بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به رشد روزافزون جمعیت و به تبع آن افزایش سرعت ساخت و سازهاي بشري در جهت رفع نیازهاي گسترده جمعیت که از سویی منجر به مصرف بیش از حد انرژي هاي فسیلی، افزایش آلودگی هاي محیطی، تخریب و از دست دادن حجم عظیمی از منابع طبیعی و از سوي دیگر سبب نادیده گرفته شدن نیازهاي روانی، هویتی، فرهنگی، اجتماعی و محلی انسانها گردیده است کشورهاي جهان را به فکر ایجاد ساختاري براي کنترل این آسیب ها و صدمات و به حداقل رساندن آنها نمود که دستاورد این فرآیند به وجود آمدن سامانههاي پایداري نظیر لیید در آمریکا،بریِم در انگلستانپِرلو در امارات متحده گردید. لذا با توجه به وضعیت کشور ایران در زمینه مصرف بی رویه انرژي هاي فسیلی و همچنین سرعت ساخت و سازها، در این مقاله ابتدا سامانه هاي لید و بریم به عنوان نمونه هاي موفق جهانی و پریل به عنوان تنها نمونه در خاورمیانه مورد بررسی قرار گرفته است، سپس با در نظر گرفتن هویت، فرهنگ، روابط اجتماعی و... مردم ایران و نیز با توجه به نیازها، کمبودها، ضرورتها و پتانسیلهاي ایران در زمینه انرژي، معیارها و ضوابطی در جهت ایجاد یک سامانه ارزیابی پایداري ساختمان سبز در ایران بیان شده است.
کلمات کلیدي: سامانه پایداري، معماري پایدار، ساختمان سبز، LEED، BREEAM، PEARL
دومین کنفرانس بین المللی
ارائه یک مدل پیشنهادي براي سامانه ارزیابی پایداري ساختمان سبز در
رویکردهاي نوین در نگهداشت انرژي ایران
مقدمه
انقلاب صنعتی و به تبع آن رشد و شکوفایی تکنولوژي که منجر به افزایش فدرت بشر در به خدمت گرفتن محیط پیرامون خود شد سراغاز جدایی انسان از طبیعت گردید چرا که از یک سو براي تامین انرژي ماشین آلات خود دست به تخریب طبیعت و منابع آن زد و از سوي دیگر همین ماشینآلات با تولید گازها و مواد زاید غیرقابل بازگشت سبب تخریب دو چندان طبیعت و ایجاد اختلال در آن گردید.
در پی پیشرفت علوم و تکنولوژي و زیر ساخت هاي آن شهرها گسترش یافت. بالا بودن سطح رفاه عمومی در شهرها مهاجرت از روستا به شهر را سبب گردید. رشد روزافزون جمعیت و افزایش نیاز به مسکن در درجه اول و دیگر ساختمان ها و تاسیسات شهري در درجه دوم، به استفاده بی رویه از تکنولوژي و در نتیجه مصرف بدون برنامه انرژي هاي فسیلی و تولید گازهاي گلخانه اي و مواد زاید صنعتی و در نهایت به بحران در زمینه انرژي هاي فسیلی دامن زد. این بحران سبب گردید تا کشورهاي توسعه یافته به فکر استفاده از انرژي هاي تجدیدپذیر همچون انرژي خورشیدي و نیروي بیکران باد در ساختمان ها بیفتند که نتیجه آن به وجود آمدن معماري اکو-تک، معماري سبز و... می باشد.
از منظر دیگر استفاده از تکنولوژي و مزایاي آن همچون سرعت در اجرا، قدرت کنترل، انبوه سازي و... سبب گردید تا انسان و نیازهاي او تنها از بعد مادي و فیزیکی در نظر گرفته شود و نیازهاي روحی، زیبایی شناسانه، اجتماعی و ... نادیده گرفته شود که خود منجر به ایجاد مشکلات و اختلالاتی در دو سطح فردي و اجتماعی گردید.
این دو مسئله و بحران (انرژي و انسان) کشور هاي در حال توسعه را واداشت تا به مقوله اي جدید به نام لتوسعه پایدارل بپردازند که شامل لیکپارچگی اکولوژیکی، کارایی اقتصادي و برابري اجتماعیل میباشد.[1]
اساس پایداري محیط زیست بر این اصل استوار است که استفاده از زمین باید به گونه اي صورت بگیرد که استفاده از آن براي نسلهاي آینده نیز میسر باشد و فعالیتهاي انسانی، از نظر پایداري محیطی تنها هنگامی پایدار است که بتواند بدون تقلیل منابع یا تنزل محیط طبیعی اجرا شود.
پایداري اقتصادي به معناي حفظ و ارتقاي وضعیت فعلی اقتصادي است بدون آنکه منابع طبیعی دچار تخریب شود. در توسعه اجتماعی بر اهدافی نظیر هویت فرهنگی، همبستگی اجتماعی، توسعه تشکیلاتی، مشارکت شهروندان، توانمندسازي انسانها و امکان جابه جایی اجتماعی تأکید میشود. به طورکلی می توان گفت که هدف توسعه پایدار دستیابی به جامعه اي پویا و ماندگار است که این امر جز با حفظ محیط زیست ممکن نخواهد شد.[2]
در ایران بالا بودن مصرف انرژي نسبت به میانگین جهانی و استفاده از منابع تجدیدناپذیر چون نفت و گاز از یک سو و بحران هویت در معماري از سوي دیگر نیاز به حرکت به سوي توسعه پایدار ضروري می باشد. در جهت دستیابی به این مهم می بایست زیر ساخت هاي لازم فراهم گردد و یکی از مهمترین این موارد تدوین سامانه اي جهت ارزیابی و کنترل این توسعه است.
معماري پایدار و سامانه هاي ارزیابی کیفیت ساختمان
توسعه پایدار، توسعه اي است کیفی و متوجه کیفیات زندگی است و هدف از آن بالا بردن سطح کیفیت زندگی براي آیندگان میباشد.[3] توسعه پایدار نمی تواند بدون تفکر دقیق و محسوب داشتن امکان هاي انسانی اتفاق افتد. سیاست هاي بسیاري از دولت ها براي توسعه هاي آینده خود واقع شده است. سیاست ها بدون در نظر گرفتن سیستم سکونتگاههاي انسانی که توسعه در آن اتفاق می افتد نمی توانند با موفقیت به اجرا درآیند. » توسعه پایدار روندي
دومین کنفرانس بین المللی
ارائه یک مدل پیشنهادي براي سامانه ارزیابی پایداري ساختمان سبز در
رویکردهاي نوین در نگهداشت انرژي ایران
است که بهبود شرایط اقتصادي، اجتماعی، فرهنگی و فن آوري به سوي عدالت اجتماعی باشد و دردي جهت آلودگی اکوسیستم و تخریب منابع طبیعی موجود نباشد .«[4]
در حال حاضر در مورد اصول و الزمات توسعه پایدار و نقش طراحی شهري و معماري در آن ادبیات گسترده اي وجود دارد که فرصت پرداختن به آن در چارچوب این نوشتار اجمالی نیست. معلهذا بطور خلاصه الکین و همکارانش در سال 1991در کتاب باززنده سازي شهر چهار اصل را براي توسعه پایدار معرفی می نمایند که عبارتند از آینده گرائی و نسل آینده1، محیط زیست2، برابري3، مشارکت.[5] 4
امروزه متناسب نمودن کمیت و کیفیت معماري به نخستین دغدغه معماران تبدیل شده است و در رویکرد زیست محیطی با عنوانهایی مانند لمعماري پایدارل و لمعماري سبزل بررسی می شود .[1]
بخش مسکن را می توان یکی از مهم ترین بخش هاي توسعه در یک جامعه دانست. این بخش با ابعاد وسیع اقتصادي، اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی و کالبدي خود، اثرات گسترده اي بر ارائه ویژگی ها و سیماي جامعه به مفهوم عام دارد. از یک سو، اهمیت اقتصادي و اجتماعی مسکن، این بخش را کانون توجهات عمومی قرار داده است. مسکن امري چندوجهی است و از دیدگاه هاي گوناگون از جمله معماري،فنون احداث بنا، تأسیسات، هزینه زمین و ساختمان، اعتبارات مسکن، قوانین و مقررات ناظر بر خانه سازي و غیره قابل بررسی است. براي عملکرد صحیح مسکن و واحدهاي مسکونی در هر منطقه از کشور، بایستی واحدهاي مسکونی با خصوصیات سنتی و خلق و خوي مردم، وضعیت آب و هوایی منطقه، تعداد افرادي که در واحدهاي مسکونی سکنی می گزینند، جنس ساختمان و نیاز کاربران ساختمان از یک فضاي راحت که با خصوصیات اجتماعی و اقتصادي آنان وفق دارد، منطبق باشد. علاوه بر این، نیاز به مسکن سالم، بیش از نیاز به سقفی بر سر است و ضرورت هاي دیگري را نیز در بر میگیرد که از آن جمله می توان به فضاي کلی، دسترسی ارتباطی، استحکام بنا، تأسیسات بهداشتی و روشنایی و حرارتی و آب و محیط داراي کیفیت اشاره کرد.
نقش ساختمان ها و شهرها، نهادینه کردن تحقق توسعه پایدار است. همچنین ساختمان ها، بزرگترین استفاده کنندگان مصالح خام هستند. سرمایه محیطی محصورشده در آن ها بسیار زیاد است و به همان اندازه زباله بر جاي میگذارند . در میان همه اثرات زیست محیطی مربوط به ساختمان، شاخص مصرف انرژي ساختمان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است [6] و افزایش بهاي سوخت هاي فسیلی و در نتیجه رشد هزینه انرژي باعث توجه بیش از پیش به این مسئله شده است لذا هر ساختمان باید به گونه اي طراحی و ساخته شود که نیاز آن به سوخت فسیلی به حداقل ممکن برسد.[7]
معماري پایداري یک سبک نیست، بلکه رویکردي کل گراست که بر تعامل متقابل ساختمان و شرایط زمینه ي آن تأکید می کند. در این رابطه، کیفیت و کمیت مصرف انرژي، کنش هاي زیست محیطی، تعاملات اجتماعی، مسائل
اقتصادي و مهمتر از همه، انسان، آسایشِ او و آیندگانش مدنظر قرار می گیرند.
در اکثر کشورهاي دنیا، توسعه پایدار و مخصوصا پایداري در معماري، طراحی و اجراي ساختمان هاي دوستدار محیط زیست، موضوعی اساسی و کلان می باشد. از این میان، آن دسته از کشورهایی که در این کار پیشتاز بوده اند، به سرعت به فکر طراحی یک سامانه سنجش براي این موضوع افتاده اند. امروزه شیوه هاي ارزیابی و رتبه بندي هاي متعددي براي سنجش پایداري ساختمان در اقصی نقاط جهان وجود دارد که سامانه هایی مانند LEED، BREEAM و PEARL از آن جمله می باشد.
1 Futurity 2 Environment 3 Equity 4 Participation
دومین کنفرانس بین المللی
ارائه یک مدل پیشنهادي براي سامانه ارزیابی پایداري ساختمان سبز در
رویکردهاي نوین در نگهداشت انرژي ایران
سامانه ارزیابی لیید (5LEED)
با گسترش احداث ابنیه با تکنولوژي سبز در بخشهاي دولتی و خصوصی و استقبال صنعتگران و متخصصان ساختمانی، نیاز به برنامهاي مدون در این امر اجتناب ناپذیر شد. بدینمنظور در شوراي ساختمان سبز ایالت متحده (USGBC6) برنامهاي طرحریزي شد تا اصول بهرهبرداري از ساختمانهاي سبز را در کل گیتی قابل استفاده گرداند. این برنامه لیید (LEED) نامیده میشود به معناي رهبري در طراحی انرژي و محیطزیست است. این برنامه بر اصل انرژي و محیطزیست استوار شده و عامل توازن بین عملکردهاي ضروري و مؤثر محیط است که در برگیرنده یک ارزیابی سه مرحله اي (انتخاب سایت، ساخت و بهره برداري) میباشد. شکل 1 شاخه هاي اصلی و میزان تأثیر هر یک در رابطه با ساختمان که توسط این سامانه مورد بررسی قرار می گیرد را نشان می دهد.
هر ساختمان بر اساس میزان کسب امتیاز در 4 رتبه(مورد تایید، نقره اي، طلایی، طلاي سفید) دسته بندي می گردد. در راستاي مطالب فوق و به منظور آشنایی با شاخص هاي این سامانه، در ادامه توضیحات کامل تري در مورد معیارهاي امتیازبندي هریک از این شاخص ها بیان شده است:[8]
شکل(:(1 شاخه هاي اصلی سامانه ارزیابی لیید و میزان تأثیر هریک[9]
معیارهاي امتیاز بندي سایت پایدار: جلوگیري از تولید آلودگی در حین ساخت و ساز (الزامی)، انتخاب درست سایت، دستیابی به تراکم بهینه در محیط هاي ساخته شده و مجاورت با شبکه خدمات شهري، بازسازي سایت هاي آسیب دیده و آلاینده محیط زیست، تأمین دسترسی مناسب به سیستم هاي حمل و نقل عمومی، ایجاد ظرفیت پارکینگ متناسب، به حداکثر رساندن فضاي باز، مدیریت کیفی و کمی آب باران، جلوگیري از پدیدآمدن جزیره هاي گرمایی در غیربام، جلوگیري از پدیدآمدن جزیره هاي گرمایی در بام، کاهش آلودگی هاي نوري.
