بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مهمترین وظایف سامانه مدیریت نبرد دریایی، ارزیابی و دستهبندی تهدیدات و به تبع آن، اتخاذ سیستم سلاح مناسب در عملیات ها میباشد. در روش کلاسیک، این ارزیابی توسط فرماندهان نظامی صورت میگیرد، که طبیعتا دو چالش دقت و سرعت را به دنبال دارد. با بهرهگیری از روشهای هوشمند و الگوریتمهای ریاضی، به همراه ورودیها و عوامل موثر در محیط نبرد، میتوان ارزیابی مناسبی از شدت تاثیرگذاری و احتمال وقوع تهدیدات بدست آورد و به تبع آن سرعت و دقت کارایی سیستم سلاح و سناریوهای اتخاذ شده را به میزان قابل توجهی افزایش داد.
در این مقاله در ابتدا مهمترین پارامترهای موثر بر تهدیدات دریایی معرفی شده، سپس روشهای هوشمند ارزیابی تهدید در سامانه مدیریت نبرد دریایی مورد بررسی قرار گرفته شده است. در ادامه نحوهی مقایسه این روشها و نیز مهمترین قابلیتها و معایب آنها ذکر شده است. در انتها با در نظر گرفتن مباحث مطرح شده، یک روش ترکیبی جدید پیشنهاد گردیده است.
-1 مقدمه
در یک محیط نبرد، فرماندهان نظامی عموما میبایست با ارزیابی موقعیت، به منظور حفاظت از تجهیزات خود، تهدیدات دشمن را شناسایی نموده و با اتخاذ سیستم سلاح مناسب به مقابله با آنها بپردازند. در موقعیتی با چندین تهدید بالقوه، اولویت بندی این تهدیدات به منظور مقابله با آنها امری ضروریست.
مطالعات گذشته نشان داده است که استفاده از اپراتورهای متخصص و باتجربه برای اولویت بندی تهدیدات منجر به پاسخهای موثر و کارایی میگردد، اما در شرایط پیچیده تاکتیکی ، تمایل عمومی افراد به انتخاب پاسخهای بهینه محلی صرفا براساس درک لحظهای و اصطلاحا قواعد سرانگشتی است.
چنین پاسخهایی، تضمینی برای رسیدن به نتایج رضایت بخش در تمامی شرایط ایجاد نخواهد کرد. علاوه برآن، به دلیل پیچیدگی شرایط و بالابودن میزان استرس فرد تصمیم گیرنده، احتمال رخداد اشتباهات مرگبار نیز بعید نخواهد بود. لذا با توجه به پیامدهای سنگین احتمالی در محیط نبرد، نیاز به پشتیبانی توسط سیستمهای هوشمند کامپیوتری حیاتی است.
فرآیند محاسبه میزان تهدید "ارزیابی تهدید "، و انتخاب واکنشی سیستم سلاح مناسب برای مقابله با تهدیدات شناسایی شده "تخصیص سیستم سلاح " نامیده میشوند. در این مقاله مهمترین روشها و اقدامات منتشر شده پیرامون موضوع ارزیابی تهدید معرفی گردیده و مورد بررسی و تحلیل قرار خواهند گرفت. در انتها با درنظرگرفتن مزایا و معایب این روشها و سایر مفاهیم مطرح گردیده، به ارائه یک روش پیشنهادی برای ارزیابی تهدید در سامانه مدیریت هوشمند نبرد خواهیم پرداخت.
در مراجع موجود، برخلاف فرآیند تخصیص سیستم سلاح، به میزان کافی به مبحث ارزیابی تهدید توسط سیستمهای هوشمند پرداخته نشده است. از جملهی بهترین مراجع موجود، میتوان به مقالات منتشره توسط آقای فردریک جانسون 1]،[2 اشاره نمود که در آن تلاش گردیده مهمترین روشهای موجود و مفاهیم مربوطه تا حد امکان به شکل جامعی پوشش داده شود. همچنین در مجموعه گزارشهای اقدامات انجام شده توسط افسران نیروی دریایی امریکا [5]-[3] با دید متفاوتی به تشریح مسئله پرداخته شده است. سایر مراجع مورد استفاده قرار گرفته، در خلال مقاله معرفی خواهد گردید.
بهمنظور بررسی روشهای گوناگون ارزیابی تهدید، در ابتدا میبایست با مهمترین پارامترهای موثر بر تهدید آشنا شویم. لذا در ادامه به طبقهبندی مهمترین پارامترهای مرتبط با ارزیابی تهدید میپردازیم.
-2 پارامترهای ارزیابی
با نگاهی به مراجع موجود، تهدید اغلب با در نظر گرفتن دو معیار قابلیت و نیت هدف برای اعمال خسارت به یک تجهیز دفاعی مورد ارزیابی قرار گرفته است .[1] منظور از قابلیت هدف، توانایی آن برای اعمال خسارت و آسیب به تجهیزات دفاعی بوده، و منظور از نیت هدف نیز اراده و قصد آن برای اعمال چنین خسارتی است. البته علاوه بر این دو معیار، مولفه سومی نیز تحت عنوان فرصت در مرجع [6] معرفی و تشریح شده است. فرصت، در این مفهوم، وضعیت زمانی و فضایی میباشد که امکان انجام نیت فردی که قابلیت کافی را نیز دارد را برآورده میسازد. در ادامه، پارامترهای موثر بر ارزیابی تهدید با در نظر گرفتن دو معیار قابلیت و نیت به دو مجموعه طبقه بندی میگردند:
- پارامترهای قابلیت:
این دسته از پارمترها در واقع منعکس کننده توانایی هدف برای اعمال خسارت به تجهیزات دفاعی هستند. پارامتر اصلی و مرکزی در این مجموعه نوع هدف میباشد. نوع هدف اغلب با قطعیت شناخته نمیشود، اما مواردی از قبیل سرعت تخمینی هدف، مقطع عرضی رادار ، پاسخ به بازپرسی IFF و غیره میتوانند نشانههای مناسبی برای تعیین نوع هدف کشف گردیده محسوب گردند.
هنگامیکه نوع هدف حدس زده شد، پارامترهایی از قبیل نوع سیستم سلاح و پوشش سیستم سلاح میتواند برآورد گردد - بجز در حالاتی که خود هدف یک سلاح تهاجمی است - . این پارامترها مرتبط با میزان مرگآوری هدف میباشد و با پارامترهایی از قبیل فاصله و نزدیکی هدف با تجهیز دفاعی کاملا در ارتباط است، زیرا در شرایطی که تجهیزات دفاعی در پوشش سیستم سلاح هدف باشند نسبت به حالتی که در خارج از محدوده سیستم سلاح باشند، میزان تهدید به مراتب بیشتر است .[7] به عنوان مثال، یک شناور جنگنده دشمن در شرایطی که تجهیزات دفاعی در محدوده شلیک اژدرهای آن است از درجه اهمیت بسیار بالایی برخوردار میباشد.
- پارامترهای نیت :
مجموعه پارامترهای نیت گسترده بوده و شامل پارامترهایی میگردد که میتوانند هرچیزی پیرامون نیت و اراده هدف برای اعمال خسارت به تجهیزات دفاعی را آشکار سازند. به عنوان نمونه، اطلاعات حرکتی و جنبشی هدف را میتوان ذکر کرد. مطابق با مرجع [8]، سرعت و مسیر هدف در ترکیب با ارتفاع آن - در کاربردهای پدافند هوایی - میتوانند شاخصهای مناسبی برای آشکار سازی نیت هدف برای حمله باشند. پارامتر دیگری که با استفاده از اطلاعات حرکتی میتواند مورد استفاده قرار گیرد، تعداد مانورهای اخیر است.
برخی پارامترهای دیگر که ممکن است نشانههای روشنی از نیت خصمانه هدف ارائه کنند عبارتند از، استفاده از پارازیت راداری و انواع دیگر جنگ الکترونیک، و روشن بودن رادار کنترل آتش هدف .[8] اگرچه پارامترهای بسیاری برای آشکار نمودن نشانههایی پیرامون نیت هدف وجود دارد، اما میبایست تاکید کرد که تشخیص نیت، دانش دقیقی نیست. در واقع، نیت هدف را نمیتوان با قطعیت تعیین نمود. با این حال روشهایی برای استنتاج نیت در برخی مقالات ارائه گردیده ، که از آن جمله میتوان به رویکرد منطق فازی و روشهای احتمالی اشاره نمود.
در ادامه، مجموعهای از مهمترین پارامترهای موثر بر بحث ارزیابی تهدید در نبردهای دریایی از نگاه نویسنده ارائه شده است. این پارامترها، به همراه توضیحات مربوطه، در قالب دو مجموعه برای نبردهای سطحی و نیز کاربردهای دفاع هوایی، در جداول 1 و 2 آورده شده است.
