بخشی از مقاله
مقدمه
برقراری ارتباط یکی از نیازهای اساسی انسان هاست و به وسیله آن می توانند بسیاری از نیازهای دیگرشان را برآورده کنند. یکی از موثرترین روش های ارتباط بشر گفتار می باشد، بنابراین از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. پژوهش های مختلفی به بررسی جنبه های مختلف ارتباط، زبان و گفتار پرداخته اند. گفتار دارای مشخصه هایی می باشد که این مشخصه ها شامل: تولید، روانی، تشدید و صوت می باشند. در گفتار روان هر یک از این مشخصه ها باید در محدوده بهنجار باشند تا فرد بتواند به طور روان صحبت کند. در مورد هر یک از این مشخصه ها عواملی مطرح هستند که اگر در محدوده هنجار باشند طبیعی قلمداد شده و در غیر اینصورت دارای اختلال برچسب زده می شود .(1)
صوت یکی از مشخصه های گفتار و موجی است که از ارتعاش تارهای صوتی ایجاد می شود.
نوای گفتار از مؤلفه های مهم برقراری ارتباط است و جنبه ای از صوت محسوب می شود که شامل آهنگ، زیروبمی، بلندی، تکیه، وزن، دیرش و... می باشد .( 3) برای اینکه فرد به طور طبیعی ارتباط برقرار کند، هر یک از این عوامل باید در محدوده طبیعی قرار داشته باشند. برخی اختلالات منجر به نقص در این فاکتورها می شود و بنابراین صوت طبیعی فرد را مختل می نماید. مطالعات مختلفی در زمینه هر یک از این فاکتورها صورت
گرفته است و به تعریف صوت طبیعی و مختل با استفاده از ابزارها و تکالیف آزمایشی متفاوت پرداخته اند. یکی از جنبه های صوت طبیعی، زیروبمی می باشد که مطالعات مختلفی به بررسی آن پرداخته اند.
زیروبمی صوت ادراک حاصل از فرکانس صوت شنیده شده است وزیروبمی عادتی یا بسامد پایه گفتاری به عنوان مقدار متوسط یا سطحی از زیرو بمی که دریک نمونه گفتار پیوسته وجود دارد. فرکانس پایه گفتاری* نمونه ای از زیروبمی است که درآن حنجره دارای عملکرد بهینه باشد و سطح حنجره از لحاظ طول، حجم و فاکتورهای کششی در وضعیت مناسبی قرار داشته
باشد(.(4
تشخیص زیروبمی عادتی یکی از مراحل اصلی ارزیابی استاندارد صوتی می باشد و هدف از آن کمک به متخصصین برای تشخیص علل احتمالی اختلالات گفتاری می باشد و هم چنین برای تشخیص اینکه آیا بیمار داوطلب گفتار درمانی می شود.
بررسی تاثیر دیرش نمونه گفتار بر زیروبمی عادتی .....
ارزیابی زیروبمی به آسیب شناسان گفتار و زبان کمک می کند که شدت اختلال صوت را به منظور تعیین عملکرد گفتاری و ارزیابی تغییرات آن بررسی کنند. اگر چه تشخیص زیروبمی صوتی به عنوان یکی از مراحل اولیه و معمول در اغلب ارزیابی های گفتاری انجام می شود و این روش ها بر زیروبمی تأثیر می گذارد ولی توافقی در مورد استفاده از تمرین خاصی برای
تشخیص آن وجود ندارد .(4)
تیتز† بیان میکند که هیچ منبع استاندارد بین المللی برای ارزیابی ادراکی و ابزاری صوت وجود ندارد. در کشورهای مختلف متن های متفاوتی به منظور بررسی صوت تهیه شده است که برای
اهداف پژوهشی و بالینی مورد استفاده قرار می گیرد .(5) فرکانس پایه لهجه های یک زبان نیز می تواند متفاوت باشد. مطالعات متعددی طی دهه های گذشته برای تعیین فرکانس
پایه کسانی که به زبان ها یا گویش های مختلف صحبت می کنند، آغاز شده اند: دویچ و همکاران در مطالعه لهجه های دو روستا نشان دادند که "سطح کلی زیروبمی" بین آن دو روستا حدود 30 هرتز متفاوت بود. چنین تفاوتی در افراد دوزبان به هنگام استفاده از هریک از زبان های آنها، وجود دارد و این
نشان می دهد که این تفاوت ها ناشی از تفاوت های فیزیولوژیکی بین سخنرانان زبانهای مختلف نیست(.(7
اکنون این سوا ل مطرح می شود که آیا دیرش (مدت زمان ادای یک نمونه گفتار یا صوت) نمونه گفتاری بر زیروبمی عادتی فرد تاثیر دارد (6) ؟ در واقع دیرش به مدت زمان ادای صوت گفته می شود .(3) نتایج مطالعات حاکی از این است که نوع تکالیف مورد استفاده در ارزیابی صوت مراجعان، بر زیر و بمی عادتی آن ها تاثیر گذار است .(6) به عبارتی، تکالیفی که نیازمند دیرش تولید کوتاه تری بودند، نسبت به تکالیف، مستلزم دیرش تولید طولانی تر، بسامد پایه گفتاری متفاوتی داشتند. بنابراین به نظر می رسد که دیرش تولید، به عنوان فاکتوری موثر بر فرکانس عادتی فرد باشد .(6)
براساس مطالعاتی که زریک. و همکارانش (4) راجع به تاثیر تکلیف برروی زیروبمی انجام داده اند، تکالیف مختلفی برای ارزیابی زیروبمی مناسب هستند که برای انجام ارزیابی در
†Titze * Speech Fundamental Frequency . Zraick
13
مجله علمی پژوهشی پژوهان
پژوهش حاضر که به دست آوردن فرکانس پایه در یک گروه سنی خاص از خانم ها است، می توان به عنوان مثال از شمارش از یک تا ده، خواندن یک بخش 10 ثانیه ای از متن پدر بزرگ و غیره استفاده نمود .(4)
اما از آنجا که ویژگی های آکوستیکی صوت تحت تاثیر عوامل فرهنگی-زبانی شناختی ( 8) و نژادی (9) هستند نمی توان از داده های سایر کشورها در تصمیم گیری بالینی استفاده کرد .(10) به همین دلیل ما این پژوهش را در ایران انجام می دهیم. بدین وسیله هم تأثیر دیرش برروی زیروبمی مشخص می شود و هم چنین بر اطلاعات مفید و لازم در مورد ویژگی های صوت زنان در کشور ما افزوده می گردد.
زریک و همکارانش طی 5 دوره گفتاری ( 1و 5 و 15و 30و60 ثانیه) با استفاده از تکلیف شمارش 60 ثانیه ای، زیروبمی عادتی 30 زن 18 تا 30 ساله را مورد مقایسه قرار دادند و متوجه شدند که زیروبمی عادتی در دوره های گفتاری 1 ثانیه و 60 ثانیه متفاوت از سایر زمان ها است و در دوره گفتاری 30 ثانیه متفاوت از دوره گفتاری 60 ثانیه است .(6) در نتیجه مشخص
شد که دیرش گفته برزیروبمی عادتی فرد تأثیر می گذارد .(6) ویژگی های صوت در زنان و مردان و حتی در ملیت ها و زبان های مختلف نیز متفاوت می باشد .(2) اطلاعات قابل اعتماد برای تشخیص هنجار یا ناهنجار بودن صوت در کشورمان بسیار کم است. دانستن اندازه جنبه های مختلف صوت در اشخاص هنجار باعث افزایش آگاهی از این تفاوت ها می شود و زمینه را برای تشخیص موارد بالینی فراهم می آورد .(2)
هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر دیرش نمونه گفتاری بر روی زیروبمی عادتی فرد می باشد. اگر تاثیر دیرش نمونه گفتاری بر روی زیروبمی عادتی فرد مشخص شود، اطلاعات میتوانند جهت تعریف و تصحیح تکالیف مورداستفاده درارزیابی صوت استاندارد در زبان فارسی، استفاده شوند. اگر خلاف آن ثابت شود؛ یعنی دیرش نمونه گفتاری در تعیین زیروبمی عادتی تاثیری نداشته باشد، اطلاعات حاصل از پژوهش، برای محققان سودمند خواهند
بود و به آنها این اطمینان را می دهند که تکالیف مورد استفاده در پژوهش حاضر، برای استخراج زیروبمی عادتی فرد، مناسب هستند.
دوره 12، شماره 3، بهار 1393
روش کار
پژوهش حاضر، از نوع پژوهش های بنیادی کاربردی و مقطعی است. جمعیت مورد مطالعه در این پژوهش 30 زن طبیعی و سالم از نظر صوتی در بازه سنی 18 تا 30 ساله دانشگاه علوم پزشکی مشهد بودند که از خوابگاه دانشجویی دخترانه با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. در ابتدا هر کدام از
آزمودنی ها برگه رضایت نامه را که در آن توضیحی در مورد چگونگی انجام نمونه گیری داده شده بود، مطالعه و تکمیل کردند. نمونه گیری از نوع غیر تهاجمی بود. معیارهای ورود مطالعه شامل: سن آزمودنی (بازه ی 18 تا 30 سال)، کیفیت نرمال صوت و تشدید طبیعی، Maximum Phonation Time (حداکثر کشش واکه) 15 ثانیه ای و عدم وجود بیماری ها و مشکلاتی که بر صوت طبیعی تاثیر می گذارد، شامل آوازخوانی حرفه ای، مشکل شنوایی، مصرف سیگار، قاعده بودن در زمان نمونه گیری، سابقه بیماری های تنفسی، آلرژی، آسم، ریفلاکس معده، بیماری های حنجره ای، نقایص عصبی حرکتی، اختلالات صوت و نیز فارسی زبان بودن آزمودنی ها (برای جلوگیری از تأثیرگذاری لهجه برمؤلفه های نوای گفتار) درنظر گرفته شدند. برای شرکت در پژوهش، در ابتدا توضیح کاملی در مورد اهمیت اجرای پژوهش به افراد ارائه شد و موافقت آن ها برای حضور در مطالعه توسط یک رضایت نامه آگاهانه جلب گردید. بنابراین اجباری برای شرکت در پژوهش برای آن ها وجود نداشت. درصورتی که آزمودنی ها فرم رضایت را پرمی کردند وارد نمونه گیری می شدند و چنانچه آزمون را نیمه تمام رها می کردند از مطالعه خارج می شدند. همچنین به زنان متمایل به شرکت در پژوهش اطمینان داده شد که اطلاعات مربوط به نمونه ها به طور کاملا محرمانه و بدون ذکر
نام تنها در اختیار پژوهشگر خواهد بود.
حجم نمونه با در نظر گرفتن فاصله اطمینان %99 و توان آزمون %95 حداقل 30 برآورد گردید . به جهت احتمال ریزش نمونه و بررسی عوامل مخدوشگر در مدل حجم نمونه، 50 نفر تعیین گردید. بنابراین 45 نفر پرسش نامه را مطالعه کردند که 15 نفر به دلیل ابتلا به آلرژی و ریفلاکس معده و قرار داشتن در دوره قاعدگی از مطالعه خارج شدند. تکلیف مورد استفاده در این پژوهش، شمارش به مدت 60 ثانیه بود 4)و.(6 به منظور بررسی پایایی درونی هر فرد، تکلیف در مورد هر فرد 3 بار اجرا شد.
14
نجمه مردانی و همکاران
با استفاده از نرم افزار PRAAT5.3. که توانایی ضبط و آنالیز صوت را دارد، فرکانس پایه گفتاری در بازه های زمانی 1 - 0 ثانیه، 5-0 ثانیه، 15-0 ثانیه، 30 -0 ثانیه، 60 -0 ثانیه بدست آمد.
ابتدا صدای افرادی که برای نمونه گیری انتخاب شده بودند توسط نرم افزار PRAAT 5.3. ضبط گردید. برای افزایش دقت کار ضبط صدا سه بار با فاصله زمانی 30 ثانیه استراحت صوتی بین هر بار ضبط انجام شد و در هر مرتبه افراد به مدت 60 ثانیه عمل شمارش را انجام دادند. این عمل در مکانی آرام و فاقد هیچ گونه سروصدای محیطی انجام شد. سپس نمونه به دست آمده توسط نرم افزار PRAAT5.3. در بازه های زمانی 1-0 ثانیه ، 5- 0 ثانیه، 15-0 ثانیه ، 30-0 ثانیه و 60-0 ثانیه به طور جداگانه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و فرکانس پایه گفتاری در هر بازه ی زمانی که توسط نرم افزار PRAAT5.3. از آنالیز صداهای ضبط شده به دست آمده بود و نتایج مربوط به بازه های زمانی مختلف با استفاده از آزمون اسمیرنوف-کلموگروف و آزمون بونفرونی، مورد مقایسه قرار گرفتند.
نتایج
در این مطالعه 30 زن 19 تا 30 سال با میانگین سنی 23سـال و انحراف معیار 2, 89 سال مورد بررسی قـرار گرفتنـد. میـانگین فرکـــانس پایـــه گفتـــاری در محـــدوده زمـــانی 1-0 ثانیـــه 218,87-19,22، در محدوده زمانی 5-0 ثانیه 211, 00-19,56، در محــدوده زمــانی 15-0 ثانیــه 202,65-19,50، در محــدوده زمانی 30-0 ثانیه 219, 07- 105,49 و در محدوده زمانی 60-0 ثانیه 215,86- 103,33 بود. تحلیل واریانس در اندازه های مکرر (ANOVA) نشان داد بین سه بار نمونـه گیـری انجـام شـده اختلاف معنادار آماری وجود ندارد (جدول .(1 تحلیل واریانس در اندازه های مکرر نشان داد میـانگین فرکـانس پایـه گفتـاری بـا محدوده زمانی ارتباط معناداری دارد p 0,001) ؛.(F= 47,136 آزمون تعقیبی بونفرونی نشان داد بین فرکانس محـدوده زمـان ی 1-0 ثانیه با محدوده زمانی 5-0 ثانیه و محـدوده زمـان ی 15- 0 ثانیـه و همچنـین بــین فرکـانس محــدودهزمـان ی 5-0 ثانیــه و محدوده زمانی 15-0 ثانیه و همچنـین بـین فرکـانس محـدوده
بررسی تاثیر دیرش نمونه گفتار بر زیروبمی عادتی .....
زمانی 30-0 ثانیه و محدوده زمانی 60-0 ثانیه اختلاف معنـادار آماری وجود دارد (جدول .(2
