بخشی از مقاله
چکیده:
یک هیدروکلوئید (صمغ) جدید بوسیله استخراج با آب گرم 50) درجه سانتیگراد) از ریشه هاي گیاه چوبک خراسانی بدست آمد. خالص سازي صمغ مذکور توسط کمپلکس شدن با هیدروکسید باریم اشباع انجام شد و منجر به تولید %13/5 صمغ خالص خشک شده در هوا %8/2) صمغ خالص خشک شده به روش انجمادي) گردید. بررسی ترکیبات شیمیایی صمغ نشان داد که صمغ استخراج شده از ریشه گیاه چوبک خراسانی داراي %14 رطوبت،
%83/2 کربوهیدرات، %1 پروتئین و %1/5 خاکستر می باشد. آنالیز مونوساکاریدهاي تشکیل دهندة صمغ توسط دستگاه کروماتوگرافی مایع با کارآیی بالا نشان داد که گالاکتوز، گلوکز، آرابینوز، رامنوز و اسید گالاکتورونیک به ترتیب با نسبت مولی 27/3، 7/5، 5/8، 1/2 و 1 در ساختار صمغ وجود دارند.
مقدار ویسکوزیته و پ هاش محلول %1 صمغ در دماي 25 درجه سانتیگراد به ترتیب 53 میلی پاسکال ثانیه و 6/2 بود. صمغ گیاه چوبک خراسانی داراي فعالیت امولسیونی پایین و پایداري کفنسبتاً بالا است در نتیجه استفاده از آن در سیستم هاي غذایی به منظور بهبود ویژگیهاي کف کنندگی توصیه می شود.
واژه هاي کلیدي: چوبک خراسانی، صمغ، خواص فیزیکوشیمیایی
مقدمه:
صمغ هاي محلول در آب که هیدروکلوئید نیز نامیده می شوند خواص کاربردي زیادي دارند که استفاده از آنها را در صنعت مواد غذایی سودمند می سازد. از خواص کاربردي آنها می توان به ظرفیت اتصال به آب، ویژگیهاي رئولوژیکی، توانایی تشکیل فیلم و ژل، توانایی محبوس ساختن ترکیبات عطري، فشار اسمزي، واکنش پذیري شیمیایی، جذب مجدد و افزایش طعم و شیرین کردن اشاره کرد. خواص مذکور قابلیت هاي کاربردي و تکنولوژیکی بیشماري را سبب می شوند که عبارتند از: غلیظ کنندگی، امولسیون سازي، پایداري کف ها و امولسیون ها، ویژگیهاي جریانی، بافت، حفظ نرمی، قهوه اي شدن، قابلیت تخمیر، کنترل تغییر و تبدیل واکنشهاي آنزیمی و میکروبی و در نهایت پایداري عطر و طعم.
گیاه جنس چوبک متعلق به خانواده میخک بوده و 61 گونه از آن تاکنون شناسایی شده است که از این تعداد 23 گونه بومی کشور ایران می باشد.
چوبک یکی از منابع گیاهی است که با وجود استفاده هاي متمادي از ریشه آن به عنوان یک منبع غذایی و صنعتی مطالعات کمی در ارتباط با ترکیب شیمیایی آن انجام گرفته و در این مطالعات تنها به ذکر وجود ساپونین، پلی ساکارید و مونوساکارید بسنده شده است (آریفخودزائف، 1997؛
آریفخودزائف و همکاران، 1999؛ 2003، کوربانوا و همکاران، 2003، جهان بین و همکاران، .(2011 تنها مطالعه کامل در این زمینه مربوط به جهان بین و همکاران در سال 2012 است که در آن ترکیبات شیمیایی و خواص فیزیکی گیاه چوبک تماشایی (Acanthophyllum bracteatum) به تفصیل شرح داده شده است. چوبک خراسانی (Acanthophyllum Borsczowii) یکی از مهمترین گونه هاي این جنس می باشد که در مناطق مختلف ایران از جمله استان خراسان یافت می شود. ریشه هاي آن به شکل استوانه و قطور 2-7) سانتیمتر قطر) بوده و به منظور استفاده از خواص درمانی آن در مناطق مختلف کشور استفاده می شود. اگرچه مطالعات وسیعی در ارتباط با تعیین ترکیب شیمیایی و خواص کاربردي هیدروکلوئیدهاي مختلف انجام گرفته است اما هنوز تقاضا در صنعت مواد غذایی براي معرفی منابع جدیدي از هیدروکلوئیدها با منشاء گیاهی وجود دارد. لذا هدف از این پژوهش بررسی ترکیب و خواص فیزیکوشیمیایی صمغ جدیدي از ریشه گیاه چوبک خراسانی جهت معرفی به صنعت مواد غذایی و سایر صنایع وابسته به هیدروکلوئیدها می باشد.
مواد و روش ها:
ریشه گیاه در فاصله زمانی اردیبهشت تا تیر ماه 1391 از شهر نیشابور واقع در استان خراسان رضوي جمع آوري و شناسایی گردید. ریشه ها پس از انتقال به آزمایشگاه، در مجاورت با هوا، خشک و در دماي اتاق نگهداري شدند. پیش از انجام آزمایش، بمنظور جدا کردن سایر مواد خارجی چسبیده به بخش بیرونی ریشه هاي گیاه، پوسته خارجی آنها ابتدا توسط چاقو تمیز و سپس با استفاده از آب شستشو داده شد و در مجاورت با هوا خشک گردیدند. ریشه ها پس از خشک شدن توسط دستگاهخُردکن آزمایشگاهی به قطعات ریز به ابعاد 0/15 میلی متر تبدیل شدند.
استخراج و خالص سازي صمغ از ریشه گیاه چوبک خراسانی با استفاده از روش جهان بین و همکاران (2012) صورت گرفت. میزان رطوبت، خاکستر، پروتئین و عناصر موجود صمغ بدست آمده توسط روش A.O.A.C تعیین گردید. براي تعیین میزان قندکُل و قندهاي یاُرونک به ترتیب از روش
1
