم نشان داد - نمودار. - C .2نسبت یون پتاسیم به سدیم با افزایش سطح شوري کاهش یافت به طوري که کمترین میزان نسبت پتاسیم به سدیم در سطح شوري 8 دسی زیمنس بر متر و بیشترین نسبت در گیاهان شاهد مشاهده گردید.در تیمار شاهد ژنوتیپ هاي 8 و 10 بالاترین نسبت پتاسیم به سدیم را نشان دادند. در سطح شوري 8 دسی زیمنس بر متر، بالاترین نسبت پتاسیم به سدیم در ژنوتیپ .8 مشاهده شد هرچند که این اختلاف از نظر آماري با دو ژنوتیپ 10 و 4 معنی داري نبود. در سطح شوري 6 دسی زیمنس بر متر نسبت پتاسیم به سدیم در بین سه ژنوتیپ 4، 8 و 10 اختلاف معنی داري نداشت اما در هر سه ژنوتیپ نسبت به تلاقی 11 بیشتر بود. در مجموع ژنوتیپ 8 بالاترین نسبت پتاسیم به سدیم را نشان داد.
