بخشی از مقاله
چکیده
قرآن کریم کتاب الهی ، کلام خدا و معجزه همیشه جاوید پیامبر(ص)، دارای ابعاد و جوانب مختلف است که یکی از این جنبهها، »اعجاز علمی قرآن کریم« که »اعجاز عددی « یکی از اجزای آن است. منظور از اعجاز عددی قرآن کریم، شمارهها و اعدادی است که به طور مستقیم یا غیرمستقیم در این کتاب آسمانی آمده که نشاندهنده نوعی نظم و چینش منطقی و شگفتانگیز است . به عبارت دیگر، اعجاز عددی عبارت از نظم در تعداد کلمات و حروفی است که برای مفهومی مشخص بیان شده است. بنابراین، به نظر میرسد مهمترین وجـه اعجاز قرآن کریم هدایت مخاطبان و آیندگان در همه سطوح علمـی و معرفتـی و در همه قرون و اعصار است. وجود طرفداران و مخالفانی سرسخت پیرامون توجیه علمی اعجاز عددی قرآن، بررسی این موضوع را ضرورتی دو چندان می بخشد. از این رو هدف اصلی این پژوهش ، دستیابی به راه حلی قطعی با تکیه بر "واقعیت خارجی قرآن" در این زمینه است. لذا بهتر است از بعدی وارد شد که برای همگان قابل درک و فهم باشد و قوه اعجاب آنان را برانگیزد، از جمله این موارد، اعجاز قرآن از جنبه ریاضی و عددی است.
کلمات کلیدی: اعجاز قرآن ، ریاضی در قرآن، اعجاز اعداد ، نظم ریاضی
.1 مقدمه
اعجاز عددی قرآن در عصر ما از اهمیت بسیار زیادی برخوردار میباشد، زیرا در عصر علم محوری جهان کنونی، اگر اعجاز عددی قرآن برای جهانیان با معیارهای علمی بیان گردد، از این طریق، بسیاری از حقایق نهفته در قرآن برای اندیشمندان جهان که در صدد یافتن حقایق جهان هستی میباشند، ثابت میگردد و به واسطه آن، حقانیت قرآن و اسلام برای جهانیان آشکار می شود.البته این به معنای تأیید صد در صد این نوع از اعجاز قرآن نیست و به نظر میرسد این وجه اعجاز هنوز نیاز به مطالعه بیشتری دارد. برخی از نویسندگان و صاحبنظران در چند دهه اخیر بعد دیگری نیز برای اعجاز قرآن بیان کردهاند که همان اعجاز عددی قرآن است . اینان ادعا میکنند که یک نظم ریاضی بر قرآن حاکم است . هر چند که در کتاب » الاتقان فی علوم القرآن« سیوطی، رد پای این فکر دیده میشود.1
.1 هر چند که بحث ما در مورد اعجاز علمی قرآن است و علم را به معنای علوم تجربی عنوان کردیم و بدین ترتیب اعجاز عددی قرآن از بحث ما خارج است چرا که یک مبحث ریاضی و از علوم عقلی به شمار می رود. ولی از آنجا که این مطلب اهمیت ویژهای دارد و در کتابهای اعجاز علمی قرآن از آن نام برده شده و کتابهای متعددی درباره آن نوشته شده است و از طرف دیگر اعجاز علمی به معنای اعم (علم که شامل علوم عقلی ـ نقلی ـ تجربی ـ شهودی) شامل آن میشود،از این رو ما به صورت مختصر به آن میپردازیم .
1
اما تا چند سال اخیر این راز علمی پنهان مانده بود و با ظهور رایانههایی که میتواند حسابهای بسیار زیادی را در مدت زمان کمی و با دقت بالائی انجام دهد،پرده از روی نظم ریاضی قرآن برداشته شد و اعجاز این کتاب مقدس بار دیگر بر جهانیان ثابت گردید . این صاحبنظران از این رهگذر نتایج دیگری هم میگیرند که به آن اشاره خواهیم کرد. در رأس این گروه افرادی همچون رشاد خلیفه و عبدالرزاق نوفل و ...هستند ،که اعجاز عددی قرآن در موارد ادعا شده ی آنها ، نیاز به بررسی بیشتر دارد، زیرا ادعاهای یاد شده، در برخی موارد صحیح به نظر نمیرسد، از اینرو میتوان گفت: اعجاز عددی قرآن فقط در برخی از موارد ادعا شده پذیرفتنی است.در مقابل آنان، گروه دیگری از نویسندگان و صاحبنظران قرآنی، قرار دارند که این مطالب را میپذیرند و اشکالاتی بر برخی محاسبات دارند .
خداوند برای ایجاد تحول فرهنگی در هرعصری،ازاعجاز استفاده کرده است.لذا شایسته است،همه کسانی که در این راستا ایفای نقش میکنند،برای تعمیق وتقویت اعتقادات از این دریچه وارد شوند.ولی معجزه عصر حاضر یعنی قرآن، به زبان عربی است که جنبه اصلی اعجازآن،یعنی فصاحت وبلاغت قرآن،برای مافارسی زبانان چندان قابل درک نیست.کمااینکه بینظیر ترین اشعار فارسی، برای کسی که با این زبان بیگانه است،هیچ تفاوتی با الفاظ عامیانه ندارد، ترجمه این اشعار هم زیبایی و فصاحت و بلاغت زبان اصلی را ندارد. در مورد قرآن نیز چنین است و صرفنظر از جنبه معنوی و معرفتی آن، جنبه اصلی اعجاز آن یعنی همان فصاحت و بلاغت و به تعبیری زیبایی و شیوایی کلام برای ما چندان ظاهر نیست. (بسمل،(1383
امام علی(ع) در کلام شیوای خویش وجوه گوناگونی از اعجاز قـرآن را بیان کرده است و قرآن را هادی، راهنما، ناصـح، نور و شفا معرفی کرده وصریحاًبیان کرده اسـت کـه بر هدایت همه انسانهایی کـه بـا آن قـرین و همنشـین مـیشـوند می افزاید و یا از گمراهی آنان می کاهد. برای وصول به این هدف، ابتدا با طرح مقدمه ای به ذکر دلایل دو طرف و افراط ها و تفریط ها پرداخته شده، سپس امکان توجیه علمی و بررسی نظری رابطه قرآن و علوم تجربی به حصر عقلی با توجه به تمایز فرضیه و قانون از یک طرف و احتمال و قطعیت در دلالت الفاظ قرآن از طرف دیگر مورد بررسی قرار گرفته و عنوان شده است که اگر دلالت الفاظ قرآن بر یک موضوع قطعی بوده و این موضوع از نظر علمی هم به اثبات رسیده باشد، توجیه علمی قرآن نه تنها جایز که امری پسندیده و مطلوب است، ضمن اینکه با اشاره به قراین لفظی یا عقلی، فلسفه وجودی لفافه های بیانی در قران نیز روشن می شود. در این پژوهش سعی شده تا مجموعهای از اعجاز عددی قرآن از دو گروه که تاکنون کشف و ضبط شده و در دسترس اینجانب بوده است، به صورت فشرده و خلاصه ارائه شود(پهلوان وهمکاران،.(1391
بخش اول : اعجاز قرآن تاریخچه اعجاز قرآن
در طول تاریخ این اعمال خارق العاده همیشه اعجاب و تحسین بشر را برانگیخته و گاه موجب ایمان او به کسی یا چیزی و یا بیایمانی او شده است.پیامبران الهی از این اعمال خارق العاده به عنوان آیه و معجزه یاد میکردند و دیگران را به مبارزه ایبر آوردن مثل آن(تحدّی)دعوت میکردندوآن را شاهد صدق نبوت خویش میشمردند.(رضایی اصفهانی،(1386 تمام ابعاد قرآن معجزه است ولی با اختلاف مخاطبین متفاوت است. برای مثال قرآن معجزه ادبی برای ادیبان و معجزه سیاسی برای اهل سیاست و معجزه در حکمت برای حکیمان و .... است . بنابراین نظریه اعجاز قرآن، شامل همه افراد و همه زمانها و همه حالات می شود.(علامه طباطبایی ره ،1392ق)
×
2
مفهوم شناسی
اعجاز: از ریشه ی "عجز "به معنای ناتوان ساختن استعمال میشود. ناتوان ساختن دو جنبه دارد. یکی آنکه توانایی کسی قهراً از وی سلب شود و او به عجز درآید. و دیگر اینکه کاری انجام گیرد که دیگران از انجام آن عاجز باشند، بدون آنکه درباره ی آن هیچ گونه اقدام منفی به عمل آمده باشد. اعجاز انبیاء از نوع دوّم است؛ یعنی عملی که به دست آنان انجام میگیرد خارج از توان بشریّت است (معرفت،1377 ،به نقل از پهلوان وهمکاران،.(1388
راز اعجاز قرآن
چرا پس از گذشت چهارده قرن هنوز کسی نتوانسته است به تحدی (مبارزه طلبی) قرآن پاسخ دهد و سورهای مثل آن بیاورد.رمز این عجز وناتوانی در چیست؟آیا انسانها،زبان عـربی و قواعد آن را نمیتوانند فراگیرند؟ آیا علم بشر ناکافی است؟ همین پرسش مشکل است که برخی ازمتفکران وصاحبنظران رابه دامن"صرفه" انداخته است.در پاسخ به این پرسش میتوان اینگونه گفت: قرآن کلامی است که از جهات و ابعاد گوناگون، معجزه است؛ قرآن کتابی است با الفاظ محدود و معانی بسیار و عالی؛ قرآن کتابی است با الفاظ عربی معمولی اما در اوج فصاحت و بلاغت که مثل آن وجود ندارد. (رضایی اصفهانی،(1386 برای اثبات اعجاز قرآن، دستکم باید سه امر به اثبات برسد؛ اموری که در هر معجزه دیگر نیز ضرورت دارد: نخست آنکه پیامبر(ص)قرآن رابه عنوان یک امرخارقالعاده که فقط با امداد ویژه الهی تحقق مییابدودلیل صحت ادعای پیامبری اوست، مطرح کرده باشد؛دوم آنکه مخاطبان پیامبر مسئله را جدی گرفته،درصدد بررسی قرآن وهمانندآوری آن برآمده و تلاش جدی از ناحیه آنان در این خصوص به عمل آمده باشد؛ وسوم آنکه در عین تلاش جدی صورت گرفته برای بررسی یا همانندآوری،موفق به این کار نشده باشندیابه روشنی دریافته باشند که نمیتوانند همانند قرآن را بیاورند.(مصباح یزدی،(1380 قرآن معظم مثل هر کتاب دیگر از سه عنصر "لفظ، معنا و نظم" تشکیل شده است. پس اگر شخصی بخواهد کتابی مثل قرآن بیاورد، باید حداقل سه شــرط داشته باشد؛(رضایی اصفهانی،(1386
1ـ علم به تمام الفاظ، اسمها، فعلها و... داشته باشد، بطوری که بتواند بهترین و مناسبترین آنها را در هر جمله به کار بندد. 2ـ عقل او تمام معنی الفاظ، اسم ها، فعلها و ... را بفهمد تا بتواند در موقع سخن گفتن، بهترین و مناسبترین معنا را در
مورد مقصود خود ارائه نماید.
-3 علم به تمام وجوه نظم کلمات و معانی داشته باشد تا بتواند در مواقع لزوم، بهترین و مناسبترین آنها را برای کلام خویش انتخاب کند.
خداوند در قرآن به این وجه از اعجاز اشاره کرده و می فرماید : »أفلایتدبرون القرآن و لو کان من عند غیراالله لوجدوا فیه اختلافاً کثیراً« یعنی1 آیا با تدبّر در قرآن نمی نگرند ]تا دریابید که[ اگر از سوی غیر خدا می بود، ناهماهنگی بسیار در آن می
یافتند. دربارهی اعجاز قرآن از جهت هماهنگی بر سه موضوع تأکید شده است: الف ـ آیات قرآن از هماهنگی کامل در همهی ابعادش برخوردار است.
È ـ ملازمه و ارتباط وثیقی بین از سوی بشر بودن قرآن و راه یافتن اختلاف و ناهماهنگی فراوان در آن وجود دارد.
Ì ـ این ملازمه و آن هماهنگی با تدبّر در آیات شریفه برای انسانها قابل کشف و دریافتن است.( مصباح یزدی،(1380
واژههای معجزه در قرآن ف
قرآن کریم واژه »آیه«، بیّنه«»، »برهان« و »سلطان« را در مورد این عمل خارق العاده و معجزات پیامبران بکار برده
.5سورهنساء آیه 38
3
است. از واژه »معجزه«در این مورد استفاده نکرده است امّا اصطلاح رایج و مشهور در این مورد واژه »معجزه« است. (رضایی اصفهانی،(1386
