بخشی از مقاله
مقدمه
گاو شیری حساس ترین حیوان مزرعه به استرس گرمایی میباشد زیراگاوهای اصیل شیری برای حداکثر تولید شیر و حداکثر مصرف خوراک اصلاح شده اند، که این امر سبب ایجاد حرارت زیادی در شکمبه و نیز در حین فرآیند تولید شیر در آنها میشود. در یک گاوداری شیری دمای ایده آل دمایی است که هیچگونه تأثیر منفی بر تولیدات دامی نداشته باشد. دمایی بین4تا 24 درجه سانتیگراد که منطقه آسایش گاو هم نامیده میشود. در دمای بالاتر از 24 سانتیگراد ، گاو از طریق پوست و دستگاه تنفسی و با صرف انرژی بدن خود را خنک می کند. هدف از این پژوهش بررسی تغییرات دمایی در تولیدات گاو شیری و همچنین راههای کنترل و مدیریت آن می باشد.
منابع تنش حرارتی
دو منبع حرارتی که گاو را تحت تاثیر قرارمی دهند عبارتند از:
· حرارت محیط: حرارت نورخورشید که در صورت وجود رطوبت بالا اثر آن مضاعف میگردد.
· حرارت داخلی - متابولیکی - : حاصل از سوخت و ساز پایه مواد مغذی است و این میزان به موازات افزایش تولید شیر و خوراک مصرفی بیشتر می شود. استرس گرمایی زمانی ایجاد میشود که مجموع حرارت داخلی و حرارت محیط بیشتر از میزان دفع آن باشد.
استرس حرارتی به طور منفی بر برخی از شاخص های تولیدی، سلامت و تولید مثل گاوهای شیری مثل تولید شیر، کیفیت و ترکیب شیر، سلامت شکمبه، رشد و تولید مثل اثر می گذارد که می تواند فشار مالی سنگینی به صنعت گاو شیری وارد سازد. در این مقاله به تعدادی از ان ها اشاره میشود.
تنش حرارتی وتولید مثل
اثرتنش در گاوهای بالغ بیشتر از تلیسه هاست. فحلی در هنگام تنش با احتمال کمتری و هنگام شب بروز میکند و طول زمان فحلی کاهش می یابد وحرارت رحم در روز تلقیح و روز بعد از آن بیشترین اثر را بر روی باروری دارد. بطور کلی بدلیل تغییرات شدید هورمونی در گاو، رشد و تکامل فولیکول های روی تخمدان مختل می شود. همچنین جسم زرد تولید شده نیز رشد مناسبی نداشته و نمی تواند از دوام آبستنی حمایت خوبی داشته باشد. از طرف دیگر بدلیل تغییرات درونی رحم و لوله های تخمدان و اختلال در تبادل مواد مغذی بین مادر وجنین، رشد وتکامل جنین نیز آسیب می بیند. تغییر در محیط رحم روی زنده مانی و تحرک اسپرماتوزئید ها و لقاح نیز اثر منفی می گذارد.
استرس حرارتی پیش از زایش
اثرات استرس حرارتی بر شیردهی به خوبی شناخته شده است ولی اثرات افزایش دمای محیطی پیش از زایش بر شاخص های تولیدی گاوها پس از زایش روشن نیست . تحقیقات نشان می دهد که وقوع استرس حرارتی طی دوره خشکی سبب کاهش طول بارداری، کاهش وزن تولید گوساله و کاهش تولید شیر پس از زایش می شود . بنابراین، فراهم کردن سرمایش مناسب برای گاوهای خشک یکی از بخش های مهم مدیریتی کنترل استرس حرارتی است .
تنش حرارتی و تغذیه دام
با ایجاد استرس گرمایی مصرف خوراک حتی تا 25% کاهش می یابد. این نکته بایستی همواره مد نظر باشد که نیاز به انرژی در گاو برای تولید شیر تغییر ناپذیر است و در حقیقت نیاز به انرژی برای خنک کردن دام - انرژی نگهداری - افزایش یافته - تا - 33% و از این راه راندمان مصرف انرژی در گاو مختل خواهد شد. بنابراین کاهش مصرف خوراک و افزایش نیاز نگهداری تواما سبب بالانس منفی انرژی شده و شدیدا تولید شیر وتولید مثل حیوان راتحت تاثیر قرار میدهد.
در آب و هوای گرم نسبت مصرف علوفه به کنسانتره کاهش می یابد - مصرف کنسانتره بیشتر میشود - ، که این مسئله سبب می شود جیره های با قابلیت هضم زیاد در مقادیر زیاد مصرف شوند، در این حالت گله هایی که قبلا حداکثر کنسانتره را مصرف داشته،در گیر اسیدوز شده و از خوراک می افتند.
تنش حرارتی و اثر بر تولید شیر وماده خشک دریافتی
درگاوهای پرتولید اثر استرس گرمایی بدلیل تولید بیشتر حرارت متابولیک، شدید تر است. تولید شیر در گاوها بر حسب شدت استرس می تواند از 7 تا 35 درصد کاهش یابد. تحقیقات نشان داده به ازای هر 0 45 کیلوگرم کاهش ماده خشک دریافتی، 0 9 کیلو گرم شیر کاهش می یابد. در تحقیق دیگری اثبات شده که به ازاء هر 0 5 درجه سانتیگراد افزایش دمای بدن بالاتر از38 6 درجه سانتیگراد، تولید شیر در روز 1 8 کیلوگرم کاهش می یابد. بنابراین افزایش درجه حرارت محیط بر روی میزان ماده خشک دریافتی، شیر تولیدی و میزان مصرف آب تاثیر خواهد گذاشت. همچنین چربی شیر بدلیل کاهش مصرف الیاف سقوط کرده که این مسئله باعث کاهش قیمت فروش شیر میشود.
راه کارهای مدیریتی :
الف - تامین سایه به اندازه کافی: مهمترین و ارزانترین راه که میتوانید دمای محیط زندگی دام را کنترل کنید، تامین سایه است
ب- تهویه و جریان هوا: بهره بردن از روش اسپری بارانی و تهویه هوا در سالن انتظار شیردوشی و راهروهای خروجی از سالن شیردوشی ج-بهبود مدیریت تغذیه: همراه با ایجاد استرس گرمایی بلا شک مصرف غذا کم و احتیاجات نگهداری دام زیاد می شود. در شرح ذیل به چند نکته که میتواند مشکلات حاصل از استرس گرمایی را کاهش داد اشاره میشود.
آب
مهمترین ماده تغذیه ای است، به این دلیل که در شرایط تنش، همبستگی 92% بین مصرف آب و تولید شیر و همبستگی 96% بین مصرف آب و مصرف خوراک وجود دارد.
پروتئین
تغذیه پروتئین خام در سطح بالاتر و نیز پایین تر از مقدار نیاز باعث اثرات نامطلوب روی دام خواهدشد. طی دوره تنش حرارتی، پروتئین خام تجزیه پذیرشکمبه - - RDP نباید بیش از 61% باشد. سرعت عبور و حرکت شکمبه درزمان تنش گرمایی کاهش می یابد ولذا پروتئین اضافی تبدیل به گاز آمونیاک می شود و در نهایت موجب افزایش تولید حرارت و در نتیجه تبدیل آن به اوره می گردد و لذا می بایست پروتئین جیره در این شرایط حداکثر % 18 ماده خشک باشد.
فیبر
بازده محصول نهایی فیبر و کربوهیدراتهای ساختمانی نسبت به چربی کمتر است. جیره باید حداقل دارای 21 تا NDF 28% و 19% ADF باشد که حداقل NDF 75% باید از منابع علوفه ای تامین شود.
انرژی :
مهمترین ماده مغذی محدود کننده برای گاو شیری میباشد و راهکار معمولی برای افزایش غلظت انرژی جیره طی دوره تنش کاهش تراکم علوفه و افزایش کنسانتره است.
چربی :
روش دیگر بالا بردن غلظت انرژی وحفظ سطح مناسب فیبر، بکاربردن چربی در جیره است. چربی اکثر جیره ها درشرایط معمولی حدود 3% ماده خشک جیره است که می توان در شرایط گرم آن را به 6% رساند ولی نباید بیش از % 8 برسد زیرا اسیدهای چرب باعث کاهش جذب روده ای کلسیم ومنیزیم می شوند و باید به جیره هایی که چربی آنهازیاد است%0 9 کلسیم و % 0 35 منیزیم و % 0 45 سدیم به ماده خشک اضافه گردد.
مواد معدنی
Na و K مهمترین الکترولیتها در شرایط تنش هستند. در طی یک تحقیق در فلوریدا میزان Kدفع شده از طریق عرق در گاوهای در هوای آزاد 5 برابر گاوهای دارای سایبان بوده است. از این رو میزان نیاز به پتاسیم در تابستان افزایش می یابد - 1/4 تا 1/6 درصدماده خشک - .
ویتامینها
نیاسین نقش حائز اهمیتی در جلوگیری از کتوز و کاهش سطح کتون خون دارد. دلیل اصلی در بهبود تولید شیر به هنگام افزودن نیاسین به جیره ممکن است مربوط به نقش آن در متابولیسم کربوهیدراتها و چربیها ودر نتیجه کاهش کتوز باشد. نیاسین ممکن است برروی تخمیر شکمبه تاثیر داشته باشد، به طوری که این مساله از طریق افزودن نیاسین و مشاهده افزایش سنتز پروتئین میکروبی و پروپیونات در شکمبه به اثبات رسیده است. تغذیه 6 گرم نیاسین به ازای هر راس گاودر روز در طی ماههای گرم سال در کاهش استرس موثر است.
مدیریت راهکارهای خوراک دهی
افزایش تعداد دفعات خوراک دهی در حدود 3 بار در طول روز,حیوان را تحریک می نماید. در صورت 2 بار خوراک دهی تغذیه در هنگام غروب آفتاب و سپس یکبار در حدود یک ساعت مانده به طلوع آفتاب مناسب تر است.
جیره میبایست کاملا مخلوط باشد تا دامداران توانایی تنظیم سطح حداقل فیبر را درجیره داشته باشند و درنتیجه تحریک مصرف خوراک و به حداقل رساندن نوسانات تخمیر شکمبه و کنترل اسیدیته نیز میسر خواهد بود.
