بخشی از مقاله
بررسی جرائم زنان در زندان بجنورد و تاثیر کارکرد زندان بر آنان و خانواده شان
مقدمه
جرم و پدیده مجرمانه فرآیند پیچیده ای است و از عوامل مختلفی ناشی می شود . هیچ گاه نمی توان برا ی یک پدیده ی مجرمانه دلیل منحصری ذکر کرد . همواره چندین عامل مختلف در کنار هم جمع شده و سبب بروز یک پدیده مجرمانه در فرد می شوند . امامیزان تاثیر گذاری هر یک از این عوامل بسته به مورد متفاوت است .
جرم شناسان با بررسی های به عمل آمده علل وقوع جرم را در علل فردی و علل اجتماعی که شامل ، علل جامعه شناختی که ناشی از مشکلات اقتصادی ، مشکلات ناشی از مهاجرت و زندگی شهرنشینی ، مشکلات ناشی از زندگی خانوادگی و اشتغال زایی می دانند . ( 1 )
از طرفی جرائم در بین مردان و زنان متفاوت است ، پیمایش های بین المللی میدهد که به ازای هر زن مجرم ، 15 مرد مجرم وجود دارد . ( ریو 2000 )
با این حال نگهداری زنان در زندان مشکلات عدیده ای برایشان و خانواده شان بوجود می آورد ، و این مشکلات ناشی از کارکرد های منفی زندان است . زندان نیز به عنوان یک واقعیت اجتماعی کارکرد مثبت اش ، تادیب و اصلاح و ترمیم رفتارهای ناهمنوا با هنجارهاست . ولی کارکردهای منفی زیادی دارد که در نظام اجتماعی اختلال ایجاد می کند . دورکیم معتقد است ، هر پدیده ای که در جامعه وجود د ارد دارای کارکرد است . وی معتقد است بین کارکرد و علت باید تمایز قائل شد . (( تعیین کارکرد برای تبیین کامل پدیده های اجتماعی ضروری است . در تعیین یک واقعیت اجتماعی ، نشان دادن علت آن کافی نیست ، بلکه ما باید در بیشتر موارد ، کارکرد آن واقعیت را در تثبیت سامان اجتماعی نیز نشان دهیم . )) ( 2 )
بنابراین این مقاله به بررسی تاثیر علل جامعه شناختی و مشکلات ناشی از آن در وقوع جرم در بین زنان زندانی و تاثیر کارکرد زندان بر روی آنان و خانواده شان می پردازد . با این فرض که ارتکاب جرم به عوامل اجتماعی و خانوادگی و فردی بستگی دارد و ارتکاب مجدد جرم را پس از زندان بیشتر می توان پذیرفت و کار کرد های منفی زندان ارتکاب جرم را افزایش می دهد .
جرائم زنان
به لحظ تاریخی ، میزان جرائم مردان به استثنای برخی جرائم نظیر فحشاء به ؟؟؟؟؟؟؟؟ بالاتر ا زنان بوده است .
در سال 1997 ، 77 درصد کل جرائم ثبت شده در امریکا توسط مردان انجام شده است . یافته های یک پژوهش در استرالیا نشان می دهد که میزان عمومی بزهکاری مردان نیز بیشتر از زنان بوده است ، به گونه ای که 93 درصد رفتار بزهکارانه توسط مردان و 7 درصد توسط زنان انجام شده است . ( اینترنت ) اطلاعات آماری زندانیان ایران در پایان سال 1386 نشان می دهد که بیش از 90 % زندانیان را مردان تشکیل می دهند . ( سازمان زندانهای کشور 1386 )
ساترلند بر این واقعیت تاکید دارد که زنان بصورت متفاوتی تربیت می شوند ، برای مثال ، آنها همان آزادی های مردان را دارا نیستند وبه همین علت میزان جرائم زنان از مردان کمتر است ، از دیدگاه نظریه نظارت اجتماعی پایین بودن میزان جرائم زنان نسبت به مردان ناشی از این امر است که در محیط های خانگی نظارت بر روی دخترها نسبت به پسرها بیشتر است ( هیوشی ، 1969 )
بنابراین زنان هنگامی مرتکب جرم می شوند که از سوی مردان شان مورد مراقبت قرار نمی گیرند . ( 3 )
در تحقیقی که دانشگاه تهران ، دانشکده علوم اجتماعی ، موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی پیرامون 120 مجرم زن در زندان زنان تهران به عمل آورده این نتیجه بدست آمده است . یافته ها نشان می دهد که بیشترین فراوانی زندانیان در سن 15 تا 40 سال قرار دارند . درصد بیشتری از زنان مجرم ، متولد شهرستان ( 61/6 درصد ) ، متاهل ( 50/83 درصد ) ، بیسواد ( 84/13 درصد ) ، غیر معتاد ( 1/66 درصد ) و خانه دار ( 40 درصد ) هستند . شوهران 20 درصد از مجرمان نیز مجرم بوده و زندانی شده بودند ، پدران 1/66 درصد ، برادران 5 درصد ، برادر شوهر 4/16 درصد و فرزندان 83 درصد آنان چنین بوده اند .
64/33 درصد از مجرمان برای اولین بار و 36/66 درصد برای دو یا چندمین بار مرتکب جرم شده بودند .
کارکرد زندان
زندان زنان با هدف محافظت اجتماعی و محدود کردن زنان متخلف با این امید که آنها نتوانند در آینده مرتکب جرم شوند ، و هم چنین با هدف بازداری زنان از عمل جنایی از طریق نهادینه کردن تدریجی ترس از مجازات ، به وجود آمد .
درست است که مجازات زندان برای ایجاد و حفظ نظم موقتی ضرورت دارد ، ولی پیامدهای پیش بینی نشده آن بیشتر از کارکرد نظم بخشی و ایجاد امنیت در جامعه است ، به طوری که در نظام اجتماعی اختلال ایجاد می کند ، نتایج مطالعات نشان می دهد که مجازات زندان هم برای جامعه و هم برای مجرمان و خانواده های آنها هزینه ای در بر دارد . عوارض اجتماعی ، اقتصادی ، روانی و بهداشتی ، شیوع بیماری های مسری مثل هپاتیت ، ایدز و اعتیاد زندانیان به دلیل عدم آزادی ، محدودیت انتخاب و شرایط ناشی از آن ، جداشدن زندانی از کار و خانواده اش ، طرد اجتماعی و کاهش منزلت اجتماعی از آن جمله اند . ( 4 )
از سوی دیگر ، بین اولین مرتبه زندانی شدن فرد و دفعات دیگر ، یادگیری شگردهای خاصی از ارتکاب مجرد جرم ، آشنایی با افراد جدید ، و فرار از مجازاتهای قانونی رابطه وجود دارد .
آمارها نشان می دهند تا 50 درصد زندانیان که آزاد شده اند دوباره مرتکب جرم می شوند . در مقایسه با کشورهای دیگر آمار بازگشتی ها در ایران هر چند کم و حدود 3 تا 13 درصد است . ( آشوری 1381 ، 86 ) ( 5 )
ولی این درصد در مورد زندانیان سابقه دار موجود در زندانهای ایران حدود 40 تا 45 درصد هم می رسد . ( شمس ، 1382 ، 67 ) ( 6 )
در بیان مسئله باید گفت : بطور کلی شناخت جرائم و آسیب ها بدون شناخت ساخت ها و کارکردها و پدیده های اجتماعی و بدون شناخت و ارتباط آن با ساخت اجتماعی بیرون کار بیهوده ای خواهد بود .
از آنجائیکه زندان محلی است که در آن متهمان و محکومان با قرار یا حکم کتبی قضایی موقتا یا برای مدت معینی یا بطور دائم به منظور اصلاح و تربیت و درمان نارسایی های اجتماعی و تحمل کیفر نگه داری می شوند ، می توان گفت ، وجود زندان یک نیاز اجتماعی است ، اما عدم توجه به مسائل و عوامل زمینه ساز جرم و تخلف از یک سو و بی توجهی به مشکلات زندانیان آزاد شده از سوی دیگر می تواند عوارض و پیامدهای گوناگونی را برای جامعه وخانواده ها بوجود آورد .
پس توجه به مسائل جرم و مجرمین و زندانیان و خانواده ها و اطرافیان نه به عنوان یک مشکل قشری بلکه به عنوان یک مسئله اجتماعی و فراگیر باید مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد .
بنابراین ، شورای اسلامی مطالعه من این است ، چه عواملی باعث ارتکاب جرم در بین زنان زندانی در زندان بجنورد شده است ؟ زندان چه کارکردی بر روی زندانیان زن و خانواده های شان دارد ؟ آیا کارکردها می تواند در نظام اجتماعی اختلال ایجاد کند ؟
طبق تحقیقی که از زندان زنان بجنورد در فروردین سال 87 پیرامون جرائم زنان از طریق پرسشنامه از 20 زندانی زن انجام داده ام ، یافته ها نشان می دهد که بیشترین فراوانی زندانیان ، شامل :
از لحاظ سن ( 70 درصد ) بین 20 تا 40 سال ، از لحاظ تحصیلات ( 50 درصد ) خواندن و نوشتن و ( 35 درصد ) بیسواد ، از لحاظ محل تحصیل ( 40 درصد ) شهر و ( 25 درصد ) روستا ، از لحاظ وضعیت مسکن ( 70 درصد ) مستاجر و ( 25 درصد ) منزل شخصی ، از لحاظ وضعیت محل سکونت ( 45 درصد ) حاشیه نشین و ( 35 درصد ) داخل شهر از لحاظ شغل قبل از زندان ( 55 درصد ) خانه دار و ( 20 درصد ) کارگر منزل دیگران ، از لحاظ وضعیت تاهل ( 70 درصد ) متاهل و ( 20 درصد ) مطلقه ، از لحاظ شغل والدین ( 80 درصد ) کشاورزی ( 20 درصد ) کارگر ،
از لحاظ میزان جمعیت خانواده ( 80 درصد ) پر جمعیت یعنی بالاتر از 5 نفر و ( 20 درصد ) متوسط ، میزان تحصیلات والدین ( 75 درصد ) بیسواد و ( 20 درصد ) کم سواد ( خواندن و نوشتن ) از لحاظ تحصیلات شوهر ( 50 درصد ) زیر دیپلم و ( 45 درصد ) بی سواد یا خواندن و نوشتن ، از لحاظ وضعیت خانوادگی قبل از زندان ( 75 درصد ) با شوهر و فرزندان و ( 20 درصد ) با والدین ، از لحاظ ارتباط با دوستان قبل از زندان ( 60 درصد ) ؛ افراد خلافکار و سابقه کار مجرم و ( 35 درصد ) ؛ فامیل ، از لحاظ نحوه تامین نیازهای مادی ( 60 درصد ) از راه خلاف و ( 35 درصد ) از طریق کارگری منزل دیگران ، از لحاظ مشکلات خانوادگی ( 55 درصد ) اعتیاد همسر یا والدین و ( 40 درصد ) مشکلات عاطفی و اقتصادی ، از لحاظ نوع جرم ( 45 درصد ) خرید و فروش مواد مخدر ( 30 درصد ) معتاد و ( 20 درصد ) فساد و فحشا از لحاظ میزان محکومیت ( 55 درصد ) دارای حبس و جریمه و ( 40 درصد ) دارای حبس بلند مدت ، از لحاظ سابقه تکرار جرم ( 40 درصد ) یک بار ، ( 40 درصد ) یک بار ، ( 40 درصد ) دو بار و ( 20 درصد ) بیش از سه بار ، از لحاظ برداشت مثبت از زندان ( 30 درصد ) پشیمانی از گذشته خود ، ( 30 درصد ) درس عبرت و ( 20 درصد ) تحول در اعتقادات دینی ، از لحاظ برداشت منفی از زندان ، ( 50 درصد ) باعث یادگیری جرائم جدید
( 30 درصد ) باعث محرومیت از زندگی و خانواده و ( 20 درصد ) باعث پرخاشگری و بیماری های روحی و روانی ، از لحاظ لطمات وارده به شخصیت فردی ( 45 درصد ) باعث خوار و ذلیل شدن ، ( 35 درصد ) باعث یاس و ناامیدی و ( 20 درصد ) باعث بدبینی ، از لحاظ لطمات وارده به شخصیت اجتماعی ( 50 درصد ) همه به چشم تبهکار نگاه می کنند ، ( 45 درصد ) باعث عدم جامعه پذیری و عدم امنیت روانی ، اجتماعی می شود .
از لحاظ اینکه بعد از آزادی چه کار خواهد کرد ( 50 درصد ) به دنبال شغلی مناسب جهت تامین نیازهای مالی ، ( 35 درصد ) به تربیت فرزندان می پردازم .
از لحاظ اینکه چه پیشنهادی برای خارج شدن از لطمات وارده از زندان دارند . بیشترین آنها به این موارد اشاره نموده اند . به خدا توکل کردن ، توبه کردن ، از لحاظ روحی و روانی درمان شدن ، به آینده امیدوار شدن ، پذیرا شدن خانواده و جامعه پس از آزادی ، تحصیل کردن و آگاه شدن از عواقب بزهکاری ، حرفه آموختن و داشتن شغلی مناسب که بتوان ادامه زندگی داد و بالاخره به جای اینکه زنان وارد زندان کنند ، به رفع مشکلات اجتماعی و اقتصادی آنان پرداختن .
از لحاظ اینکه چه توصیه ای به افراد مثل خود دارند ، اغلب به این موارد مهم اشاره داشته اند :
دنبال کار خلاف نروند چون عاقبت آن زندان و بدبختی است . مراقب باشند به دام اعتیاد گرفتار نشوند ، که سر منشاء همه فساد و بدبختی اعتیاد است . زیاده خواهی نکنند ، قانع باشند و از راه حلال کسب روزی کنند . از دوستان و فامیل ناباب و خلافکار دوری گزینند . در ازدواج با آگاهی و شناخت و بدون اجبار همسرشان را انتخاب کنند . اگر دارای همسری معتادند سعی کنند باعث ترک اعتیادشان شوند ، نه اینکه خودشان معتاد شوند . با کار و تلاش مشکلات اقتصادی خود را مرتفع کنند نه از راه قاچاق مواد مخدر . قدر زندگی سالم و آزادی خود را بدانند و. به همسر خود محبت کنند ، و از هوی و حوس زودگذر دوری گزینند . کانون گرم خانواده را با محبت و عشق به فرزندان و همسر حفظ کنند نه اینکه زمینه خلاف و انحرافات را برای بچه هایشان فراهم سازند . با رعایت ارزش های دینی و اسلامی از وسوسه های شیطانی دوری گزینند .
نتیجه گیری
در نتیجه می توان گفت ، عواملی همچون پایین بودن سطح تحصیلات در بین والدین و خود مجرمین ، اجاره نشینی و حاشیه نشینی که عموما در حاشیه شهرها خلاف کارها به جهت عدم دسترسی به امکانات رفاهی ، شغل مناسب و درآمد کافی ندارند ، پر جمعیت بودن خانواده که توان تامین نیازهای اقتصادی و عاطفی را ندارد ، دوستان ناباب و خلاف کار که عمدتا در آمدشان را از راه خلاف بدست می آورند ، اعتیاد همسر و والدین که نه تنها موجب مراقبت از همسر و فرزندان نمی شود ، بلکه همسر و فرزندان را وادار به اعتیاد یا فروش مواد مخدر می کند ، زنان را به سمت انواع جرائم سوق می دهد . و اما از لحاظ نوع جرم که اغلب به خرید و فروش مواد مخدر روی آورده اند ، شاید به دلیل پایین بودن سطح درآمدخانواده که عمدتا دارای مشاغلی ،
هم چون کشاورزی و کارگری بودند و برای تامین نیازهای مادی از محل خرید و فروش مواد مخدر که منفعت خوبی دارد ، مرتکب جرم شده اند . از اینکه به دفعات وارد زندان شدند شاید کارکردهای مجازات زندان در بازدارندگی از جرائم تاثیر قابل توجهی نداشته است . چون اغلب مجرمین که بین 20 تا 40 سال بوده اند عنوان نمودند ، زندان موجب یادگیری جرائم جدید ، و باعث لطمات شخصیتی فردی و اجتماعی که منجر به عدم جامعه پذیری و اینکه همه آنها را به چشم یک تبهکار حرفه ای می بینند ، موجب شده تا خود را تنها ببینند و برای جبران لطمات وارده مجددا به دوستان هم نوا یا خلافکار در جامعه رو آورند .
