بخشی از مقاله
چکیده
وجود میوه زیاد روي درخت با بر هم زدن فیزیولوژي و از طریق جذب مواد و ترکیبات فتوسنتزي به سمت میوهها، کاهش جذب و انتقال برخی عناصر معدنی، تولید برخی هورمونهاي گیاهی درون بذرها و ممانعت از رشد رویشی درخت میتوانند باعث ایجاد تناوب باردهی در درخت شوند. با هدف بررسی تغییرات غلظت کربوهیدراتها و وضعیت جوانهها در درختان نارنگی کینو - Citrus reticulata Blanco cv. Kinnow - آزمایشی به صورت فاکتوریل شامل دو فاکتور زمان نمونهبرداري و وضعیت باردهی درخت - “on” یا - “off” در قالب طرح بلوك کامل تصادفی با سه تکرار طی شش ماه - مهر تا اسفند - انجام شد.
جهت بررسی میزان باز شدن جوانهها در هر یک از زمان هاي نمونه برداري تعداد 12 عدد شاخه رشد سال جاري از هر تکرار تهیه شده بعد از حذف برگها و ضدعفونی کردن با محلول بنزیل آدنین محلول پاشی شد. بعد از سه هفته تعداد کل جوانه ها، تعداد کل جوانه هاي بازشده، تعداد جوانه هاي رویشی و زایشی تعیین شدند. از نمونه هاي برگ و جوانه خشک شده و آسیاب شده براي اندازه گیري غلظت نشاسته و قندهاي محلول استفاده شد.
نتایج این پژوهش نشان داد که حضور میوه زیاد روي درختان “on” باعث ممانعت از تشکیل جوانههاي زایشی، کاهش باز شدن جوانههاي رویشی و زایشی و در نتیجه کاهش رشد رویشی سال جاري و گلدهی سال بعد در این درختان میشود. نتایج این تحقیق نشان داد که وضعیت میوهدهی درخت، غلظت نشاسته برگ و گره، محتواي قندهاي محلول و کربوهیدرات غیر ساختاري برگ درختان نارنگی را تحت تاثیر قرار میدهد.
مقدمه
تناوب باردهی - سال آوري - - دوسال آوري - عبارت است از تمایل یک درخت میوه به تولید محصول سنگین در یک سال - سال پربار - 1 و به دنبال آن تولید محصول کم یا عدم تولید محصول در سال بعد - سال کم بارSingh, 1948a ; Shalom et al., - - 2 . - 2012 افزایش عملکرد در سال پربار باعث کاهش اندازه میوهها، بد شکل شدن، عدم رنگ گیري مناسب، تاخیر در رسیدن و در نهایت کاهش ارزش و بازار پسندي آنها میشود.
این میوهها با بر هم زدن فیزیولوژي درخت و از طریق روشهایی چون جذب مواد و ترکیبات فتوسنتزي به سمت میوهها، کاهش جذب و انتقال برخی عناصر معدنی توسط درخت، تولید برخی هورمونهاي گیاهی درون بذرها و ممانعت از رشد رویشی درخت میتوانند باعث ایجاد تناوب باردهی در درخت شوند. این اثر بازدارندگی می تواند هم به سبب رقابت براي دریافت ترکیبات تغذیه اي باشد و هم به سبب تولید برخی ترکیبات بازدارنده گلدهی در برگهاي جوان شاخههاي در حال رشد باشد
میوه زیاد به روشهاي مختلفی می تواند باعت کاهش جایگاههاي گلدهی درخت در سال بعد شود. اثر بازدارندگی میوه بر تشکیل جوانه گل در بسیاري از ارقام مرکبات به اثبات رسیده است و همین امر عامل اصلی تناوب باردهی در آنهاست. این اثر بازدارندگی تا حدود زیادي به دلیل ممانعت میوهها از رشد شاخهها در دوره هاي رشد - جستهاي رشد - تابستانه و پاییزه است. مشخص شده که تعداد و طول این شاخسارهها در جریان این دو دوره رشد با میزان عملکرد همان سال درخت رابطه معکوس دارد. این موضوع به ویژه زمانی اهمیت پیدا میکند که بدانیم جوانههاي جانبی روي این شاخسارهها سهم عمده اي در تولید شاخههاي بهاره سال بعد و در نتیجه تولید گل دارند
با توجه به اهمیت نارنگی کینو در مناطق جنوبی کشور ما و شدت بالاي تناوب باردهی در این درختان، پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر میوه زیاد روي درخت بر وضعیت باز شدن جوانهها و همچنین تغییر غلظت کربوهیدراتها انجام شد.
مواد و روشها
در مهرماه سال 1389 تعداد 12اصله درخت تقریباً هم اندازه و 7 ساله نارنگی کینو، شامل 6 اصله درخت “on” و 6 اصله درخت “off” در یک باغ تجاري واقع در منطقه فسارود از توابع شهر داراب در استان فارس انتخاب شد. نمونه برداري به فواصل یک ماهه و از 15 مهرماه آغاز شد. در هر بار نمونه برداري ابتدا تعداد 15 عدد شاخه رشد سال جاري به طول 15 تا 20 سانتی متر از درختان هر تکرار جدا شد. بعد از شستشوي اولیه با آب معمولی، 5 برگ توسعه یافته انتهایی هر شاخه به منظور اندازه گیري کربوهیدراتها از شاخه ها جدا شد.
براي تهیه نمونه هاي جوانه، شاخه هاي بدون برگ توسط قیچی باغبانی برش زده شدند. نمونه هاي فریز شده بعد از خروج از فریزر درون پاکتهاي کاغذي به مدت 48 ساعت داخل آون با دماي 65˚C قرار داده شدند. براي تعیین غلظت قندهاي محلول موجود در نمونه ها از روش تغییر یافته ماسوکو و همکاران - 2005 - 1 استفاده شد. اندازه گیري غلظت نشاسته موجود در نمونه ها طبق روش ساینی و همکاران - 2001 - 2 انجام شد. براي محاسبه غلظت کربوهیدرات غیر ساختاري کل هر نمونه، مقدار نشاسته و قندهاي محلول هر نمونه با هم جمع شدند
براي بررسی رفتار جوانه ها روي شاخه ها و اثر میوه بر آنها از روش یاهاتا و همکاران - 2004 - 3 استفاده شد. به این ترتیب که در هر یک از زمان هاي نمونه برداري تعداد 12 عدد شاخه رشد سال جاري به طول 15 تا 20 سانتی متر از هر تکرار تهیه شده و برگهاي آنها حذف شد. در آزمایشگاه بعد از چند بار شستشو با آب معمولی شاخه ها به مدت 5 دقیقه با محلول کلراکس 5 درصد ضدعفونی شدند.
شاخه هاي ضدعفونی شده را با محلول 100 میلی گرم در لیتر بنزیل آدنین محلول پاشی کردیم. شاخه هاي محلول پاشی شده درون ظروف شیشهاي حاوي آب مقطر قرار داده شده و به یک انکوباتور با دماي ثابت 28 ˚C انتقال یافتند. بعد از سه هفته تعداد کل جوانه ها، تعداد کل جوانه هاي بازشده، تعداد جوانه هاي رویشی و تعداد گل آذین هاي تعیین شدند. این پژوهش به صورت یک آزمایش فاکتوریل شامل دو فاکتور زمان نمونه برداري 6 - زمان - و وضعیت میوه دهی درخت on - و - off و در قالب طرح بلوك کامل تصادفی با سه تکرار - هر تکرار شامل دو درخت - انجام شد. محاسبه داده ها و رسم نمودارها با نرم افزار Excel 2007 و تجزیه و تحلیل داده ها و مقایسه میانگین ها با نرم افزار SAS v. 9.1 صورت گرفت. مقایسه میانگین ها توسط آزمون LSD و در سطح احتمال 5 درصد انجام شد.
نتایج
مقایسه رفتار جوانههاي روي شاخههاي درختان “on” و “off” در جدول 1 نشان میدهد که از همان ابتداي زمان نمونهبرداري - مهرماه - درصد باز شدن جوانهها روي درختان “off” بالاتر از درختان “on” بود. بالاترین اختلاف در میزان بازشدن جوانهها مربوط به بهمن ماه بود. البته باید در نظر داشت که از ابتدا تا انتهاي فصل بتدریج درصد بازشدن جوانهها در هر دو نوع درخت افزایش مییابد به گونهاي که در درختان “on” از 1/6 درصد در مهرماه به 12/04 در اسفند ماه و در درختان “off” از 6/45 درصد در مهرماه به 20/85 درصد در اسفندماه رسید - جدول . - 1
تمامی جوانههاي باز شده روي درختان “on” حتی در اسفند ماه از نوع رویشی بوده و هیچ جوانه زایشی روي آنها مشاهده نشد. از طرف دیگر ظهور گل و اجزاء زایشی در جوانههاي بازشده روي درختان “off” از اواسط بهمن ماه قابل مشاهده و رو به افزایش بود به طوریکه از 1/54 درصد کل جوانههاي بازشده در بهمن ماه به 3/03 درصد در اسفند ماه رسید. درتایید تاثیر حضور میوه بر باز شدن جوانهها می توان به اختلاف حدود 9 درصدي 3/81 - در مقابل - 12/54 میزان باز شدن جوانههاي درختان “on” قبل و بعد از برداشت میوه اشاره کرد.
جدول-1 وضعیت نمو جوانههاروي شاخههاي جدا شده از درخت
شکل -1تغییرات میزان نشاستهبرگ
شکل -2تغییرات میزان نشاسته جوانه
مقایسه میانگینهاي مربوط به محتواي نشاسته برگ درختان “on” و “off” در هر یک از زمانهاي نمونهبرداري نشان داد که در تمامی مراحل نمونهبرداري محتواي نشاستهبرگ درختان “off” بالاتر از برگ درختان “on” بود. اگرچه تفاوت در محتواي نشاسته برگها در ابتداي فصل زیاد بود و حتی در نمونههاي مربوط به اواسط آبانماه در سطح 0/1 درصد آزمون LSD هم معنی دار بود اما بتدریج به سمت انتهاي دوره آزمایش این تفاوت ها کاهش یافت به گونهاي که در نمونههاي مربوط به ماههاي بهمن و اسفند تفاوت میانگین مربوط به نشاسته برگ درختان “on” و “off” معنی دار نبود
طبق دادههاي شکل 1، بجز در آبانماه، در بقیه زمانهاي نمونهبرداري میانگین محتواي جوانههاي درختان “on” پایین تر از درختان “off” بود به گونه اي که در تمامی این چهار زمان نمونهبرداري تفاوت این میانگینکاملاًها در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود. اثر وجود میوه روي درختان نارنگی بر محتواي قندهاي محلول برگها را میتوان از مقایسه میانگینهاي موجود در شکل 3 بررسی کرد.
شکل -3تغییرات غلظتقندهاي محلول برگ
شکل -4تغییرات غلظتقندهاي محلول جوانه
