بخشی از مقاله
بررسي فرايند بازاريابي ميوه (خرمالو ،نارنگي
مقدمه
از دير باز بحث بررس بازار مرد توجه برخي از متخصصين امر بوده است . و حدود نوسانهايي در قسمت محصولات كشاورزي حكايت از آن دارد كه از يك سو نظامهاي مناسب قيمت گذاري و توزيع براي محصولات كشاورزي در داخل كشور وجود نداشته و از طرف ديگر ناكارايي و نارسايها در بازار محصولات كشاورزي (در فاصله بين توليد كننده و مصرف كننده حاكم است به طوركه در اين باره بررسي ها مختلف نشان مي دهد كه سهم ناچيزي از قيمت پرداختي توسط مصرف كننده ي يد توليد كننده مي شود و نرخي هم توسط مصرف كننده پرداخت مي شود غالبا بالا است در بسياري از كشورهاي در حال توسعه سهم عمده فعاليت اقتصادي در بخش كشاورزي متمركز شده است و بنابراين اقتصاد اين كشورها اتكاي بسياري به اين
بخش دارد و به همين جهت صدور محصولات كشاورزي منشا مهم ترين تزريق از خارجي به بدنه اقتصادي اين كشورها به شمار مي رود . از جهت به سر سطح گسترده ارتباطات پسين و پيشين توليد اين محصولات كشاورزي باعث مي شود كه توليد و مبادله اين محصولات به عاملي در جهت رشد فعاليتهاي وابسته اعم از صنعتي و خدماتي تبديل شود. از آنجا كه بخش كشاورزي تامين كنده غذاي مردم به علاوه نهاده هاي مورد نياز ضايع وابسته است . كه اين بخش هاي اقتصادي كشور مي باشد . فرستهاي مبني اقتصادي كشورهاي در حال توسعه كم نيستند كه با بهره گيري بهينه ار آنها در بكار جذب سرمايه گذاري و فناوري و مجهز شدن علوم به علم مديريت بازار، مي توان رقابت فعالان اقتصادي و كار آفرينان اين كشورها را قوت بخشيد .
آنچه كه در ذهن انديشمندان فهيم و متخصان بخش كشاورزي كشور را به خود مشغول داشته داشته اين ككه هدف تعالي و انساني تعادل در توليد و مصرف مواد غذايي و محصولات كشاورزي كشورهاي در حال توسعه و به خصوص ايران چه زماني تحقق خواهد يافت ؟
بازاريابي به تامين كالا و خدمات براي مشتريان مي پردازد ، بازاريابي چندي پيش از فروختن است ، پيدا كردن نيازهاي واقعي مشتريان بالشوه و سپس رفع اين اين نيازها همراه با كسب بوده است .
رقابت فشرده دهكدي جهاني ، آگاهي و دست باز مشتريان در مركز پسش بهترين كالا(محصول )توليد كنندگان را ناچار مي كند تا در نتيجه آنچه بازاريابي يعني بهترين تركيب از عوامل محصول ، قيمت ، توزيع ، تبليغات با سپا پودي و در ستكاري كوشا باشند .
براي اخرار موفقيت در يك فعاليت اقتصادي فقط كيفيت مطلوب كالا يا قيمت آن كافي نيست بلكه قعولات ديگري مانند شناخت بازار ، شكافت خريداران و وي‍زگي هاي مورد انتضار مصرف كنندگان مطابق كد خصوصيات كالا با نيازهاي بازار هدف ، بسته بندي و بسياري جنبه هاي ديگر مطرح است كه هر كدام بايد حدود بررسي و ارزيابي و تصميم گيري واقع شوند تا كالايي توليد شود كه نياز مصرف كننده را تامين كرده و رضايت او را فراهم آورد .
بررسي سوابق تحقيق :
با توجه به اينكه هيچگونه تحقيقات انجام يافته اي در رابطه با بازاريابي خرمالو و نارنگي انجام گرفته است متاسفانه هيچ گونه سوابق از گذشته در دست نبوده . و ما در اين پرزه هيچگونه مقاله و راين رابطه با از كاركردن استفاده نكرديم .
مواد و روش ها :
به منظور دستيابي به اهداف تحقيق از دو روش مطاله اسنادي از منابع رسمي كتابخانه ها و منابع زير ربط از جمله سازمان جهاد كشاورزي استان خراسان و جهاد كشاورزي شهرستان كلات و از طريق منابع مختاف اينترنتي و به طور پيمايشي از طريق راه تكميل پرسشنامه در سطح 30 نمونه مصرف كننده و خرده فردوس در سال زراعي 1385 در منطقه 10 خراسان رضوي (مشهد) انجام يافته است .
تاريخچه و اهميت اقتصادي :
منشا مركبات بنظر بسياري از پزوهشگران ، جنوب شرقي آسيا شامل كشورهاي مالزي ، اندولزي ، فيلپين و همچنين از جنوب هيماليا تا اندولزي بوده است . دربين اين مناطق وسيع احتمالا شمال شرقي هند و نواحي شمال برنامه موطن و مركز اصلي مركبات محسوب مي گردد.
بعضي از انواع مركبات قبيل از مسيحيت به مناطق غربي آسيا نظير هند بوده و بنابراين عمان ، ايران ، فلسطين انتقال يافته است . يكي از انواع مركبات بالنگ يا بادرنگ مي باشد كه منشا آن مناطق جنوبي چين تا هند بوده و بنابر گزارش هاي مورخين ، اسكندر مقروني اين گونه را در 330 سال قبل از ميلاد مسيح در ايران مشاهده كرد . عقيده بر اين است كه بعد ها گونه بالنگ به مناطق مديترانه اي منطق يافت
در اوايا دوران امپراطوري روم بين سال 27قبل از ميلاد 248 بعد از ميلاد بعضي گونه هاي مركبات در ايتاليا شناخته شده بود ولي پايدار نماند و از بين رفت تا يز و برو تانكا كه مطالعات وسيعي در گيا شناسي مركبات داشته در ميان و معرفي منشا مركبات ، خطي رابط و رضرني از جنوب شرقي آسيا به سمت شمال شرقي آسيا پيشنهاد شده نمود . وي پراكندگي مركبات ترش و شيرين را روي اين خط در جنوب مركزي چين عبور مي كند در امتداد خط غربي شرقي گزارش شده است .
به عقيده سويينگل موطن لايم از جزاير شرق هند بوده و احتمالا از درياي عمان بوسيله سربازان عرب به مصر و اروپا انتقال داده شده . پرتقال از مناطق جنوبي چين منشا گرفته است حان ين - چي 3 در 1178 ميلادي 27 رقم پرتغال ، نارنج ، نارنگي نام برده مو به بررسي روشهاي خزانه داري و مديريت و همياري مهاجر بكاست در او و با پرداخت است .
موطن اصلي نارنگي جنوب چين گزارش شده كه سپس در مناطق توليد نسبتي آن در آسيا بوده است
. ازآسيا نارنگي به اروپا انتقال پيدا كرد . منتها خيلي دير تر از حاير گونه هاي مركبات اين جابجايي صورت گرفت براي مثال نارنگي و يلوليف در سال 1805 از چين به منطقه مديترانه انتقال پيدا كرد . و بعدها نارنگي ها معمولي از چين در نقاط ديگر انتشار يافت .
ورود مركبات به ايران بجز گونه بالنگ ، سابقه حدود 400 ساله دارد به استناد و مدارك تاريخي ، ايران و سپس فلسطين و بالاخره به اروپا جنوبي و آمريكا انتقال يافته است . از زمان صفويه به لحاظ تردو كشتيهاي پرتقاليها در جنوب لبنان ايران ، بذور پرتقال را در اختيار مردم جنوب قرار گرفت و از اوايل 300 آگونه ها و ارقام مختلف مركبات وارد ايران گرديد و دز باغهايي كه متعلق به خواندان سلطنتي بود و بايد در برخي باغها شخصي ، مربوط يه علاقه مندان باقباني كشت گرديد .
مناطق توليد مركبات :
مركبات بين عرضهاي جغرافيايي 40درجه شمالي و جنوبي از خط استوا با خاك مناسب رطوبت كافي و در صورت عدم يخبندان توليد مي گردد. بين بنظر مي رسد مناطق عمده توليد مركبات در سطوح تجاري و نواحي گرمسيري بالاتر از 20درجه شمالي يا جنوبي قرار دارد .
ايران يكي از كشورهاي توليد كننده مركبات است و در بين 50 كشور توليد كننده كه در سطحي حدود 6/1 ميليون هكتار ، به توليد مركبات مركبات مي پردازند. ولي متاسفانه نام ايران و توليدات آن كمتر در جدول آماري فائد درج مي باشد . تمام توليدات ايران بصورت تازه و مقادير ناچيزي به صورت مازندران ، فارس ، جيرفت ، كهنوج و هرمزگان به ترتيب با %6/38،%9/20 ،%14، %2/12در سطح از درختان بارور رتبه هاي اولتا چهارم را به خود اختصاص داده اند . جمعا از %6/58 سطح بارور مركبات كشور در اين مناطق قرار دارد .
مناطق مركبات خيز ايران :
الف : سواحل درياي خزر : از آستارا تا گرگان ارقام مختلفي از مركبات كشت مي شود محدوديت هاي اقليمي موجب شده كه بيشتر تراكم باغهاي مركبات كه در نواحي چابكسر تا نوهشر و آمل تا بهشر باشد سطح زير كشت ناحيه شمالي 84081 هكتار بوده كه 55% آن پرتغال تخمي 25% پرتغال پيوندي روي پايه نارنج ، 15% نارنگي محلي و ساير ارقام نارنگي ، 5% متفرقه شامل ليمو ترش و گريفورت مي باشد توليد سالانه اين ناحيه 1372978 تن مي باشد
ب: ناحيه مركزي : شامل بلوچستان ، خوزستان ، فارس ، كرمان و باختران مي باشد در اين ناحيه شرايط اقليمي متفاوت بوده عرض جغرافيايي پائين تر از 33 درجه شمالي بوده و بيشتر روزها آفتابي بوده و رطوبت نسبي محيط پائين مي باشد متوسط بارندگي اين مناطق 1000 تا 3000 ميلي متر بوده بنابراين در تابستان به 4-5 نوبت آبياري نياز دارد سطح زير كشت اين مناطق 87239 هكتار بوده كه 6/11 % نارنگي محلي تشكيل مي دهد و جمع توليد اين منطقه 1282715 تن بر آورده شده است بهترين نواحي توليد مركبات اين منطقه جيرفت و بم مي باشد
ج:ناحيه بندر عباس و درياي عمان :در حاشيه خليج فارس و درياي عمان در عرض جغرافياي حدود 23 درجه حدود 24333 هكتار باغ مركبات وجود دارد اين مناطق عاري از يخ بندان ، با رطوبت نسبي بالا حدود (53 – 86 %) و گرماي زيادي در تابستان مي باشد دماي مناسب از مهرماه تا اوايل فروردين سال بعد براي رشد و نمو مركبات مناسب است ولي شرايط نا مطلوب تابستان و بهار از كيفيت پرتغال و نارنگي مي كاهد توليد ناحيه ساحلي جنوب 388432 تن بر آورده شده است ميزان محصول مركبات در واحد سطح به علل و عوامل مختلف بستگي دارد
آب و هوا ، نوع خاك ، مواظبت زراعي خصوصا استفاده از پايه هاي سالم و عاري از ويروس همچنين نوع پايه و پيوندك و سازگاري آن با محل كشت ، كه هر يك تاثير قابل ملاحظه اي در ميزان محصول و كيفيت مركبات دارد امروزه در دنيا با افزايش تعداد درخت در هكتار ، استفاده از ارقام تجارتي پر محصول و پيوند آنها روي پايه هاي مقاوم به امراض قارچي و ويروسي و شرايط نا مناسب محيطي ، ميزان محصول مركبات را تا ميزان قابل ملاحضه در هكتار بالا برده اند ليكن به طور متوسط در سطوح تجاري ميزان توليد حدود 30تن در هكتار بر آورد ميشود.در وضعيت كنوني و در باغهاي سنتي ايران ميزان محصول بستگي به شرايط مختلف از 5 تا 17 تن در هكتارمتغير مي باشد .
ارزش غذايي و موارد مصرف مركبات (خرمالو و نارنگي )
مركبات حاوي املاح و سرشار از ويتامينهاي C, P, B, A, بوده كه جنبه داروئي و غذايي دارد نزديك به يكصد صنعت از مركبات در توليد فر آورده خود استفاده مي كند تامين غذايي دام از مخلوط تفاله مركبات و ملاس چغندر ، استفاده از آب ميوه آن در صنايع غذايي و بهره گيري از اسانس و اتر هاي چرب آن در صنايع آرايشي حائز آهميت است از تفاله مركبات به ميزان قابل توجهي پكتين استخراج مي گردد و از اسيد سيتريك مركبات در صنايع غذايي ، فلزي ، نساجي ، دارو سازي و بلخره براي تهيه صمغ هاي مصنوعي استفاده مي شود . بررسي بر روي خواص خرمالو مشخص كرده كه اين ميوه در درمان اسهال مفيد است و بر همين مبنا مصرف 300_500 گرم از آن قبل از صبحانه توجه شده است همچنين مصرف دانه كوبيده و به صورت گرد آمده خرمالو در جهت دفع سنگ كليه و مثانه موثر تشخيص داده شده است .
سطح زير كشت ميوه خرمالو و نارنگي :
بارور غير بارور
جمع ديم آبي جمع ديم آبي
3/193 0 3/193 59 0 59 خرمالو
5/288 0 5/288 5/113 0 5/113 نارنگي
عملكرد و ميزان توليد ميوه خرمالو و نارنگي :
عملكرد(kg/he) ميزان توليد (تن)
ديم آبي ديم آبي
0 66/13243 0 2560 خرمالو
0 66/8021 0 25/2314 نارنگي
روش تحقيق :
بمنظور دستيابي به اهداف تحقيق از طريق پيمايشي (پركردن پرسش نامه در 30 مصرف كننده )نتايج زير بدست آمده است :
تعداد افراد خانوار سطح در آمد خانوار
3,2 نفر 23/3 13/3 100/000
4,3 نفر 46/6 43/3 100/000,200/000
5,7 نفر 20 33/3 300/000,400/000
بيشتر از 7 نفر 10 10 بيش از 400/000
نارنگي خرمالو
43/3 0,5% 46/6 0,5%
46/6 5,10% 26/6 5,10%
10 10,20% 26/6 0 %
مصرف ميوه به صورت روزانه در خانوار 6/16 و به صورت هفتگي 6/56 و به صورت غيره 6/26
ميزان مصرف ضايعات نارنگي در خانوار: 0,5% 13/3
ميزان مصرف ضايعات خرمالو در خانوار: 0,5% 86/6
درصد قيمت ميوه خرمالو و نارنگي در بين مصرف كنندگان
نارنگي خرمالو
80% 400,500 70% 700,800
10% 500,600 15% 800 , 1200
10% 600,700 15% 1200, 1500
6/76درصد از مردم از اين قيمت راضي نبودندو3/23درصد ازاين قيمت راضي نبودند
3/83درصد ازمصرف كنندگان با مفهوم بازاريابي اشنايي داشتند و6/16 درصد از مصرفكنندگان با اين مفهوم اشنايي نداشتند
مسير توزيع ميوه از نظر مصرف كنندگان 3/13درصد مطتوب و6/26درصدنسبتا مطتوب و 60درصد مطتوب نبوده
سياست هاي حمايتي دولت در مورد ميوه (نارنگي و خرماتو) از نظر مصرف كننده
3/3درصد مطلوب و6/36 نسبتا ممطلوب و 60درصد مطلوب نبوده
تهيه ميوه مصرف كننده از ميوه فروش 6/66و از بازار ميوه 3/33و تهيه از سر باغ درصدي نداشته
مصرف كننده ميوه مورد نياز خود را به صورت بسته بندي 6/6درصد و به صورت غير بسته بندي (فله اي)3/93درصد تهيه مي نمايند
بالا رفتن ميوه (خرمالو و نارنگي )90درصد در مصرف روزانه تاثير گذاشته و 10درصد در بالا رفتن قيمت تاثير ندارد
زماني كه موجودي بول مصرف كننده كمتر باشد 3/93درصد ميوه نارنگي را خريداري كرده و 3/3درصد ميوه خرمالو را خريداري كرده و 3/2 درصد هيچكدام را خريداري نكرده اند
ميزان مصرف ميوه نارنگي در خانوار 3/83درصد و خرمالو 3/3 درصد و ميزان مصرف هردو ميوه در بين خانوارها 3/.13درصد بوده
مكان هاي توزيع ميوه در 80 درصد مصرف كنندگان جوابگو بوده و 20 درصد جوابگوي مشتريان به صورت مطلوب نبوده
عوامل موثر در ميزان مصرف ميوه در نزد مصرف كنندگان:
سطح درامد 3/53 درصد بوده و قيمت ميوه 6/26 درصد بوده و كيفيت ميوه 3/13درصد و توزيع مطلوب 3/3
ودر رابطه با همه موارد 3/3درصد بوده
جمع بندي و بيشنهادات
ايران يكي از كشورهاي توليد كننده مركبات است و در بين كشورهاي توليد كننده كه در سطحي حدود 6/1مليون هكتار به توليد مركبات مي پردازدايران قريب 3 ميليون تن در حالتي حدود 222 هزار هكتار انواع مركبات را در مناطق مختلف شمال و جنوب ،كشور توليد مي نمايد .
با توجه به اينك خرمالو و نارنگي جز ميوه هاي نيمه گرمسيري بوده است . انواع خرمالوها و نارنگي هاي توليد ايران از نظر كيفيت ف مرغوبيت و بازار پسندي در صورت اجراي يك برنامه مناسب در عمل آوري و بسته بندي مناسب نه تنها در بازارهاي داخلي بلكه در بازارهاي خارجي نيز قابل رقابت است .
در يك جمع بندي مي توان گفت نتايج حاصل از نظر سنجي در بين مصرف كنندگان +قيمت ميوه ، در در موضايعات مسي توزيع ميوه ،سياست هاي حمايتي دولت كيفيت ميوه ،سطح در آمد ، از عوامل موثر در بازاريابي ميوه خرمالو و نارنگي بوده است .
راها براي بهبود بخشيدن وضعيت پيشنهاد مي شود كه :
1- با توجه به اينكه بيشترين درصد ضايعات در هر ميوه ها بصورت مي كرد پيشنهاداتي ارايه مي كنيم تا براي كاهش ضايعات ميوه (خرمالو ، نارنگي )
بسته بندي مناسب ، حمل و نقل ، آموزش و نگهداري ميوه به مردم ، امكان خريد آسان ميوه در مغازه ها ، كوتاه كردن دست واسطه ها در كاهش ضايعات نقش دارد .
2- با توجه به اينكه مهم ترين مشكل تهيه ميوه قيمت بالا ميوه ها ، نبوده در قامي فصو ، كيفيت پائين ميوه از عوامل مهم بوده افزايش دولت در كاهش قيمت بسيار مهم بوده است .
3- و از همه مهمترين مشكل بازار ميوه كه رقابت آزاد ، قورم زياد قيمت ، نامرغوب بودن موثر مي باشد ندا دولت و سازمان هاي وابسته به اين موضوع مي تواند .( منظور حذف افراد سود جو دلالان و جلوگيري از افت قيمت نقش مهمي داشته باشند )
