بخشی از مقاله
معرفي شهرستان اردبیل
شهرستان اردبیل یکی از شهرستانهای استان اردبیل ایران است. مرکز این شهرستان شهر اردبیل است. این شهرستان از ۳ بخش و ۱۱ دهستان تشکیل شده است.
• بخش سرعین
دهستان‌ها: سبلان ـ آبگرم
• بخش مرکزی
دهستان‌ها: شرقی ـ کلخوران ـ سردابه ـ بالغلو ـ ارشق شرقی ـ غربی
• بخش هیر
دهستان‌ها: فولادلوی شمالی ـ فولادلوی جنوبی ـ هیر
نقاط شهری استان:
• سرعین
• اردبیل
• هیر
واژه اردبيل واژه‌ای اوستايی است كه از دو كلمه آرتا ( مقدس ) و ويل ( شهر ) به معنی شهر مقدس تركيب شده است. وسعت اين شهرستان 3810 كيلومتر مربع است و چهره عمومی شهرستان اردبيل متاثر از ارتفاعات كوهستان های سبلان، طالش و بزغوش است كه اين عوامل طبيعی سبب محصور شدن آن شده اند. شهرستان اردبيل از شهرستان های با اهميت ايران به شمار مي آيد که دارای آثار تاريخی و جاذبه های طبيعی بسيار زيادی است. عشایر استان اردبیل که در دامنه های سبلان پراکنده اند، جشن های متعدد مذهبی و سنتی ايرانيان كه با آداب و رسوم مختلف در مناطق گوناگون اين استان اجرا می شوند، انواع غذاها و خوراکی هایی كه يكی از شهرت های اساسی منطقه به شمار می آيند و هم چنين آداب حاكم بر مراسم های مختلف مذهبی و خصوصی از جمله مهم ترين جاذبه های اجتماعی اردبیل به شمار می آیند که در کنار دیگر جاذبه های این منطقه تصویر زیبایی در ذهن گردشگران به جای می گذاردند.
برخی از خوراکی ها و غذاهای تهیه شده در این استان؛ فقط خاص منطقه است که بسیار خوشمزه بوده و از جمله جاذبه های گردشگری این خطه به شمار می آیند. آش دوغ معروف ترین غذای محلی اردبیل است که با ماست، سبزی، سیر، کوفته ریزه و برنج تهیه می شود و طعم بسیار خوبی دارد. در بلندی های اردبیل که سرمای زیادی وجود دارد خوردن آش داغ محلی اردبیل خوشمزه ترین قسمت خاطرات گردشگران را تشکیل می دهد. عسل سبلان شهرت ملی دارد و در تمام ایران معروف است و لذا صبحانه های منطقه اردبیل با عسل، نان تازه و کره محلی نيز از جذابیت های خاص خود برخوردار است. صنايع دستی اردبيل یکی از جاذبه های فرهنگی این منطقه است که زينت بخش كانون های فرهنگی و مسكونی بسياری از كشورهای جهان است. بیش ترین و معروف‌ترين صنايع دستی اردبیل را زيراندازها و بافته‌های رنگارنگی تشکیل می دهند که از ویژگی های منحصر به فردی برخوردار بوده و مخصوص خود منطقه است.
مکان های دیدنی و تاریخی
شهرستان اردبيل از شهرستان های با اهميت ايران به شمار مي آيد که دارای آثار تاريخی و جاذبه های طبيعی بسيار زيادی است.کوهستان پرشکوه سبلان با قله آتشفشانی سبلان و چشمه های آب گرم و درياچه های طبيعی پرشمار، مهم ترين جاذبه طبيعی شهرستان اردبيل محسوب می شود. در سبلان بهار به بهار می توان نظاره گر گرايل بود كه برای نفس كشيدن و برای دست ساييدن به خاک سبلان و برای دويدن در پی گله های گوسفندان و برای شنيدن هياهوی بی تاب زنبوران عسل و برای استشمام عطر گل های رنگارنگ وحشی و برای سلام دادن به سبلان می آيند.
شهرستان اردبيل همچنين دارای بناهای تاريخی و مکان های ديدنی زيادی است که برخی از آن ها هم چون بقعه شيخ صفی الدين اردبيلی شامل بناهای متعدد از دوره های مختلف می شود و با رفتن به يک مکان ديدنی می توان چندين اثر تاريخی و قديمی را مشاهده کرد. مساجد تاريخی، تپه های باستانی، حمام های قديمی،عمارت های بزرگ،گورستان‌های‌مشاهير و بقعه های مقدس و تاريخی از ديگر ديدنی های شهرستان اردبيل هستند.
صنايع و معادن
صنايع اردبيل در دو گروه صنايع دستي و صنايع ماشيني قابل بررسي است. صنايع دستي اردبيل بيش تر توسط عشاير و ساكنان شهرها و روستاهاي كوچك منطقه صورت مي گيرد. قالی بافی، گليم بافی و جاجيم بافی از کهن ترين صنايع دستی شهرستان اردبيل است که دارای شهرت فراوان و اهميت ويژه ای هستند. گليم بافی در اين ميان از اهميت بسيار زيادی برخوردار بوده و فرش اردبيل در مجموعه فرش های نفيس آذربايجان به شمار می آيد. نقشه شكسته و اسليمی، زمينه فرش های توليدی فرش بافان اردبيلی را تشكيل می دهد.
از مهم ترين طرح های اين نقشه ها می توان به طرح قيچی، تک گل، ستاره، ريزماهی، وان، هريس، زيرخاكی، كله قوچ، زرين قلم، طرح قره باغ، لچک ترنج و مانند اين ها اشاره كرد. بر اساس آمار موجود 80 درصد فرش توليدی شهرستان اردبيل، به خارج از كشور و بيش تر به كشورهای آلمان، ايتاليا، فرانسه و ژاپن صادر می شود. از ديگر صنايع دستی شهرستان اردبيل می توان شال بافی، جوراب های پشمی، پشتی، قلاب دوزی، خورجين بافی، نقره كاری، قلمزنی، خاتم كاری، صنايع چوبی و فلزی و سفال گری را نام برد.
اردبيل در صنايع ماشيني نيز داراي اهميت است. اين شهرستان در توليد فولاد خام، لاستيك و سيمان طي سالهاي اخير با راهاندازي كارخانههاي متعدد به رشد خوبي دست يافته است و 40 هزار تن از كل لاستيك توليدي كشور در اردبيل توليد ميشود و سهم استان اردبيل از ميانگين توليد 32 ميليون تن سيمان در سطح كشور حدود 3 درصد است.
کشاورزی و دام داری
آب و هوای مناسب و خاک مرغوب سبب شده که کشاورزی اصلی ترين منبع درآمد شهرستان اردبيل باشد. معاش غالب مردم اردبيل از فعاليت های كشاورزی و خدمات تامين می گردد و عمده محصولات كشاورزی اين شهرستان، گندم، سيب زمينی، جو، ذرت دانه ای، چغندرقند، و انواع حبوبات و ميوه است. پرورش زنبور عسل و توليد عسل مرغوب در اردبيل بسيار رونق دارد، به طوري كه عسل اين شهرستان شهرت ملی يافته است. پرورش نوعی ماهی قزل آلا نيز در اين شهرستان صورت می گيرد كه از نظر مزه و كيفيت غذايی از بهترين ماهی های جهان است. هم چنين شهرستان اردبيل در عرضه گوشت و محصولات لبنی نيز بسيار فعال است و از 5 ميليون واحد دامی استان نقش شهرستان اردبيل بسيار پر رنگ است.
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
واژه اردبيل واژه ای اوستايی است كه از دو كلمه آرتا ( مقدس ) و ويل ( شهر ) به معنی شهر مقدس تركيب شده است. به روايت اوستا زرتشت پيامبر ايرانی در كنار رود دائی يتا كه امروزه ارس ناميده می شود به دنيا آمد و كتاب خود را در سبلان نوشت و برای ترويج دين خود، روی به شهر بازان پيروز آورد. عده ای به او گرويدند و در اين ناحيه جنگی ميان زرتشتيان و بت پرستان روی داد كه در اين جنگ زرتشتيان بر همه روستاها و قصبه های اطراف اردبيل دست يافتند و به افتخار اين پيروزی آتشكده ای در اردبيل بنا كردند كه امروزه آثار آن در سه فرسنگی اين شهر در دهكده ای به نام آتشگاه باقی مانده است. اردبيل در دوره
اشكانيان و در ميان شهرهای آذربايجان جايگاه ويژه ای داشت. نوشته اند كه قهرمانان آذربايجان به نام دهام كه از پهلوانان و از نژاد كيان بوده اند، در اين دوره از اردبيل برخاسته اند. به اين ترتيب، بنای شهر اردبيل را بسيار كهن تر از زمان ساسانی بايد دانست. برخی نام قبلی اين شهر را آذر بهمن نيز دانسته اند. اردبيل در سده های 4 تا 6 ميلادی از سوی هون ها كه هر چند گاه يكبار به ايران می تاختند، آسيب ها ديد. از آنجا كه پيروز ساسانی خرابی های اردبيل را كه بر اثر خشكسالی و حملات هون ها ايجاد شده بود ترميم كرد و ظاهرا ديواری به دور شهر كشيده، بنای آن را به او نسبت داده اند. پيش از دوره اسلامی آذربايجان دارای دو مركز اصلی بود: يكی از اين دو مركز گنجک( به ارمنی گنزک )
بود كه همان تخت سليمان امروزی است، اما نام مركز ديگر در جغرافيای استرابن از قلم افتاده است. در دوره اسلامی اين دو مركز را شيز و اردبيل خوانده اند. می گويند اردبيل بدون شک مركز تابستانی آذربايجان بوده است. از اواسط تا اواخر دوره ساسانی، اردبيل به تنهايی مركز آذربايجان به شمار می رفت و سكه های دوره پارتی و ساسانی در اين منطقه با علامت اربارات ضرب می شده است. اردبيل به هنگام فتح آذربايجان به دست مسلمانان همچنان پايتخت اين منطقه و مقر مرزبان آن بود. در دوره ايلخانان گرچه تبريز، به عنوان شهر مهم آذربايجان رو به رشد بود و از لحاظ سياسی جايگزين اردبيل به شمار می آمد اما اردبيل نيز به عنوان دارالارشاد هنوز از جايگاهی خاص برخوردار بود. اردبيل در دوره صفوی از لحاظ سياسی و اقتصادی
سرآمد شهرهای ايران بود. شاه اسماعيل صفوی قيام خود را از اردبيل آغاز كرد. اين شهر در مسير شاه راه تجاری ايران و اروپا قرار داشت و ابريشم وارده از گيلان، از طريق اردبيل به اروپا صادر می شد. اين امر در پيشرفت اقتصادی و افزايش درآمد مردم تاثيری مهم داشت. اردبيل دردوره قاجاريه رونق و شكوه گذشته را باز نيافت و وسعت آن به حدود يک سوم وسعت شيراز می رسيد.
مشخصات جغرافيايي
شهر اردبيل مرکز شهرستان، در 48 درجه و 18 دقيقه طول جغرافيايی و 38 درجه و 15 دقيقه عرض جغرافيايی و در ارتفاع 1311 متری از سطح دريا قرار گرفته است. وسعت اين شهرستان 3810 كيلومتر مربع است و چهره عمومی شهرستان اردبيل متاثر از ارتفاعات كوهستان های سبلان، طالش و بزغوش است كه اين عوامل طبيعی سبب محصور شدن آن شده اند. اين شهرستان به عنوان يكی از مناطق سردسير ايران بين پنج تا هشت ماه از سال سرد است. اردبيل ازشمال به شهرستان نمين از جنوب به گيوی از غرب به مشكين شهر و از شرق به استان گيلان محدود است. مسيرهاي دسترسي به اين استان عبارت اند از:
- مسير راه اردبيل – آستارا به درازاي 67 كيلومتر
- مسير اصلی اردبيل -– خلخال به درازاي 114 كيلومتر
- مسير اصلی ارديبل – گرمی – بيله سوار
- مسير اصلی اردبيل – سراب به درازاي 85 كيلومتر
شهرستان اردبيل هم چنين دارای فرودگاه است.
بررسي مهم ترين ويژگي هاي آداب و رسومي مردم اردبيل
مهمترین ویژگی فرهنگ مردم شهرستان اردبيل علاقمندی و توجه خاص آنان به کسب علم و دانش و تحصیلات عالیه از قدیم الایام بوده و به همین دلیل نمین بعنوان «شهر فرهنگی» از دیرباز در بین عام و خاص معروفیت داشته است.بطوریکه مدارس دخترانه و پسرانه به سبک نوین آموزشی «به استناد کتاب تاریخ و فرهنگ آذربایجان آقای حسین امید»در شهر اردبيل بسال 1299 هجری شمسی دایر بوده است.
از جمله امکانات موجود فرهنگی در شهرستان اردبيل می توان به وجود کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان،کتابخانه،فرهنگسرا و ....اشاره کرد که نیازمند توجه خاص بمنظور جبران نیازمندیهای ضروری فرهنگی شهرستان عنایتاً به آسیب پذیری این منطقه ناشی
آداب و رسوم اهالی این شهرستان نیز همانند آداب و رسوم سایر اهالی استان می باشد و موردی که از حیث موضوع مذکور این شهرستان را متمایز از سایر شهرستانهای استان نماید وجود ندارد اگر چه در برخی موارد تفاوت نه چندان قابل توجه وجود دارد ولی در کل رعایت حقوق مدنی،احترام به یکدیگر،احترام به باورهای دینی،مهمان نوازی،اعتقادات مرسوم در جامعه،اجرای مراسم مذهبی در ایام ماه محرم،عید قربان،نوروز،هفته خوانی در منازل،تکایا و....از جمله آداب و رسوم اهالی این منطقه را تشکیل می دهد.
از نظر قومیت بطوریکه قبلاً نیز اشاره گردیده 78 درصد بافت جمعیت شهرستان شیعی مذهب و 22 درصد آن از اهل تسنن می باشد.مردمان اهل تسنن در مرکز شهرستان و نیز 11 روستای تابعه بخشهای عنبران و ویلکیج سکونت داشته که بخش عنبران از اکثریت از اکثریت مطلق سنی نشین برخوردار است.
زبان مردم شهرستان ترکی آذری و طالشی می باشد،طالش زبانها بیشتر در بخش عنبران و مناطق مرزی و تعدادی نیز در بخش ویلکیج سکونت دارند.مناطق معروف به پیله رود هم لهجه خاصی متمایز از لهجه شهرستان دارند.
آداب و رسوم مردم اردبيل در ماه رمضان
خبرگزاری آریا : رمضان ، ماه قرآن است ، ماهی که در یکی از شب های آن قرآن بر افتخار آفرینش حضرت محمد (ص) نازل شده است . این حرفها و جملات را بارها شنیده ایم . همه ما از دوران کودکی تا کنون ، هر سال به مدت یک ماه شاهد تلاوت قرآن در خانه هایمان بوده ایم . زمانی که پدر خسته از کار روزانه و با زبان روزه ، قرآن را بر می داشت و ساعاتی مانده به افطار ، با خواندن آیات قرآن ، روح خسته خود را با کلام الهی نوازش می داد هر کدام از ما کودکان ، ذوق و شوق بزرگ شدن را داشتیم تا در ضیافت الهی ، ما نیز همچون پدران و مادرانمان شرکت کنیم .آن روزها جزو ماندگارترین خاطرات ایام زندگی مان است . خاطراتی که با عطر و بوی فرینی و مربای گل در هم آمیخته است .
رمضان در اردبیل به دلیل جایگاه و ارجی که در میان مردم دارد ، آداب و رسوم خاص خود را نیز دارد . تمهیدات ویژه ماه مبارک رمضان از چند روز مانده به فرا رسیدن این ماه آغاز می شود . در خانه ها هیجان و شور و شوق عجیبی برپا می شود و مقداری از مایحتاج مربوط به این ماه مبارک ، تهیه و یا پخته می شود .
