بخشی از مقاله
چکیده
در این مقاله فرایند انتقال فناوري پژو 206 طی سالهاي 1380 تا 1385 مورد بررسی قرار گرفته است. از آنجائیکه مدلی کلی براي فرایند انتقال فناوري در صنعت خودرو موجود نبود و از میان فرایندهاي موجود، مدلی را انتخاب کرده و 41 معیار نیز براي هر مرحله از فرایند از مدل هاي انتقال فناوري اخذ شده و همگی به تأیید کارشناسان انتقال فناوري در ایران خودرو ، رسیده است.پس از آن پرسشنامه اي باز بر اساس معیارها طراحی شده و میان کلیه مدیران، کارشناسان و سرپرستان این پروژه توزیع شده و براي دقت بیشتر با یکایک آنها مصاحبه اي صورت گرفته شد. ضریب آلفاي کرونباخ براي سنجش پایایی پرسش نامه 0.873 بوده است. پس از توزیع، 31 پرسشنامه جمع آوري و داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS تحلیل شده است. در پایان نتایج شناسایی و ارزیابی معیارها در جداولی در این مقاله پیوست و تحلیل شده است.
واژه هاي کلیدي: فناوري، انتقال فناوري، فرایند انتقال فناوري، مدل انتقال فناور
١ استادیار و عضو ھیئت علمی دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران
٢ *کارشناس ارشد مدیریت صنعتی،Jalalpour_sedigheh@yahoo.com
1
-1 مقدمه
هر شرکت در مسیر رشد و چرخه عمر خود، جهت افزایش سطح بهره وري و توانایی رقابت با دیگر شرکت ها نیاز به فناوري داشته و براي دستیابی به آن یا باید آن را تولید کند و یا اینکه از منبع خارجی خریداري نماید. در دنیاي امروز تغییر و تحولات فناوري سرعت زیادي به خود گرفته استبنابراین. ضرورتاً لازم نیست استفاده کننده از فناوري، خالق یا مالک آن باشد. (خلیل- (2000
فناوري به عنوان دانشی مبتنی بر علم که موجب برآورده شدن نیازها ي بشري می شود از پیشرفت هاي علوم منتج شده و درك و شناسایی آن طی تحقیقات و توسعه صورت پذیرفته است. انتقال فناوري اگر به طور صحیحی صورت پذیرد می تواند موجب بازگشت سرمایه شود، علاوه بر آن پیشرفت چشم گیري در بدست آوردن سهم بیشتر بازار خواهد داشت. بهبود اقتصادي و پیشی گرفتن از رقباي هم سطح در بازار نتایج بهبود زیر ساختارهاي فناوري بوده و تلاشی در جهت بهبود کیفیت تولیدات و رضایتمندي مشتري می باشد. بنابراین سازمان ها به دنبال آن هستند تا از طریق فرایندي صحیح فناوري مورد نظرشان را انتقال دهند و البته براي این فرایند نیازمند شناسایی معیارهایی هستند که از اولین گام در فرایند انتقال تا آخرین مرحله به طور کارا و مؤثري عمل کرده تا منابع انسانی، مادي و زمانی که براي این فرایند طی می شود به هدر نرفته و به طور مؤثري از آنها بهره برداري شود.
-2 مروري بر ادبیات تحقیق
-1-2 فناوري
فناوري مجموعه اي از دانش، ابزار و تکنیکهاست که از علم و تجربه عملی نشات گرفته و در توسعه ، طراحی ، تولید و کاربردي نمودن کالاها ، فرآیندها ، سیستم ها و خدمات بکارگیري می شود.((Chiesa.V , 2001 ، در تعریفی دیگر آمده است: فناوري عبارت است از: ابزار یا مهارت، محصول یا فرآیند، تجهیزات فیزیکی یا روش اجرا و ساخت که بوسیله آن توانمندي انسان افزایش مییابد.در زمینه عملیاتی، فناوري عبارتست از دانش فنی که توانایی یک سازمان را جهت ایجاد محصولات و خدمات بهبود میدهد. (Stock,2000) مفهوم فناوري به عنوان پلی میان علم و محصولات جدید می باشد.
-2-2 انتقال فناوري
برداشت از مفهوم انتقال فناوري متفاوت است. فناوري به عنوان یک مقوله کلی، در ردیف اشیاء نیست که قابل جابجایی از نقطهاي به نقطه دیگر باشد. پس چه برداشتی از انتقال فناوري به واقع نزدیکتر است.برخی در جهت پاسخ به این سؤال، انتقال فناوري را به انتقال دانش تفسیر کردهاند. از نظرگاه این عده، دانش مرحلهاي از دانستن است که از طریق مطالعه یا تجربه مستقیم بهدست میآید و قابل ذخیره است و به شکلهاي گوناگونی عرضه میشود. اسناد کتبی حاوي دانش است، گفتگوي
2
شفاهی گاهی سرشار از دانش است و بانکهاي اطلاعاتی نیز انباره عظیمی از دانش هستند(.(Louis N.M,1982, p.1 محققی دیگر اینگونه بیان می کند، انتقال فناوري فرآیندي است که اجازه می دهد فناوري از یک منبع به گیرنده جریان انتقال یابد. منبع می تواند صاحب یا دارنده فناوري بوده و می تواند یک شرکت یا یک کشور باشد(.(S.Radosevic,1995 در این زمینه متخصصی دیگر انتقال را، جابجایی فناوري از یـک مکان بـه مکانی دیـگر می داند،مثلاً از یک سازمان به سازمان دیگر، از یـک دانشگاه به یک سازمان و یا از کشوري به کشور دیگر. این انتقال ممکن است به صورت محصولات، فرآیند و یا افراد باشد و موفقیت فرآیند پویا و پیچیده انتقال فناوري به عوامل مختلفی که از منابع مختلف سرچشمه میگیرد، بستگی دارد(.(Saad,2002 در کتاب دایرة المعارف مدیریت انتقال فناوري اینگونه تعریف شده است که فناوري، مجموعه اي از اطلاعات می باشد که جهت دستیابی به برخی از اهداف و وظایف مهم به وجود آمده است و انتقال، جابجایی فناوري توسط برخی روش هاي ارتباطی از یک فرد یا سازمان به فرد یا سازمانی دیگر می باشد. انتقال فناوري، انتقال موارد کاربردي مفید از دانش و تجربه در عملیات می باشد. (Marilyn M. Helms D.B.A, 2006)
-3-2 فرایند انتقال فناوري
قبل از تعریف فناوري بایستی به تعریف فرایند در حالت کلی پرداخت، فرایند از یک سري هاي قدم ها یا عملیات وابسته می باشد که با قدمی شروع شده و با قدمی دیگر پایان می یابد این توالی قابلیت تکرار نیز دارد. ( Marilyn M. Helms (D.B.A, 2006، از آنجاییکه انتقال فناوري بایستی در فرایندي تعریف شده صورت پذیرد، پس می توان گفت مراحلی تعریف شده در انتقال فناوري از مبدأ به مقصد که از اولین گام تا آخرین گام کاملاً هدفمند و از قبل تعیین شده موجود می باشد که بدون شک برگرفته از نتایج و تجریات قبلی و مورد پذیرش متخصصان این رشته می باشد. در انتقال فناوري ارکان اصلی وجود
دارند که انتقال بر اساس آنها صورت می پذیرد. ملیک1 این ارکان را بدین صورت بیان می کند.
فرستنده: در این مدل فرستنده((Sender همان دارندگان فناوري می باشند که فناوري را به کشور مقصد یا سازمان موردنظر در کشور دیگر بر اساس قراردادهایی انتقال می دهند در این مدل فرستنده فناوري به فرستنده یک پیام تشبیه شده است.
پیام: پیام((Message همان فناوري است که اهمیت آن همانند پیامی می ماند که اگر ناقص و مبهم فرستاده شود موجب می شود که یک ارتباط به درستی انجام نشود.
گیرنده: گیرنده (Recipient) همان گیرنده فناوري می باشد که به گیرنده پیام تشبیه شده است. در این مدل نقش گیرنده پیام همانند فرستنده پیام با اهمیت می باشد. سطح دانش فنی و تخصص و فناوري در یک انتقال فناوري با اهمیت است.
روش هاي انتقال: روش هاي انتقال (Methods of Transfer) نیز به روش هاي انتقالی گفته می شود که مورد توافق گیرنده و فرستنده فناوري می باشد.
1 Malik
3
بازخورد: بازخورد((Feedback بعد از انتقال صورت می گیرد که موجب می شود عملکرد گیرنده به فرستنده و وضعیت انتقال مشخص شود و همینطور مشکلات انتقال و فناوري را براي فرستنده نمایان می کند.((Malik, 2002
-4-2 مدل انتقال فناوري
مدل خلاصه اي از یک واقعیت یا نشان دهنده یک موقعیت یا موضوع حقیقی است. به عبارت دیگر یک مدل یک نسخه ساده شده اي را از بعضی چیزها نشان می دهد و می تواند به سادگی ترسیم طرح یک خانه یا به پیچیدگی یک مینیاتور باشد، و یا به صورت کاربردي نشان دهنده یک جزء پیچیده ماشین آلات باشد. مفهوم قابل استفاده مدل می تواند خلاصه اي از مسأله واقعی همراه با کلیه روابط و متغیرها می باشد. مدل سازي با کاربر اجازه می دهد تا درك بهتري از مسأله داشته باشد و یک ابزاري براي دستکاري در یک موقعیت به علاوه براي تحلیل نتایج از داده هاي متنوع با تحت کنترل درآوردن آن و تبدیل آن به یک سري فرضیات صورت می پذیرد. (Marilyn M. Helms D.B.A, 2006) ، براي هر انتقال فناوري نیازمند مدلی می باشیم تا علاوه بر آنکه فرایند گفته شده را به درستی طی کرده، تمامی عوامل و معیارهاي با اهمیت و کلیدي در هر مرحله از فرایند نیز زیر نظر گرفته شود. براي انتقالی درست و بهینه نیازمند مدلی می باشیم تا هر یک از گام ها را با در نظر گرفتن تمامی معیارهاي دخیل در آن که نقش پررنگی در موفقیت انتقال فناوري دارند، بیابیم.
-5-2 مدل هاي انتقال فناوري از دیدگاه هاي متفاوت
-1-5-2 مدل مالیک
در این مدل انتقال فن آوري به ارسال یک پیام تشبیه شده است که موفقیت انتقال اثر بخش آن در گرو درك متقابل ارسال کننده و دریافت کننده پیام می باشد . این مدل بر معیارهاي فرستنده (انتقال دهنده فناوري)، پیام (فناوري)، گیرنده (کشور مقصد یا انتقال گیرنده فناوري)، روش هاي انتقال و بازخورد اشاره دارد. (K.Malik, 2002)
-2-5-2 مدل عمومی در انتقال فن آوري به کشورهاي در حال توسعه
مدل موربا عنوان" مدل کلی انتقال فناوري به کشورهاي در حال توسعه" اکثر فعالیتهاي مرتبط با انتقال فناوري که در سطح کلان اقتصادي مطرح میشود را در بر میگیرد و همچنین راهنمایی مناسبی است براي انتقال موفقیت آمیز فناوري به کشورهاي در حال توسعه می باشد. این مدل بر معیارهایی از قبیل روش هاي انتقال، کاربردهاي انتقال فناوري، شکل هاي انتقال فناوري، چرخه حیات فناوري، نیازهاي فروشنده وخریدار، تخصیص فناوري، کانال هاي انتقال فناوري (سرمایه گذاري مستقیم خارجی، سرمایه گذاري مشترك، برنامه هاي دولتی)، نقش شرکت هاي چند ملیتی، عوامل مؤثر بر انتقال فناوري (تعامل بین دو طرف، بازار فناوري، قرارداد، آموزش، قوانین و مقررات، فرهنگ، دارائی) و تأثیر فناوري ( اقتصادي، اجتماعی، سیاسی) اشاره دارد. (Moor, 1999)
4
-3-5-2 مدل کلی انتقال فناوري
مدلی دیگري در انتقال فناوري توسط فول و همکارانش ارائه شد، که شباهت بسیاري به مدل مور دارد. او در مدل خود فرایند انتقال فناوري را به 5 مرحله کلی تعیین فناوري، انتخاب فناوري، جذب فناوري، کاربرد فناوري، توسعه و اشاعه فناوري تقسیم می نماید:(( Phaal, 2004
-4-5-2 مدل مفهومی (CIDA) براي انتقال فناوري
از دیدگاه این آژانس یک انتقال فناوري اثربخش و پایدار اغلب شامل موارد زیر می شود:تعریف و تنظیم فناوري براساس شرایط محلی و مقصد، تشخیص مهارتهاي لازم جهت استفاده از فناوري، اطمینان از تطبیق فناوري با فرهنگ محلی، اطمینان از عملیات نگهداري و تعمیرات، ماهیت اجتماعی، اقتصادي و فناوري مقصد فناوري، در دسترس بودن مواد اولیه و حضور مؤثر صاحب فناوري در مقصد. معیار ها در این مدل به دو بخش تقسیم شده اند: مؤلفه ها در محیط دور سازمان و محیط نزدیک سازمان.محیط نزدیک به سازمان که از پنج مؤلفه تشکیل شده است و تأثیر مستقیم بر موفقیت سازمان دارد که شامل موارد زیر مشتري (بازار)، بودجه، نیروي کار ماهر، مواد اولیه، زیرساختارهاي پشتیبانی (مانند سیستم حمل و نقل جادهاي/ ریلی/ هوایی/ دریایی، سیستم انرژي، سیستمهاي اطلاعاتی و ارتباطی، پارکهاي فناوري. زیرساختارهاي پشتیبانی همچنین شامل سازمانهاي پستی، کارگزاران بینالمللی، بنادر و فرودگاهها نیز می شوند)، می باشد: (CIDA, 2004)
محیط دورتر نیز بر موفقیت بنگاه تأثیرگذار است اما نه به صورت مستقیم. این محیط متشکل از مؤلفههایی اجتماعی است که فضاي فرهنگی و فناوري که بنگاه در آن کار میکنند را تبیین میکنند. در این سطح مواردي مانند سیستم آموزشی، قوانین قضایی، حمایت از مالکیت معنوي، میزان تبعیت از قوانین بینالمللی، سیستم بانکی، قوانین مرتبط با ارز خارجی و گروههاي مذاکره کننده با طرف هاي خارجی می باشد.
-5-5-2 مدل انتقال فناوري از نقطه نظر وارد کنندگان فناوري
این مدل در چند فاز به بررسی انتقال فناوري به کشور مکزیک می پردازد. در بسیاري مدل هاي انتقال فناوري نقطه ورود توسط بازار مشخص می گردد. نیازهاي ارضا نشده فرصت هاي زیادي را به کارآفرینان و مخترعان داده است. مرلفه هاي این مدل عبارتند از( (Hugo Amezcua, Guillermo Larios and Eduardo San n, :1999
نیاز بازار، محیط، محصول در مرحله مفهوم، جستجو براي فناوري مورد نظر، طراحی محصول جدید، تجاري سازي محصولات، ارائه محصول، مدیریت چرخه عمر محصول، توسعه فناوري و یا ارائه فناوري موجود و تحقیق و توسعه (مرکز تحقیقات).
