بخشی از مقاله
ارائه الگویی جهت برنامه ریزی و ارزیابی ساختمان های سبز در کشور
چکیده
دستیابی به معماری پایدار و دوستدار محیط زیست، از اهداف عمده ای است که بشر امروز جهت بهبود شرایط زیستی، به عنوان الگوی ضروری در تمام فعالیت های حرفه ای ساختمانی، مطرح کرده است. به همین علت، پیشروی به سوی یک معماری سبزتر، یکی از نیازهای اصلی معماری معاصر، می باشد. در این راستا، توسط کشورهای بسیاری در جهان، سیستم های بین المللی برنامه ریزی و ارزیابی ساختمان های سبز، نظیر سیستم های LEED و BREEAM و CASBEE و Green Star و ... ، جهت بررسی و ارتقاء کیفی این ساختمان ها، از نظر میزان توجه آن ها به طبیعت، محیط و جنبه های دیگر، ایجاد شده اند. امروزه بکارگیری این سیستم ها بسیار فراگیر شده، چنانکه چندی از کشورهای همسایه ایران، همچون امارات و هند، سیستم هایی را برای ارزیابی ساختمان های سبز تعریف کرده اند. اما کشور ایران فاقد چنین سیستم ارزشمندی است و تلاش چندانی نیز در این راستا صورت نگرفته است. هرچند این سیستم ها همگی دارای یک هدف مشترک هستند، لیکن تا حدود زیادی در معیارها، نحوه ارزش گذاری و ... ، بایکدیگر متفاوتند. لذا پژوهش حاضر برآن است تا ضمن معرفی اجمالی هریک از این سیستم ها، با توجه به شرایط معماری ایران، به الگویی جامع جهت برنامه ریزی و ارزیابی ساختمان های سبز در کشور، دست یابد.
واژه های کلیدی: معماری دوستدار محیط زیست، ساختمان سبز، سیستم ارزیابی پایداری ساختمان
مقدمه
ساختمان های سبز، زیرمجموعه ای از ساختمان های پایدار هستند که تاکید آن ها بر طرح هایی است که مواردی نظیر انرژی خورشیدی، روشنایی و تهویه طبیعی و استفاده از مصالح قابل بازیافت، صرفه جویی و بهینه سازی مصرف انرژی را در نظر گرفته و در کل اهمیت ویژه ای به مسائل مربوط به پایداری محیط زیستی دارند .[1] همه این موارد در ایجاد ساختمان سبز که به سلامت ساکنین آن و کسانی که در محیط اطراف آن زندگی می کنند کمک کرده و باعث رضایتمندی و سودمندی آنان خواهد شد . یکپارچه سازی ساختمان با طبیعت موجب خواهد شد تا ساختمان با سیستم های طبیعی رابطه برقرار کند و راه رسیدن به معماری سبز ایجاد شود. از این رو، پایداری اکولوژیک، ارزیابی همه جانبه ای از تاثیرات محیط زیستی ساختمان را دربر می گیرد. توسعه پایدار، به معنای یکپارچگی اکولوژیکی، کارایی اقتصادی و برابری اجتماعی می باشد.[2] اساس پایداری محیط زیست بر این اصل استوار است که استفاده از زمین باید به گونه ای صورت بگیرد که استفاده از آن برای نسل های آینده نیز میسر باشد و فعالیت های انسانی، از نظر پایداری محیطی، تنها هنگامی پایدار است که بتواند بدون تقلیل منابع یا تنزل محیط طبیعی اجرا شود .[3]
مفهوم معماری و ساختمان سبز در کشورهای توسعه یافته کاملا رواج پیدا کرده است و بسیاری از این کشورها در راستای توسعه سیستم های ارزیابی پایداری این ساختمان ها اقدامات شایان توجهی انجام داده اند. در ایران در مقایسه با سایر کشورهای درحال توسعه، نسبت به اثرات محیطی صنعت ساخت و ساز، و وضع قوانین و مقررات مربوط به ساختمان های پایدار، توجه کمتری شده، درحالیکه نیاز آن به شدت احساس می شود. در جهت دستیابی به این مهم می بایست زیرساخت های لازم فراهم گردد و یکی از مهم ترین این موارد، تدوین سامانه ای جهت ارزیابی و کنترل این توسعه است.
پژوهش حاضر برآن است تا ضمن معرفی اجمالی هریک از سیستم های ارزیابی کیفی پایداری ساختمان ها در دنیا، با توجه به شرایط معماری ایران، به الگویی جامع جهت برنامه ریزی و ارزیابی ساختمان های سبز در کشور، دست یابد.
سیستم های مختلف ارزیابی ساختمان های سبز در دنیا
سیستم های ارزیابی ساختمان ها، یک چارچوب موثر را برای ارزیابی کارکرد محیطی ساختمان فراهم می آورند و توسعه پایدار را در ساخت و ساز و ساختمان، ادغام می نمایند .[4] علاوه بر این می توانند به عنوان ابزار و برنامه طراحی (از طریق تنظیم پیش نیازها و اهداف طراحی پایدار) توسعه استراتژی های مناسب توسعه پایدار و تعیین معیارهای عملکردی برای راهنمایی طراحی پایدار و پروسه های تصمیم گیری، استفاده شوند و نیز یک ابزار مدیریتی جهت سازماندهی و پاسخگویی به نگرانی های محیطی در طول طراحی، ساخت و کارکرد ساختمان باشند .[4] در شکل 1، با برخی از این سیستم ها و روند رو به رشد آن ها در جهان، آشنا می شوید.
شکل :1 روند رو به رشد سیستم های ارزیابی ساختمان های سبز در جهان (Attman, 2009)
معرفی سیستم های ارزیابی ساختمان های سبز
همانطور که گفته شد، امروزه کشورهای بسیاری دارای سیستم های ارزیابی ساختمان های سبز هستند و استانداردهای خود را برای ارزیابی کارایی ساختمان و رتبه بندی، ایجاد کرده اند که مواردی مانند (انرژی، طراحی، ساخت، تکنولوژی و مصالح) را دربر می گیرد .[1] در ادامه، این سیستم ها با جزئیات بیشتری، توضیح داده خواهند شد.
حوزه کاربرد
جدول 1، حوزه کاربرد این سیستم ها را به تفکیک نشان می دهد
معیارهای ارزیابی
جدول 2، مقایسه ای بین معیارهای ارزیابی مورد توجه سیستم های
معیارهای ارزیابی در سیستم های مختلف، با هم اشتراکات و تفاوتهایی دارد. مختلف رتبه بندی ساختمان های سبز را نشان می دهد
نحوه امتیازدهی به معیارهای ارزیابی
معیارهای مختلف ارزیابی در هرکدام از این سیستم ها، امتیازات متفاوتی دارند و هر سیستم رتبه بندی، گواهی ساختمان را با توجه به امتیاز کسب شده، تعیین می نماید.
امتیاز اختصاص یافته به هر معیار، و نهایتا رتبه بندی در این سیستم ها متفاوت است و همین تفاوت ها مقایسه آن ها را دشوار می سازد. جدول 3، نحوه امتیازدهی به معیارها را در برخی از مشهورترین سیستم های ارزیابی ساختمان ها نشان می دهد.
نحوه رتبه بندی
نحوه رتبه بندی در سیستم های مختلف ارزیابی پایداری ساختمان ها نیز با یکدیگر متفاوت است. در جدول 4، این تفاوت ها در برخی از مشـهورتریـن این سیسـتم ها، قابل مشـاهــده اسـت و سـبب اینسردرگمی می شـود که آیا رتبه هایی که این سیستم ها اعطا می کنند با یکدیگر برابر است؟ مثلا آیا رتبه »عالی« در سیستم BREEAM معادل رتبه «S» در CASBEE است؟
سیستم ارزیابی لید (LEED)
با گسترش احداث ابنیه با تکنولوژی سبز در بخش های دولتی و خصوصی، و استقبال صنعتگران و متخصصان ساختمانی، نیاز به برنامه ای مدون در این امر اجتناب ناپذیر شد. بدین منظور، شورای ساختمان سبز ایالات متحده آمریکا (USGBC) برنامه ای طرح ریزی کرد تا اصول بهره برداری از ساختمان های سبز را در کل جهان قابل استفاده گرداند . این برنامه لید (LEED) نامیده می شود که به معنای مدیریت انرژی و طراحی زیست محیطی، می باشد. این برنامه بر اصل انرژی و محیط زیست استوار شده است و شامل یک برنامه ریزی اصلی 3مرحله ای جهت ارزیابی ساختمان ها می باشد: انتخاب سایت، ساخت و بهره برداری. شکل 3، معیارهای ارزیابی اصلی و میزان تاثیر هریک در رابطه با ساختمان را که توسط این سیستم ارزیابی می شود را نشان می دهد .[7]
معیارهای امتیازبندی سایت پایدار: جلوگیری از تولید آلودگی در حین ساخت و ساز (الزامی)، انتخاب درست سایت، دستیابی به تراکم بهینه در محیط های ساخته شده و مجاورت با شبکه خدمات شهری، بازسازی سایت های آسیب دیده و آلاینده محیط زیست، تامین دسترسی مناسب به سیستم حمل و نقل عمومی، ایجاد ظرفیت پارکینگ متناسب، به حداکثر رساندن فضای باز، مدیریت کیفی و کمی آب باران، جلوگیری از پدید آمدن جزیره های گرمایی در بام.
